به گزارش سرویس دیگر رسانه های خبرگزاری شبستان، جهان جدید عرصه رقابت اندیشه، جهان‌بینی، فرهنگ و در یک کلام سبک‌های زندگی است. در نگاه بعضی اساس جهان جدید را نه اندیشه‌های متافیزیکی بلکه میل انسان برای تغییر جهان و تکنولوژی شکل می‌دهد. هرچند تکثر یکی از مشخصات جهان امروز است، اما نگاه دینی در ذیل تکثر وحدت ایمانی را می‌بینید، وحدتی که در اسلام به ایمان باز می‌گردد. مسئله اساسی حیات دینی که خود را در ذیل حیات طیبه باز می‌نمایاند، نحوه ارتباط میان کثرات موجود و ممکن است. به‌راستی چگونه می‌توان هم مسلمان بود و هم تکثر فرهنگی و اجتماعی را توجیه کرد. برخی از بنیادگرایان که ترجیح می‌دهد همه جزئیات حیات انسانی را در ذیل سنت دینی جای دهند و هر نوع تکثر در سبک زندگی را از اساس نادرست و باطل معرفی می‌کنند، اما گرایش عمده آن است که سبک زندگی دینی یک طیف مشخص کند که حول ایمان و عمل صالح مدون شده است و که آداب و رسوم مختلف را نیز می‌پذیرد.
عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) حیات طیبه را مبتنی بر ایمان و عمل صالح می‌داند که هرچند با ایمان آغاز می‌شود، اما با عمل صالح پیش می‌رود. از نظر تقویان اسلام با احکامی امضائی متغیرات را در نظر گرفته است. سبک زندگی انسان در جوامع اسلامی ممکن است متفاوت باشد، یعنی ابزار‌هایی که انسان برای رسیدن به حیات معقول طیبه متفاوت است، اما هدف واحد است؛ از این‌رو آداب و رسوم و سبک‌های زندگی در جوامع اسلامی بعضا متفاوت است و ما نباید انتظار داشته باشیم که همه از حیث ابزاری یکسان عمل کنند، هر چند ماهیت و روح عمل واحد است. در پس مشروح مصاحبه تقویان با ایکنا از نظر می‌گذرد:
تقویان در پاسخ به این پرسش که مراد از دو مفهوم عمل و ایمان صالح چیست؟ به خبرگزاری ایکنا گفت: همان‌طوری که می‌فرمایید دو بال ایمان و عمل صالح برای حیات طیبه مطرح شده است، طبیعتا ایمان مربوط به ابعاد نظری و باور‌های درونی و قلبی مومن دارد و عمل به جنبه خارجی و بیرونی که به هر حال آن باور قلبی در مشی سلوک و سبک زندگی شخص در زندگی تاثیرگذار است، زیرا انسان همان‌طور زندگی می‌کند که فکر می‌کند و ما کم می‌بینیم که عمل کسی برایند و منعکس‌کننده نوع تفکر و بینشش نباشد. طبیعتا آن قسمت ایمان شامل باور‌های درونی و قلبی می‌شود و بینش، گرایش و احساسات درونی را شامل می‌شود و عمل صالح نمود و تظاهر بیرونی باور‌های قلبی است.
عمل صالح مبتنی بر عقل و شرع است
تقویان در پاسخ به این پرسش که آیا عمل صالح منطبق بر شریعت است و یا می‌تواند بر اساس تشخیص‌های فردی هم باشد، گفت: از منظر قرآن و روایات، ما تبعا باید در حوزه عمل بر گزاره‌های دینی و نظام‌مند فقهی مبتنی باشیم، البته تنها فقه چنین نیست و در زمینه اخلاق هم همین‌طور است. خدای متعال برای هدایت بشر دو حجت درونی یا عقل و بیرونی که شامل کتب آسمانی و ادیان است، را فرستاده و همین که ما می‌بینیم، شریعت توسط انبیا و کتب آسمانی مطرح شده است، نشان‌دهنده این است که فهم درونی و عقل، نمی‌تواند به صورت کلی همه آنچه که لازمه تامین سعادت انسان است را تشخیص دهد. از این‌رو یک سری احکام ما احکام امضائی است، به این معنا که شریعت آمده است که همان چیزی را که عقل عرفی انسان می‌فهمد، تایید کند و بسیاری از آداب، رسوم، سنن و دیدگاه‌هایی که در اقوام سلف بوده، پیامبران الهی که سلفاً بعد سلف آمده‌اند، از جمله پیامبر اسلام (ص)، آنها را امضا کرده‌اند و این طور نبوده است که وقتی دینی آمده همه آنچه را در سیره سلف بوده است را منکر شده و انکار کرده باشد. بسیاری از احکام شریعت احکام امضائی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) افزود: بسیاری از احکام شریعت نیز بر اساس بیان شارع در قرآن و سنت و از احکام تاسیسی هستند، یعنی احکامی که از قبل نبوده و بخش کثیری از احکام در حوزه فقه و اخلاق شارع چنین است که عقل انسان تشخیص نمی‌دهد و ابتدائا شارع مقدس بیان کرده است.
نقطه عزیمت حیات طیبه ایمان است
تقویان در پاسخ به این پرسش که ایمان و عمل چه ارتباطی با هم دارند، گفت: ایمان و عمل رابطه و تاثیر متقابل بر هم دارند، اما نقطه عزیمت همان ایمان اولیه است. به هر حال انسان بر اساس گرایش فطری و درونی که دارد، متمایل به حق و حقیقت است. بگذریم از اینکه برخی معاندند و حجاب‌هایی از هوا‌های نفسانی و منافع روی قلب‌شان قرار گرفته است. عموم انسان‌ها حقیقت‌طلب هستند و اگر حق بر ایشان مکشوف شود می‌پذیرند.
