خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ شهرستان بجنورد به مرکزیت شهر بجنورد، بخشهای مرکزی و شمالی استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق به شهرستان شیروان، از غرب به شهرستان مانه و سملقان و از جنوب به شهرستان های اسفراین و جاجرم محدود مي شود. قسمت اعظم شهرستان بجنورد را مناطق کوهستانی و فلاتهای مرتفع در بر گرفته و از همین رو منطقه آب و هوای معتدل کوهستانی دارد.
به طور کلی این منطقه زمستان های سرد و مرطوب و تابستان های گرم و خشک دارد. بخش بزرگی از شهرستان بجنورد در درۀ رود اترک قرار گرفته و تحت تأثیر تودۀ هوایی دریای مازندران قرار دارد که به علت داشتن رطوبت موجب سرسبزی و خرمی گیاهان در بهار و تابستان می شود. رشته کوه کپه داغ در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان بجنورد قرار گرفته و رشته کوه آلاداغ در جنوب غربی بجنورد قرار گرفته است. شهرستان بجنورد به دلیل واقع شدن بر روی گسل هایی با منشاء تکتونیکی از نواحی زلزله خیز استان به شمار می رود.
*پيشينه تاريخي بجنورد
بر اساس پژوهش های مقدماتی باستان شناسی، شهرستان بجنورد از دورۀ پیش از تاریخ، مسکونی بوده و به دلیل موقعیت راهبردی و منابع سرشار طبیعی اهمیت ویژه ای داشته است. وجود محوطه های استقراری پیش از تاریخ در حومۀ جنوبی بجنورد و تپه های مربوط به دوره تاریخی گواه سکونت مداوم بشر در پهنۀ این شهرستان در دوران مختلف تاریخ بشری است.
*امامزاده محمدرضا لنگر
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 5153
موقعیت: شهرستان بجنورد، یک کیلومتری روستای لنگر
بنای امامزاده محمد رضا یکی از یادمان های مذهبی- تاریخی شهرستان بجنورد است که احتمالاً در دوره تيموري ساخته شده است. كتيبۀ بنا که اکنون مفقود شده تاريخ ساخت مقبره را 876 هـ .ذكر مي كرده است. این بقعه بارها تعمیر شده و نماي خارجي آن در دوره قاجار كاملاً تجديد شده است. بنا از كف تا بالاي گنبد دوپوش حدود هفت متر ارتفاع دارد. پيشاني ايوانها، لچكيها و تمام پوستۀ خارجي گنبد با كاشيهاي فيروزه اي رنگ پوشش يافته است.
*بناي عمارت مفخم (موزه باستان شناسي و مردم شناسي)
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 952
موقعیت: بجنورد، خیابان شریعتی شمالی
عمارت مفخم، بزرگترين و شاخص ترين اثر تاريخي دوره قاجار در استان خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ 1300 هجری قمری به دستور يار محمدخان شادلو معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده ساخته شده است. اين بنای مجلل 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به زیباترین وجهی با انواع فنون كاشيكاري معرق، معقلي، هفت رنگ و با طرحها و نقوش انساني، حيواني، اسليمي، ختايي و هندسي زینت یافته است. مصالح بکار رفته در بنا آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان داراي دو ايوان شمالي و جنوبي مي باشد، سرتاسر بنا با کاشي هاي خشتي و هفت رنگ زيبا در اندازه و شکل هاي مختلف به رنگهاي فيروزه اي، زرد، صورتي، بنفش، سفيد، سبز، سرخ و سياه کاشي کاري شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زينت داده شده است. نماي بيروني ساختمان تصاويري از دو فرشته بالدار، چهره هاي انساني، نقاشي از گل و گياه و پرنده، طبيعت و طرحهاي هندسي سده 13 را به تماشا مي گذارد.
بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان شناسی و مردم شناسی استان تبدیل شده است. موزه هاي مردم شناسي از جمله موزه هاي تاريخي هستند که در آن گوشه اي از فرهنگ اقوام و ملل يک منطقه را در قالب هاي آداب و رسوم، مشاغل سنتي و صنايع دستي به نمايش گذاشته مي شود. بخش مردم شناسي موزه از سه موضوع کلي اقوام، مشاغل و آئين ها تشکيل شده است.
*آينه خانه مفخم (موزه اسناد و نسخ خطي)
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 1167
موقعیت: بجنورد، خیابان شریعتی شمالی
بناي معروف به آينه خانه يکي از يادمان هاي برجسته دوره قاجار خراسان شمالي است که در شمال شهر بجنورد، در منتهي اليه شمالي خيابان شريعتي قرار دارد. در دوره قاجار بناي آينه خانه همراه با بناهاي ديگري از جمله عمارت مفخم، کلاه فرنگي، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگي قرار داشته و مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکيل مي داده است.
اين بنا در دهه 1300 هجري، همزمان با دوره حکومت ناصرالدين شاه به دستور يارمحمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضاي اداري و ديواني، براي انجام ديدارهاي رسمي سردار مفخم با رجال سياسي عهد قاجار و نيز انجام مراسم تشريفات نظامي و رايزني در باب مسائل سياسي و اجتماعي با سران ايل شادلو و ديگر رجال سياسي دوره قاجار مورد استفاده قرار مي گرفته است.
معروف است که طراحي نقشه ساختماني آينه خانه به دست ميرزا مهدي خانشقاقي ( ممتحن الدوله) اولين مهندس معمار ايراني که از دانشکده معماري پاريس فارغ التحصيل شده بود، انجام شده است. ساختمان آينه خانه در دو طبقه به ابعاد تقريبي11×18 متر و به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده که در مجموع 9 اتاق دارد. يکي از اتاق هاي طبقه فوقاني تالاري است به ابعاد 8×3 متر که تمام ديوارها و سقف آن با طرح هاي زيبايي آينه کاري شده و به خاطر وجود همين تالار است که اين بنا را آينه خانه ناميده اند.
