به گزارش خبرگزاری شبستان، پرویز کرمی، مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری یادداشتی را در اختیار خبرگزاری شبستان قرار داده است که در زیر می خوانید:
سرمایه اصلی کشوری مثل ایران چیست و چطور می توان آن را استحصال کرد؟ نزدیک صد سال است که ما ایرانی ها نفت و گاز را از دل زمین استخراج می کنیم و به مشتری های غربی و شرقی می فروشیم و از این بابت ممنون و شاکر خداوند متعالیم که چنین نعمت ارزشمندی را ارزانیمان داشته است. در دنیا کشورهای زیادی نیستند که از چنین موهبتی برخوردارند.
اگر با جغرافیای طبیعی ایران آشنا باشید می دانید که خاک حاصلخیز ایران مواد ارزشمند دیگری را نیز در خود ذخیره کرده است. معادن مس ایران البته به اندازه نفت و گاز برای ما تولید ثروت نمی کند اما نشان از این واقعیت دارد که این سرزمین و ساکنانش متنعمند و کانی های ذیقیمت بسیاری در دل کوه ها و دره ها تعبیه شده است. علاوه بر مس، آهن نیز با خاک زاگرس درآمیخته و ارزش آن را بالا برده است.
در جزیره هرمز خداوند نعمت را بر ما تمام کرده و خاکش را با عناصری درآمیخته که هر مشتش همسنگ زر و سیم است. نزدیک نود نوع خاک در جزیره هرمز داریم که در صنایع مختلف از جمله کاسموتیک به کار می رود. قصه تلخ این است که ساکنان این جزیره آنچنان که باید و شاید قدر این نعمت خدادادی را نمی دانند و جز فروش خروار خروار آن به راه دیگری برای تولید ثروت نمی اندیشند.
در مقیاسی کلان تر ما نیز در یک قرن گذشته با نفت و سایر منابع زیرزمینی همین معامله را کرده ایم و ثروت خود را از طریق خام فروشی به دست آورده ایم. در طول سالیان دولتمردان و اقتصاددانان دلسوز کم نبوده اند که منتقد این شیوه بوده اند و ما را بابت خام فروشی تقبیح کرده اند اما در کل هیچگاه فرصت و مجال مناسبی پیش نیامده تا ما اولا نسبتمان را با نعمات خدادادی تغییر دهیم، ثانیا اقتصاد آسیب پذیر نفتی مان را اصلاح کنیم. به خصوص در چهل سال اخیر همواره دست به گریبان بحرانهای کوچک و بزرگ بوده ایم که به ما اجازه نداده است تا سیاست اقتصادی کشور را تغییر دهیم.
متاسفانه دشمنان کوچک و بزرگ ایران نیز متوجه اهمیت نقش نفت و درآمد حاصل از آن در اقتصاد و سیاست و اقتدار دولت مرکزی بوده اند و همواره در منازعات خود با ایران اولین اقدامشان همین بوده که جلوی فروش نفت را بگیرند یا در تولید نفت ایجاد اخلال کنند.
سابقه تحریم نفت به زمانی بر می گردد که دکتر مصدق با انگلیس درافتاد و ملی شدن صنعت نفت را و اصلاح قراردادهای نفتی را به عنوان جدیترین وظیفه ملی میهنی دنبال کرد. انگلیس به خوبی می دانست مهمترین شریان اقتصادی که حیات حکومت ایران را تداوم می بخشد، نفت است و اگر این شریان را ببندند، به سرعت می تواند صنعت و بازار را فلج کند.
تعبیر تحریم های فلج کننده احتمالا نخستین بار توسط بریتانیایی ها در منازعه شان با دکتر مصدق به کار رفت و بعد از انقلاب اسلامی هم همواره تحریم نفت، اسلحه نیرومندی در دست آمریکا و متحدانش بود و همواره به بهانه های واهی پا روی شریانهای اقتصادی می گذاشتند و مانع سامان یافتن اقتصاد ایران می شدند.
به قول شاعر «یک دم نشد که بی سر خر زندگی کنیم/ ابلیس کی گذاشت که ما بندگی کنیم». ابلیس امپریالیست هم آنقدر برای ما طی این چهل ساله ایجاد زحمت کرد که ما فرصت نیافتیم بعضی ساختارهای غلط مالی اداری مملکت را اصلاح کنیم.
البته خدا را شکر علیرغم نیت پلید و اقدامات خصمانه نظام سلطه، نظام جمهوری اسلامی مقتدرتر از قبل به حیات پربرکتش ادامه میدهد و به سلامتی از همه بحرانهای ریز و درشت عبور کرده، اما نکته قابل تامل این است که ما عملا فرصت نیافتیم وابستگی اقتصادمان را به نفت قطع کنیم یا به حداقل برسانیم.
