به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در دومین روز از یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی در شهر کرمان نشست پژوهشی "سیر تحول و تطور ساختمان سازهای زهی و زخمه ای در موسیقی اقوام ایرانی با حضور دکتر منصوره ثابت زاده ،استاد دانشگاه و رییس کانون پژوهشگران ،جهانگیر نصری اشراقی و فریبرز رستمی امروز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت برگزار شد.
در این نشست جهانگیر نصری اشرفی ،پژوهشگر موسیقی نواحی با اشاره به روند تغییر و تحولات اجتماعی و تاثیر آن بر موسیقی گفت: شاهد تغییرات اساسی در موسیقی ایران همانند دیگر تغییرها بوده ایم که این تغییرات بد هم نبوده است و بنا به الزامات شرایط اجتماعی رخ داده است.
وی در توضیح تغییرات در ساختار سازها بیان داشت: ساز یکی از عناصر سازنده موسیقی قومی است و مبنای موسیقی اقوام هم آواز است و ساز به عنوان مکمل در کنار آواز قرار می گرفته است،همیشه حذف و اضافه هایی را در موسیقی اقوام داشته ایم ؛در طول ۶۰-۷۰ سال پیش با تغییراتی که در اقوام ما بوجود آمده تغییراتی در موسیقی آنها هم رخ داده است.
نصری اشرفی در بخش دیگری از سخنانش گفت:وقتی سخن از خنیاگری می شود کلام حرف اول را می زندو ساز در رده بعد قرار می گیرد، از ۶۰ سال پیش تغییراتی در شکل سازها و پرده ها صورت گرفته است، اینها الزام تغییر زندگی پر شتاب اقوام است که کشور ما از اقوام متعددی تشکیل شده است،امروز تمرکز بر روی موسیقی نیست و موسیقی با فرایند لحظه ای همراه شده است ،اصل بر این است که وقتی پرده ای بر ساز اضافه می شود صدای ساز تغییر کند و ممکن است مخاطب آن را نپسندد.
منصوره ثابت زاده، استاد دانشگاه درباره ساختمان تغيير يافته سازها در ایران گفت: وقتي به سازها نگاه مي كنيم متوجه مي شويم به صورت طبيعي يا ساختگي تغيير پيدا كرده اند. بررسي اين تغييرات مسئله مهمي در دنياست. البته فراموش نكنيم كه مسائل اجتماعي و سياسي هم در اين مسئله تاثيرگذار هستند.
وی افزود: زماني وظيفه پژوهشگران ثبت داشته بود كه اين موضوع همچنان هم ادامه دارد در حالي كه بايد به بررسي موضوع هم پرداخت. من در تمام تعطيلات عيد در منطقه خوي و نقده در حوزه سازهاي سرنا و دهل اقدامات مربوط به ثبت را انجام مي دادم.
ثابت زاده اظهار کرد: در صدد هستم فرهنگ نامه حركات ايراني را بنويسم. تا كنون ٤٦٠ رقص را ثبت كرده ام. روي ساز قوپوز نيز تحقيق كردم و متوجه شدم تغييراتي در شكل و صدا دهي اين ساز به وجود آمده است.
این استاد دانشگاه یاد اور شد: بعد از كوچ نشيني، زندگي شهرنشيني روي ساز قوپوز تاثيرگذار بوده است و زماني كه اين ساز به شهر مي رسد، از اندازه اوليه خود بزرگتر مي شود و به مرور در تكنيك هاي نوازندگي آن تاثير مي گذارد. حتي تعداد سيم هاي آن نيز تغيير مي كند؛ عاشيق امراه تعداد پرده هاي قوپوز را از ١٤ به ١٧، عدالت نصيب آن را به ١٨ و عمران حيدري آن را به ٢١ پرده تغيير داده است. اين موضوع نشان مي دهد كه سازنده و نوازنده ها نيز موجب تغيير ساز و صداي آن شدند تا آن را با مخاطب معاصر همخواني دهند.
وی افزود: عاشيق عمران در ايران نقش مهمي در تغيير ساز قوپوز داشته است. اوايل انقلاب از او خواستم كه ساز قوپوز را به من آموزش دهد و او يك ساز زنانه براي شروع تمرين درست كرد . بر خلاف ايران در جمهوري آذربايجان عاشيق زن هم داريم.
