دکتر محمد محمدرضایی، استاد تمام و استاد گروه فلسفه دین و فلسفه اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، در مورد وجه تمایز انقلاب اسلامی و اساسا حاکمیت اسلامی با سایر نظام های جهانی، اظهار کرد: سیستم های حکومتی جهان تا پیش از انقلاب اسلامی شامل چند مدل می شد از جمله دموکراسی غربی، حکومت کمونیستی سوسیالیستی مثل اتحاد جماهیر شوروی و نهایتا نظام حکومتی پادشاهی که هر کدام با چالش هایی اساسی مواجه بودند.
وی ادامه داد: زمانی که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، نوع جدیدی از حاکمیت را مطرح کرد که با مدل های دیگر حاکمیتی در آن زمان متفاوت بود. یک زمان هست که خاندانی به صورت موروثی به پادشاهی می رسند و مالک آن کشور می شوند که این سبک حکومتی خود به تنهایی آسیب هایی داشت که از جمله آن می توان به استبداد و ستمگری پادشاهان اشاره داشت. پادشاهانی که سنگدل بودند و زندگی شان مبتنی بر اخلاق مداری نبود.
این محقق تصریح کرد: دومین مشکل حاکمیت های مبتنی بر پادشاهی، غیر عقلانی بودن جانشینی است چراکه ممکن است فرد جانشین ناکارآمد و ضعیف باشد؛ ضمن اینکه نظام های حکومتی پادشاهی عموما ناامن هستند. یک پادشاه هرگز احساس امنیت نمی کند و باید سیاستی را طراحی کند که مبتنی بر سرکوب باشد لذا همین رویکرد سبب نارضایتی و انقلاب می شود، یعنی رویکردی که قبل از وقوع انقلاب اسلامی وجود داشت و یکی از عوامل وقوع آن بود.
رئیس کارگروه فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول علوم انسانی ادامه داد: ما در ایران نیز نظام پادشاهی داشتیم که در آن دیگران برای ملت تصمیم می گرفتند، حاکمیت بر مردم از طریق واسطه دیگری که همان غرب بود، صورت می گرفت.
وی با اشاره به دیدگاه ارسطو در مورد مدل حکومتی مبتنی بر دموکراسی اظهار کرد: ارسطو معتقد بود که دموکراسی شکل فاسد و گمراه حکومتی است و افلاطون نیز دموکراسی را حکمرانی جهالت نامید؛ امروز در حکومت های مبتنی بر دموکراسی رای ها را می شمارند، ابلهان به حکومت می رسند و کشورها را مدیریت می کنند، نماد این نوع حکمرانی را امروز در آمریکا شاهدیم که مردم شخصی را انتخاب کرده اند که حتی واجد اولیه ترین اصول اخلاقی نیست، حاکمیتی که از درون آن ترامپ بیرون بیاید معلوم است که چه شرایط و ویژگی هایی دارد.
محمدرضایی تاکید کرد: مساله دیگری که در مورد دموکراسی وجود دارد «مطلوبیت ثروت» است، به این معنا که امروزه اکثر مدل های حکومتی مبتنی بر دموکراسی بر اساس سرمایه داری هستند و از طبقات ثروتمند جانبداری می کنند. اکنون خود ترامپ می گوید افرادی که سر کار می آیند نماینده شرکت های سرمایه گذاری هستند. با این سخن خودشان اعتراف کردند که دموکراسی بیشتر در دست عوامل سرمایه دار است.
سردبیر مجله علمی پژوهشی «فلسفه دین» و «قبسات» با تاکید بر اینکه واقعیت مدل های حکومتی دموکراسی فعلی، نبود حکومت اکثریت است، ابراز کرد: اقلیت جمعیتی که واجد رای دادن است پای صندوق های رای می آیند و این نشان از حضور حداقلی مردم غرب در تعیین سرنوشت کشورهایشان دارد، مبارزات انتخاباتی که اغلب دروغ و مزورانه هستند، غلو و تحریف می شوند و تصور درستی از برنامه های حزبی شان ارایه نمی کنند.
وی گفت: در این کشورها مبارزات پر از تزویر و بهتان آمیز به دلیل اهداف سیاسی صورت می گیرد و اصلا مساله اخلاق مطرح نیست و بلکه اگر هم مطرح باشد اخلاق سودگرایانه است. این مساله در حکومت های کمونیستی نیز روی دیگری دارد و استبداد در آن موج می زند. در حکومت های کمونسیتی مالکیت های خصوصی معنا ندارند و صرفا همه بر اساس این شعار که هر کس باید به حد توا ن اش کار کند،و به اندازه نیاز مصرف، زندگی می کنند.
استاد تمام پردیس فارابی دانشگاه تهران ادامه داد: این رویکرد را در انقلاب سال 1917 در روسیه شاهد بودیم که نظام کمونیستی حاکم شد و مبارزاتی اساسی علیه دین و دیانت به وقوع پیوست. حال تمامی این مدل های حکومتی را کنار بگذاریم و با انقلاب اسلامی مقایسه داشته باشیم که در آن نظر مردم اولویت داشت.