اتفاقا اکثر مسئولان عالیرتبه انقلاب و نظام متفطن این معنا - یعنی وابستگی بیش از حد به نفت - بوده اند و می دانستند- به کرات هم اذعان کرده اند - که این وابستگی آسیب پذیرمان می کند، اما متاسفانه ابلیس کی گذاشت که ما بندگی کنیم؛ در عمل نتوانستیم و به ناچار این خواست معقول و ضروری را به تعویق انداختیم. پیش از این گفته شد که ایران علاوه بر نفت و گاز، مواد ارزشمند دیگری را نیز در خاک خود ذخیره دارد اما از آنجا که هیچکدام از آنها نقش موثر و حداکثری در اقتصاد نداشته اند، هیچکدام گرفتار تحریم - به معنای تحریم نفتی - نشده اند.
این حقیقت بیانگر آن است که اگر می توانستیم وابستگی اقتصادیمان را به نفت به حداقل برسانیم، نه تحریمها موثر می افتاد و نه اصلا غرب با اسلحه تحریم به جنگمان برمی خاست. اگر بر فرض درآمد اصلی مان از مثلا گردشگری به دست می آمد، آن وقت آمریکا هم در صورت منازعه به سراغ تحریم گردشگری می رفت اما امروز درآمد ما از گردشگری چنان اندک است که آمریکایی ها را به صرافت تحریم نمی اندازد.
همین امر بدیهی ملت و دولت ایران را به فکر می اندازد تا جز نفت، به دیگر منابع درآمدی خود بیندیشند و رفته رفته نقش نفت را کمرنگ کنند. برای مثال گردشگری موضوعی است که ما تاحدودی از آن غافل بوده ایم و روی آن حساب ویژه باز نکرده ایم. اما کافی است به درآمد توریسم همسایه غربی مان، ترکیه، نگاه کنیم تا قدری در این امر جدیت به خرج دهیم.
خداوند به این جغرافیا موقعیت های ممتازی داده که می تواند یکی از قطب های جدی توریسم دنیا باشد. علاوه بر توریسم، هنر، صنایع فرهنگی و صنایع دستی هم امروز بازار پررونقی دارند که اگر ایران درست و حساب شده در آن داخل شود، قطعا دست پر از آن بیرون میآید، ضمن اینکه دست نظام سلطه آنقدری که برای تحریم نفت و اسلحه باز است، برای هنر، توریسم، صنایع دستی، سینما و صنایع خلاق باز نیست.
درباره اینکه نفت چه رقبای جدیدی در ایران دارد، به تفصیل خواهیم نوشت، فعلا باید به این نکته مهم اما فراموش شده اشاره کنیم که نفت و درآمد هنگفت نفت طی صد سال اخیر تبدیل به حجاب ضخیمی شده که نگذاشته تا ما به دیگر منابع تولید ثروت کشور، آنچنان که شاید و باید فکر کنیم.
ما آنقدر متوجه نفت بوده ایم ، ایضا پول نفت چنان زیر دندانمان مزه کرده که از توجه دیگر نعمات خدادادی غافل شده ایم. مهمتر از نفت یا مس یا هنر و گردشگری، خداوند متعال به ما ایرانیها نعمت «مردم» را ارزانی داشته است.
نعمت اصلی ایران نه زیرزمینی و لابه لای طبقات خاک، که روی زمین، زنده و مساعی کار و کارآفرینی می کند و چرخ های اقتصاد کشور را به حرکت درمیآورد. بی تعارف باید بفهمیم که سرمایه اصلی کشور ایرانیان خوش فکر و خلاقی هستند که از هیچ تولید ثروت می کنند و بدون اتکا به نفت و پول دولت دانش و هنر می آفرینند و به دنیا عرضه میکنند.
اتفاقا در دنیا هم مناسبات سنتی اقتصاد رو به زوال است و اقتصاد دانش بنیان جایگزین آن شده است. کافی است ما نگاهمان را اصلاح کنیم و به جای پافشاری بیش از حد بر نفت نقش و اهمیت کارآفرینان و صاحبان شرکتهای دانش بنیان را افزایش دهیم.
دنیای امروز حتما به نفت و مواد معدنی نیاز دارد اما نیاز واقعی حول و حوش انسانهای صاحب ایده شکل میگیرد. این انسانها هستند که میتوانند ثروت واقعی و حلال را تولید کنند و اقتصاد را سامان دهند. اتفاقا الان که آمریکا شمشیرش را از رو بسته و با تمام قوا به میدان آمده تا به اقتصاد نفتی ما ضربه بزند، فرصت مغتنمی است تا ما یک بار برای همیشه تکلیف ملی و دولتی خود را با نفت معلوم کنیم و این میزان وابستگی را به حداقل برسانیم.
در عوض از این موقعیت حسن استفاده را ببریم و اقتصاد دانش بنیان و تولید 'ایران ساخت' را با میدان دادن به جوانان دانا و صاحب ایده و آشنا به دنیای مدرن و متعهد به کشور سامان دهیم.