این پژوهشگر موسیقی نواحی همچنین گفت: بحث، سنت و تجدد يكسري پارامترها دارد. ما نمي توانيم سنت را به تجدد برگردانيم مثل شعر فارسي كه هر شاعر بر اساس يك اُسلوب شعر مي گويد و در طول زمان نيز بر اساس سبك خودشان شعر گفته اند. بايد تغييرات در موسيقي قومي ما به شكل طبيعي پيش برود، اگر بر اساس شباهت هاي اشتباه، يكسري تغييرات مصنوعي را تزريق كنيم فاجعه رخ مي دهد و آن تغيير داراي خصوصيات آوانگارد نخواهد بود.
ثابت زاده با بیان اینکه بايد سازها را نشان دهيم، اظهار کرد: اگر سازها را پنهان كنيم به ادبيات فارسي ضربه زده ايم. شعر معاصر ما خالي از واژگان موسيقي و نام سازها شده است زيرا جوانان ما ساز را در تلويزيون نمي بينند بنابراين تِمي براي خلق آن ندارند.
در این نشست فریبرز رستمی، پژوهشگر موسیقی نواحی گفت: بن مایه رپرتوار در موسیقی اقوام ایرانی آواز است اما بعضی سازها هستند که اجازه نمی دهند انسان آواز بخواند این سازها منشا کلامی دارند؛در سازهایی مثل نی و کرنای گیلان این ویژگی دیده می شود ،این سازها در دوره شاه طهماسب صفوی و شاهان امیر کیایی گیلان این سازها کاربرد داشته اند و پس از این دوران با تغییرات صورت گرفته کرنا نوازی در مراسم عزاداری امام حسین(ع) اجرا می شده است؛هنوز هم چاووشی خوانی همرا با کرنا نوازی در شمال ایران رایج است.
وی با اشاره به تغییر حجم سازها در طول زمان اظهار کرد:بخش عمده کوچک بودن ساز به تکنیک ساز سازی و نیاز زمانه برمی گردد،تا ۱۴۰ سال پیش ساز شکل امروزی نبوده و بر روی ساز ها از دل ،روده و نخ ابریشم استفاده می کردند.
رستمی افزود:رازماندگاری سنت تغییر است و اگر تغییر نباشد به یک مقوله موزه ای تبدیل می شود؛این امر جزو سرشت سنت موسیقی است و باید از این تغییر استقبال کرد.
این پژوهشگر موسیقی نواحی با تاکید بر ضرورت داشتن تاریخ تحلیلی موسیقی گفت: بعد از مشروطه فکر کردیم اگر غربی شویم خیلی خوب است ؛شیفتگی ما به غرب باعث شد که گذشته خودمان را نبینیم و تاریخ تحلیلی موسیقی نداشته باشیم، امروز داشتن تاریخ تحلیلی موسیقی برای ما یک ضرورت است و اگر این مهم را داشته باشیم شیفته شهر نمی شویم.
در اين نشست تخصصي اميد صابري سازنده و نوازنده اهل قوچان با دو نمونه دو تار يك قطعه را نواخت تا تفاوت صدا در سازهاي خراسان را كه دچار تغيير شده اند، نشان دهد.
همچنين بخشي والي نژاد نوازنده و خواننده اهل خراسان نيز درباره تفاوت كاسه هاي دوتار توضيح داد و گفت: تاري كه صداي بم دارد براي اجراي حماسي مناسب تَر است.
صفر رمضاني سازنده و نوازنده اهل گيلان، احياگر كمانچه هاي پنج سيم كه پديده منحصر به فردي در سازهاي زهي ايران است نيز قطعه اي از روايت هاي قديمي را اجرا كرد.اين قطعه مربوط به همسر مرحوم حيدرخان يكي از انقلابيون گيلان بود كه با ميرزا كوچك خان هم دوره بوده است. بعد از كشته شدن حيدرخان همسر او به أسيري گرفته مي شود تا در خانه مشيرالممالك كار كند. او نيز اين شعر را براي خوابيدن فرزندش مي خوانده است.
نظر شما