وی ادامه داد: بحث خداشناسی، راهنما‌شناسی، پیامبر‌شناسی، امام‌شناسی و معادشناسی در راستای حقیقت‌طلبی انسان مطرح می‌شود و انسان به دنبال حقیقت‌طلب است و اینکه از کجا آمده و چگونه باید زندگی کرده و به کجا باید برسد. این احتیاج به ایمان و باور اولیه دارد. با همان عقل عرفی که همگان دارند، این حقیقت قابل کشف است و باید ایمان آورد و بر آن اساس عمل کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه عمل انسان مبنایی برای استحکام و ارتقا بیشتر ایمان است، گفت: چنانچه ما در نماز‌های یومیه می‌خوانیم که «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ؛ ما را به راه مستقیم هدایت فرما» (حمد، ۶) کسی که نماز می‌خواند به نوعی هدایت شده است، پس چرا از خداوند طلب می‌کند که به راه راست هدایت شود، پاسخ این است که همین ایمان زمینه‌ای می‌شود برای ارتقاء و نمو بیشتر فرد و به لحاظ معنوی و مقام قرب. مقام قرب مقامی مقول به تشکیک است و مراتبی دارد، از این‌رو ایمان بر عمل تاثیر می‌گذارد و خود عمل پایه‌ای می‌شود برای بالاتر رفتن ایمانی فرد. ایمان ذومراتب است و عمل صالح باعث می‌شود ایمان اشتداد یابد.
سبک‌های زندگی طیبه متعدد و دارای روح واحدند
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه ما آیا تمدن اسلامی بر اساس جغرافیا و نیز ایمان، زهد و فلسفه سبک‌های زندگی متعددی را دارد؟ گفت: مفهوم حیات طیبه در قرآن مفهومی عام و گسترده است، قرآن کریم می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید، چون خدا و پیامبر شما را به چیزى فرا خواندند که به شما حیات مى بخشد آنان را اجابت کنید و بدانید که خدا میان آدمى و دلش حایل مىگردد و هم در نزد او محشور خواهید شد» (انفال، ۲۴) یعنی خداوند همه مومنان را فرامی‌خواند که به دین عمل کنند و عمل به فرامین خدا که از مجرای پیامبران در اختیار قرار داده شده است، به حیاتی نوین و جدید منجر می‌شود.
تقویان افزود: این «إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ»، به این معناست که اگر انسان به آنچه خدا و پیامبر (ص) گفته است عمل کند، موجب می‌شود انسان حیات نوین و جدیدی پیدا کند. ما دو حیات داریم که یکی مادی و فیزیکی است که نقطه مقابلش مرگ است و دیگری حیات معنوی و معقولی داریم که نقطه مقابلش جهل، نادانی و بی‌خردی است. انسان اگر در مسیر عمل به شریعت قرار بگیرد، روز به روز معنویت و حیات طیبه او بالاتر خواهد رفت، اما سبک زندگی انسان در جوامع اسلامی ممکن است متفاوت باشد، یعنی ابزار‌هایی که انسان برای رسیدن به حیات معقول طیبه متفاوت است، اما هدف واحد است از این رو آداب و رسوم و سبک‌های زندگی در جوامع اسلامی بعضا متفاوت است و ما نباید انتظار داشته باشیم که همه از حیث ابزاری یکسان عمل کنند، هر چند ماهیت و روح عمل واحد است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: هر عمل انسان مومن، به قصد قربت است. اما طبعا اعمال جلوه و رنگ‌های مختلفی می‌توانند داشته باشند و مهم این است که انسان اعمال خود را به قصد قربت و رضای الهی انجام شود. به تبع آیین‌ها، مشی‌ها و سلوک متفاوت است، از این رو ما یک سبک نداریم و سبک‌های مختلف زندگی و حیات دینی داریم و از این رو ما باید آن را هم با کمک تئوری، از منابع اصلی دین قران و سنت ترسیم کرد و هم با استفاده از آداب و رسومی که مخالفت با اصلی دین ندارد، باید در تعامل متون و آداب اجتماعی بشر، تا جایی که مغایرت ندارد با توسط این دو منبع در زندگی حاکم شود و حتی ممکن است دو فرد، دو سبک زندگی متفاوت داشته باشند، ولی روح و باطن عمل یکسان و برابر باشد.
حیات طیبه در گرو احکام اجتماعی است
وی در پاسخ به این پرسش که زمینه‌های فردی و اجتماعی رسیدن به حیات طیبه چیست؟ گفت: حیات شامل ابعاد فردی و اجتماعی است. اسلام روی جنبه‌های اجتماعی دین تاکید بسیار زیادی دارد و سعادت دنیایی و اخروی انسان در گرو تعامل اجتماعی انسان است.
تقویان در پایان گفت: انسان موجودی اجتماعی است و بسیاری از حدود در تعامل با انسان معنا می‌یابد. انسان موجودی متفرد و تنها نیست که فقط با خواندن نماز و ارتباط با خدا بتواند حیات طیبه برسد و در حقیقت کثیری از احکام دینی و اخلاقی به جنبه‌های اجتماعی بر می‌گردد. اموری مانند حق انسان بر هم دیگر، حق حاکم بر رعیت، استاد بر شاگرد و حقوق بسیار دیگری که در دین ما مطرح شده در خصوص ابعاد اجتماعی حیات طیبه است و اگر انسان از نظر اجتماعی به احکام اجتماعی دینی و اخلاقی دین توجه نکند، سعادت دنیوی و اخروی نخواهد داشت.
نظر شما