طنین بشارت بهار/ نوروزی خوانی سنتی کهن در گیلان

خبرگزاری شبستان- گیلان؛ فرا رسیدن بهار در گیلان با آداب و سنن خاصی همراه است که از گذشته های دور به جا مانده گرچه بسیاری از آنان در حال فراموشی است اما باز هم می توان در کوچه پس کوچه های قدیمی شهر یا در روستاها جلوه های هرچند کوچک از این رسوم را دید.

نوروز خوانی یکی از این رسوم است که خبر از آمدن بهار می‌دهد. در ایام می توان جوانانی را دید که در گروه‌های چندنفره لباس سنتی بر تن کرده و در خیابان های اصلی شهر حرکت کرده و نوای «بهارآمد بهار آمد خوش آمد» را سر می‌دهند که از دیرباز به عنوان مراسم پیش از نوروز در گیلان شناخته شده است.

همه مردم در آستانه نوروز از شنیدن صدای نوروزی خوانان که خبر از فرا رسیدن بهار و سپری شدن زمستان سرد و طولانی می‌دادند، شادمان می‎شدند و صدای منادیان شادی و سرور در آستانه نوروز از هر روستا و شهری کم و بیش شنیده می‎شد.

امروزه در حوزه شهرهای بزرگ گیلان این آئین به فراموشی سپرده شده فقط در حومه شهر و روستاها صدایشان شنیده می‌شود اما گهگاه در شلوغی و  همهمه بازار عید می توان نواهای نوروزخوانی جوانانی را شنید که همت در احیا این سنت داشته و تلاش می کنند با نوای خود سرور و شادمانی را به مردم هدیه دهند.

اشعار نوروزی خوانی هم به گویش منطقه و هم به زبان فارسی و گاه آمیزه‌ای از این دو زبان با آهنگ ویژه‌ای خوانده می‌شود. فرا رسیدن سال تازه، ستایش خداوند، وصف بهار و طبیعت و نوید دادن به شادی و شادمانی، رثای خاندان نبوت، نعت امامان معصوم؛ آرزوی خیر و برکت برای اعضای خانواده، شکوه از سختی‌های زندگی و گلایه از روزگار و مشی زمانه، یا تمجید و تحبیت از افراد خاص از جمله مهمترین موضوعات اشعار نوروزی خوانی بود.

گروه نوروز خوانان معمولاً از سه نفر تشکیل می‌شود یکی از آنان سرخوان است شعر می‌خواند و بیشتر شعر نوروز و نوسال را که اینطور شروع می‌شود می‌خواند:« فصل بهاران آمده / گل در گلستان آمده/ مژده دهید ای دوستان/ نوروز سلطان آمده » و آن دو نفر دیگر هم این شعر را تکرار می‌کنند. یکنفر کوله‌ باری بر دوش دارد که هدایای مردم را در آن جمع می‌کند.

نوروزخوانان در روستاها خانه به خانه رفته و با صدای رسای خود آمدن بهار را بشارت می دهند و صاحبخانه نیز در مقابل هدیه ایی شامل مقداری برنج، چند عدد تخم مرغ، پارچه، قند، چای خشک، شکر و پول به نوروزخوانان می دهد و در پایان نیز نوروزخوانان با دعا کردن طلب عافیت و سلامت برای خانواده از درگاه ایزد منان داشته و به سراغ خانه ایی دیگر می روند.

نوروزی خوانی بخش مهمی از موسیقی آئینی و مذهبی گیلان است که در مناطق مختلف با نام های نوروز نو سال، امام خوانی، بهار خوانی، نوروز نامه و... معروف است و پیشینه و ریشه این آئین تا دوران قبل از اسلام قابل ردیابی است. نوروزی خوانی ها از نظر مضمون و نحوه اجرا به بخش های مختلفی همچون امام خوانی، توصیف خوانی، مدح خوانی، هجوخوانی، بداهه پردازی و... قابل تقسیم است.

امام خوانی تقریباً در تمام نمونه های شنیده می شود. نوروزخوان از مدح معصومین و امامان کار خود را آغاز می کند. ذکر ۱۲ امام و خصوصیات آنان در اغلب نوروزی ها مشاهده می شود در میان برخی از روایت ها ذکر امام حسین(علیه السلام) و مصائب او و خاندانش مفصل تر تشریح شده است.

بهار آمد بهار آمد خوش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد، همی خوانم امام اولین را، شه کشور امیرالمومنین را، وصی و جانشین یعنی علی را، به یاسین و الف؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، امام دومین هم دسته ی گل، شفاعت می کند او بر سر پل، حسن بابش سوار است او به دلدل، به یاسین و الف ؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز،امام سومین شاه جهان است، بود نامش حسین شاه یگانه ست، محمد را بمحراب می رساند، به یاسین و الف ؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، امام چارمین زین العباد است، گل باغ حسین اما مراد است، به یاسین و الف؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، امام پنجمین پنجاه بلا را، بگردان دور از این دولتسرا را، خصوصا هم از این دولتسرا را، به یاسین و الف ؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، امام ششمین شاه مدینه، الهی نوجوانت بد نبینه، الهی نوجوانت خیر ببینه، گل عشرت به کام دل بچینه، به یاسین و الف؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، امام دوازدهم مهدیش نام است، تمام کل عالم را امام است، بدانید حضرت صاحب زمان است، به یاسین و الف ؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز، خدایا صاحبخانه را خوشحال گردان، جوانان را داماد و عروس گردان، عروس و دخترش صاحب اولاد گردان، به یاسین و الف ؛ ل و به فیروز، دهید مژده که آمد عید نـــــــوروز.