محمدرضایی در این باره بیان کرد: انقلاب اسلامی مزایای مدل های حکومتی که پیش تر به آن اشاره داشتیم را دارا بود و معایب آنها را حذف کرده بود. اعتقاد در حکومت برخاسته از انقلاب اسلامی حضور افراد شایسته معتقد به ارزش ها بود. ارزش هایی که در دین ما وجود داشت و توسط عقل نیز تایید می شد.
وی گفت: مطابق این ارزش ها، افرادی باید در جامعه اسلامی به حکومت برسند که ایمان به خدا و آخرت داشته باشند، تقوا و عبادت داشته باشند. دنیاطلب نباشد و آنچه که برای خود می پسندد برای دیگران هم بپسندد و آنچه که بر خود نمی پسندند برای دیگران نیز نپسندند.
این محقق تصریح کرد: صفت دیگر حاکمان جامعه اسلامی آن است که مکارم اخلاق داشته باشند. حضرت رسول(ص) فرمودند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» پس حاکم جامعه اسلامی باید خُلق نیکو داشته باشد، همچنین، حاکم جامعه اسلامی به فرموده حضرت امیر(ع) باید پیش از مردم به تعلیم خود بپردازد.
استاد تمام پردیس فارابی دانشگاه تهران ادامه داد: حاکم جامعه اسلامی باید به مسایل این جامعه آشنا باشد، بداند که در صورت وحدت است که جامعه به سعادت می رسد. از سوی دیگر کسی می تواند حاکم باشد که عالِم به اسلام هم باشد، لذا در اصطلاح دین به این افراد «فقیه» می گوییم، یعنی کسی که آگاه به مسایل اسلامی است.
وی با اشاره به سخن حضرت امیر(ع) نسبت به این مساله که قوی ترین و شایسته ترین فرد، محق برای حاکمیت جامعه اسلامی است، اظهار کرد: ما در سیره و تفکر شیعی خود قایل به این هستیم که امامان معصوم(ع) به عنووان حاکم جامعه اسلامی مشخص شده بودند و در زمان غیبت نیز حاکمان نصب عام شدند که باید دارای صفاتی که اشاره شد، باشند.
محمدرضایی گفت: با توجه به این خصوصیات است که مردم رهبر جامعه اسلامی را انتخاب می کنند، این همان مردمسالاری دینی است که مبتنی بر حاکمیت ارزش های انسانی و اخلاقی محقق می شود. رعایت این ارزش ها در حکومت مردمسالاری دینی دیده می شود یعنی حکومتی که پس از انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت.
وی ادامه داد: با وجود این جامعیت متاسفانه نتوانسته ایم فلسفه پردازی کنیم و متفکران و اندیشمندان ما باید این مدل حکومتی را به دنیا عرضه کرده و از مزایای حکومت مردمسالاری دینی بگویند.
این محقق با اشاره به علت مانایی انقلاب اسلامی بعد از گذشت چهار دهه از وقوع، گفت: اساسا مانایی اسلام به دلیل عجین بودن با عقلانیت و فطرت انسان است؛ یعنی حکومت مردمسالاری دینی بر اساس عقل و تدبیر است و این بهترین نوع حکومتی است که اسلام تعیین کرده است.
وی در ادامه در مورد کارکرد انقلاب اسلامی در حوزه تولید علم، اظهار کرد: یکی از آرمان ها و شعارهای اصلی انقلاب اسلامی این بود: «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» استقلال یعنی تولید علم، یعنی عدم وابستگی علمی به جهان خارج، رویکردی که تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی وجود نداشت، وقتی که انقلاب پیروز شد صد و هفتاد هزار نفر دانشجو داشتیم، اکنون چهار و نیم میلیون دانشجو داریم و تحقیقا ت و پژوهش های متعددی از سوی اساتید و دانشجویان انجام می شود. با این حال نباید به این بسنده کنیم و باید در سطح منطقه و جهان اول شویم.
محمدرضایی تاکید کرد: امروز استاد و دانشجو باید تلاش کنند که هر کدام به نوبه خود مشکلی از مشکلات کشور را حل کنند. البته ممکن است که مشکلاتی وجود داشته باشد ولی مسئولان ما و افرادی که دست اندر کار برنامه ریزی آموزش عالی هستند باید زمینه نوآوری را فراهم کنند.
وی با بیان اینکه ما باید به قله معرفت و دانش برسیم، خاطرنشان کرد: این هدف انقلاب اسلامی ایران بود و امروز وظیفه داریم که به گونه ای عمل کنیم که دغدغه مقام معظم رهبری در حوزه تولید علم محقق شود. من نیز به جوانان عزیز توصیه می کنم که قدر این نوع حاکمیت اسلامی را بدانید و و تلاش و ایثارگری های شهدا و جانبازان را ارج نهاده و با تمام وجود از حاکمیت اسلامی و رهبری بی بدیل و بی نظیر مان حمایت کنیم.
نظر شما