تجربه این چهل ساله گواهی می دهد که هرکجا به مردم اعتماد کردیم و مسئولیت مقابله با دشمن را به آنها سپردیم به توفیق حداکثری رسیدیم. ماهیت انقلاب اسلامی مردمی است و هرگاه نقش مردم-از هر طبقه ای- در آن پررنگ شود پر توفیق ترین راه بوده است. هرکجا هم که بنابه ملاحظاتی مردم از صحنه کار گذاشته شده اند، به موفقیتی دست پیدا نکرده ایم حالا هم بهترین راه مقابله با ترامپ حضور حداکثری مردم است تا یک بار دیگر شکست دشمن را تضمین کنند. به خصوص با دعوت از جوانان دانشمند و نخبه ایرانی و فعالان اقتصاد دانش بنیان و استارتاپ ها می توانیم تیرهای تحریم آمریکا را به سنگ بنشانیم.
هنگام نگارش این سرمقاله در جامعه مباحثی مربوط به وضعیت فوق العاده بین المللی و تحرکات آمریکا، خواهان تغییر رویه مسئولان بودند و حتی در مقام نقد به تخطئه و تخفیف مسئولان رو آورده بودند. از آنطرف البته طرفداران دولت، هم با اشاره به وضعیت فوق العاده بین المللی و شیطنت های نظام سلطه، از دولت دفاع میکردند و تداوم همین مسیر را لازم و ضروری بر می شمردند.
این مباحث در جریان بود تا اینکه در اواخر تیرماه سال جاری، رهبر فرزانه انقلاب، مسوولان دولتی را به حضور خواندند و ضمن تبیین شرایط و ارائه تذکرات در یک فضای صمیمی و پدرانه، نکاتی درباره موقعیت ممتاز دولت یادآور شدند. از آنجایی که فرمایش معظم له، متناسب با موضوع سرمقاله است، فرصت را مغتنم شمردم تا با عنایت به رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب، نکاتی چند اضافه کنم.
1. تاکید بر توانایی کشور برای عبور از مشکلات، با کار و تلاش شبانه روزی مسوولان و همراهی آحاد مردم؛
این دقیقا همان چیزی است که دشمن درصدد القای خلاف آن به جامعه است. صدایی که رسانه های معاند در فضای جامعه پخش می کنند؛ «نمی توانیم» و «نمی شود» و «نمی گذارند» و «ممکن نیست» است، حال آنکه تاریخ چهل ساله انقلاب اسلامی گواهی می دهد که هر جا ما متحد و یک پارچه و البته امیدوار، امری را خواسته ایم، آن امر به بهترین نحو متحقق شده است.
البته همان طوری که رهبری هم تصریح کرده اند شرایط و الزامات استمرار پیشرفت و حرکت پرشتاب برخورداری از روحیه قوی، انگیزه، شجاعت و عزم راسخ است.
2. تاکید بر مواضع مقتدرانه و انقلابی مسوولان کشور، به خصوص در برابر بیگانگان؛
3. یادآوری امکانات و توانایی های فوق العاده کشور و گره نزدن حل معضلات با تضمین های احتمالی اروپا.
4. میدان‌داری دولت در حل و فصل مشکلات خصوصا حضور قدرتمند مسوولان اقتصادی می تواند ما را در عبور از شرایط و سختی های فعلی کمک رساند. لذا تقویت دولت و حمایت از مسوولان وظیفه آحاد و ارکان جامعه است. البته این تقویت و حمایت مانع از نقد سازنده نیست.
5. برخورد با متخلفان در هر رده و سطحی، نه تنها امر رهبر فرزانه انقلاب است بلکه جامعه نیز از مسوولان چنین توقعی دارد. چیزی که حرکت ما را به سمت پیشرفت آهسته و تیغ ما را در برابر دشمن کُند می کند حضور همین متخلفان و مفسدان اقتصادی است.
باید بدون ملاحظات دست و پاگیر، راه را بر مفسدان و متخلفان بست و از این طریق احساس امنیت را به مردم برگرداند.
6. در این رهگذر از ترمیم برخی قوانین و اصلاح حقوقی مقررات نیز نباید غافل شد. خیلی از امور نیاز به اصلاح ساختاری و اداری دارد و امروز که در موقعیت ویژه قرار گرفته ایم خوب است که بر این امر مهم نیز اهتمام ورزیم.
7. جدی گرفتن سیاستهای اقتصاد مقاومتی؛
در آخر این توصیه رهبر فرزانه انقلاب، نه تنها ما را از مشکلات و دشواری ها می رهاند، بلکه قله های پیش رو نیز به سرعت فتح خواهد شد. بر این اساس، بهره مندی از خلاقیت و ایده پردازی نسل جوان و تحصیل‌کرده کشورمان، جدی گرفتن رونق زیست بوم نوآوری و کارآفرینی، بال و پر دادن به استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان، فراخ کردن میدان پیش روی صندوق های جسورانه و خطرپذیر و بهره مندی تمام و کمال از فناوری و پژوهش های فناورانه، کار ما را با مشکلات و دشواری ها یکسره خواهد کرد و منویات و اهداف ما را از چاه های عمیق چالش ها بیرون خواهد آورد.
به طور حتم مشکلات موجود، گوهر وجود مردم و مسوولان را نمایان و گنج‌خانه تمدن و فرهنگ و هویت ما را پربهاتر و زرین تر خواهد کرد.
*مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری
نظر شما