*بنای آرامگاهی بش قارداش
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 4575
موقعیت: 4 کیلومتری جنوب غرب بجنورد
بنای آرامگاهی بش قارداش از آثار برجستۀ دورۀ قاجاری در شهرستان بجنورد است که طرح كلي پلان آن از يك گنبدخانه در وسط و دو اتاق كوچكتر در طرفین تشكيل شده که ورودی آنها در ضلع غربی است. در جلوي هر ورودی ايواني با قوس جناقي وجود دارد که در طرفین آن منارهای ساختهاند. سراسر نماي غربي بنا، روي ستونها و نيز گنبد با كاشیهای فیروزهای و هفت رنگ تزئین شده است. این بنا آرامگاه سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان در دوره قاجار است.
*كوشك باغ علي آباد
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 4953
موقعیت: شهرستان بجنورد، روستای علی آباد
کوشک باغ علی آباد بنايي است دو طبقه با پلان مستطيلي که در دورۀ قاجار در مرکز باغی ساخته شده است. این کوشک چهار ورودي در جهات اصلي دارد و طرح كلي آن در طبقه همكف شامل يك حوضخانه با سقف گنبدی در مركز و دو اتاق در ضلع شرقي و غربي است. در زیر سقف حوضخانه رسمي بندي و كاربنديهای زیبای گچی وجود دارد. برای رسیدن به طبقه دوم و پشت بام پلکانهایی در بنا تعبیه شده است. مجموعه باغ و کوشک علی آباد از نمونه های معماری باغ ایرانی در استان خراسان شمالی است.
*حسينيه جاجرمي
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 1151
موقعیت: بجنورد، خیابان طالقانی شرقی
حسينيه جاجرمي از یادمان های اواخر دورۀ قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتيبه موجود در سال 1325 هجري قمري به دست استاد غلامرضا بنا يزدي ساخته شده است. اين بنا يک نمونه معماري سنتي از نوع حیاط مرکزی است که نوعي معماري درونگرا قلمداد مي شود و در آن تمام درب و پنجره ها و نورگيرهاي رو به حياط باز می شوند. طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده که در مجموع حدود 600 متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی های طبقه فوقانی راه می یابد.
سقف هشتي بنا در قسمت ورودي و تمام حجره های طبقه پایین با قوس كليل پوشش يافته و طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخشهاي مختلف بنا با آرايه هاي معماري از قبيل آجركاري، گچبري، مقرنس كاري و كتيبه هايی تزئين شده است. قسمت بالایی دیوار ايوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده است. این اشعار متناسب کاربری اصلی این بنا به عنوان حسینیه و محل عزاداری سوگواران سید الشهدا (ع) است.
اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان با هدف احيا اين بناي تاريخي، مطالعه، استحکام بخشي و مرمت آن را از سال 1384 آغاز و در آبانماه سال 1390 به پايان رساند. هم اکنون حسينه جاجرمي به عنوان موزه، بازارچه صنايع دستي و سفره خانه سنتي مورد بهره برداري قرار گرفته و در ایام محرم مراسم عزاداری در آن برگزار می شود.
*آرامگاه امامزاده محمد باقر اسفيدان
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 5942
موقعیت:شهرستان بجنورد، روستای اسفیدان
آرامگاه امامزاده محمد باقر اسفيدان از بقاع متبرکه شهرستان بجنورد است که بنای آن احتمالاً در دورۀ صفوی یا قاجار ساخته شده است. پلان این آرامگاه مستطيلي است و گنبدی با ساقۀ بلند سقف آن را پوشش مي دهد. این بنا دو ايوان دارد: ايوان شرقي با پوشش قوسي که با مقرنس كاري، گچبري و آيينه كاري تزئين شده و ايوان جنوبي با پوشش مسطح که به روی برخی تخته های پرواز سقف نام واقف و باني خير براي ساخت و مرمت بنا با مرکب خطاطي شده است. اين بقعه به امامزاده محمد باقر، از اولاد امام سجاد (ع) نسبت داده مي شود.
*مقبـره شهدا
شماره ثبت در فهرست آثار ملي: 9241
موقعیت: بجنورد، خیابان 32 متری شهدا
مقبره شهدا نمونۀ برجسته ای از آثار معماری دوره پهلوی اول در بجنورد است که در مرکز باغی ساخته شده است. این بنای یادبود، مدفن تعدادی از افسران رضا شاه است که در واقعه سرکوب شورش لهاك خان كه در سال 1304 در منطقه علم سركشي برافراشته بود جان خود را از دست دادند. پلان مقبره شهدا متشکل از یک چهار ضلعی گنبد دار است که در هر گوشه آن مناره کوچکی وجود دارد و بدنه آن با آجرهای تراشدار تزیین شده است. این بنا با الهام از معماری قرون اولیه اسلام ساخته شده است.
*آرامگاه امامزاده سلطان سيد عباس(معصوم زاده)
موقعیت: بجنورد، میدان دفاع مقدس
آرامگاه امامزاده سلطان سيد عباس که به معصوم زاده شهرت یافته در جنوب شهر بجنورد قرار گرفته و به دلیل نوسازی های مکرر، تاریخ ساخت آن دقیقاً معلوم نیست. اين بقعه مدفن امامزاده سلطان سيد عباس، فرزند امام موسي كاظم(ع) است كه در دورۀ حكومت عباسی از مدينه وارد خراسان شده و در اواخر سدۀ دوم هجري وفات يافته است.
نظر شما