دکتر زهرا افشار، اولین متخصص زیست باستان شناس کشور، در حاشیه برگزاری ششمین نشست تخصصی باستان شناسی، تاریخ و فرهنگ خوزستان، به خبرنگار خبرگزاری شبستان در اهواز، گفت: سعی ما در این نشست بر آن بود که اطلاعاتی کلی در خصوص انسان شناسی زیستی و نحوه برخورد با بقایای اسکلت های انسانی که از سایت های باستان شناسی به دست می آید، را در اختیار علاقه مندان و باستان شناسان قرار دهیم چراکه فراگیری این مبحث لازمه کار باستان شناسان است.
وی ادامه داد: فراگیری این نکات، ارزش بقایای اسکلت های انسانی را به گونه ای بهتر به تصویر می کشد زیرا در سایه فراگیری این مباحث، باستان شناسان قادر خواهند بود اطلاعات دقیقی را در باب باستان شناسی کسب کنند و علاوه بر افزودن نکات مفید درباره باستان شناسی، باعث ایجاد پل ارتباطی میان باستان شناسی و علوم پزشکی می شود.
این زیست باستان شناس، عنوان کرد: مطالعات انسان شناسی و بقایای اسکلت های انسانی به ما کمک می کند تا در راستای باستان شناسی، بازسازی زندگی در گذشته را نیز هدف قرار دهیم و سبک زندگی انسان هایی که در گذشته تمدن ها، هنرها و جنگ ها را آفریدند به تصویر بکشیم.
وی با بیان اینکه بقایای اسکلت های انسانی نباید به هیچ وجه در باستان شناسی مورد بی مهری قرار گیرند، افزود: تمرکزها نباید صرفاً روی اشیای زرق و برق دار همچون سفال ها باشد بلکه باید خالق این آثار نیز مورد مطالعه قرار گیرند تا به واسطه آن از جنبه های مختلف زندگی آنان همانند تغذیه، سبک زندگی، رفتار اجتماعی و رنج های متحمل شده بر آنها نیز آگاه شد.
افشار، تصریح کرد: سعی من بر آن بود تا در این نشست معرفی مختصری در این حوزه ارائه دهم چرا که این موضوع در ایران ناشناخته مانده و دیدگاه بیشتر باستان شناسان از مبحث زیست باستان شناسی، فقط انجام آزمایش روی استخوان است.
وی اضافه کرد: این در حالی است که می توان با مطالعات بالینی، ماکروسکوپی و غیرتخریبی، اطلاعات وسیعی در خصوص اسکلت ها کسب کرد که پازل باستان شناسی را تکمیل می کنند؛ پازل هایی از جمله پزشکی مدرن، داروشناسی، روش های درمان، تشخیص منشاء درمان و تکامل بیماریها.
وی بیان کرد: متاسفانه به دلیل نوین بودن رشته زیست باستان شناسی که قدمتی حدود 25 سال را دارا است و اینکه در ایران متخصص زیست باستان شناسی تاکنون وجود نداشته و من نخستین فردی هستم که در این زمینه فعالیت می کنم، مطالعاتی تا به امروز روی اسکلت ها انجام نشده که آنهم ناشی از کم اطلاعی بوده است.
این متخصص زیست باستان شناس، با اشاره به اینکه آخرین مطالعاتی که روی اسکلت های ایران انجام شده در جنگ جهانی دوم بوده که با شیوه های خاص آن دوران انجام شد، اظهار کرد: پس از آن دوره، مطالعات سیستماتیک و آکادمیکی که توسط متخصصان آگاه انجام شده باشد، را سراغ نداریم.
وی ابراز کرد: به همین دلیل تصمیم گرفتم این کار و آموزش تخصصی آن را آغاز کنم و آن را در آینده نیز ادامه دهم تا بتوانم در صورت همکاری، اسکلت ها را در سطح جمعیتی مقایسه کنم و مطالعاتی بر اساس استانداردهای تعیین شده انجام دهم.
وی اساس مطالعه استخوان ها را انجام آن توسط شخصی آگاه عنوان کرد و اذعان داشت: این مطالعات باید بر اساس پروتکل و استانداردهای تعیین شده در سطح جهان باشند تا به واسطه آن بتوان نتایج مطالعات را با سایر مطالعات مقایسه کرد.
این زیست باستان شناس، یاد آور شد: مطالعه اسکلت ها از هر منظر، جذابیت دارد؛ این مطالعات ممکن است در خصوص رژیم غذایی، الگوی رشد کودکان در جامعه، بیماری ها و مقایسه جمعیت های گذشته باشد.
وی با اشاره به موارد مهم در موضوع حفاظت از استخوان های مکشوف حین انتقال از سایت تا محل آزمایشگاه گفت: زمانی که خاکبرداری روی اسکلت انجام می شود، ابزارهای کاوش باید حتما روی سطوح چوبی ظریف قرار گیرند تا خدشه و خراشی به استخوان وارد نشود چرا که استخوان ها بسیار حساس هستند و با درفش، بیل، کلنگ و وسایلی از این قبیل آسیب خواهند دید.
وی خاطر نشان کرد: فردی که کار کاوش اسکلت را انجام می دهد باید دارای حداقل دانش در خصوص آناتومی بدن باشد و جهت اسکلت را تشخیص دهد.
افشار، تاکید کرد: چنانچه نور آفتاب به صورت مستقیم به اسکلت تابیده شود، از آنجا که باعث خشک شدن و ترک برداشتن آن می شود، باید دقت کرد سطحی را که مورد کاوش است با یک پلاستیک یا روکش پوشانده شود تا فرآیند از دست رفتن رطوبت به کندی صورت گیرد.
وی توضیح داد: تا زمانی که کار کاوش به اتمام نرسیده، نباید نمونه برداری انجام شود مگر در شرایط خاصی که تصور می شود اگر کار به روز بعد کشیده شود، در این فاصله ممکن است محیط آلوده شود و زمانی هم که کار کاوش به اتمام رسید نمونه ها جمع آوری می شوند.
وی افزود: در نمونه برداری، حدود 15 کیسه پلاستیکی زیپ دار برای هر اسکلت نیاز است، استخوان های بلند دست که سه عدد هستند باید درون یک کیسه قرار گیرند و مشخصات آنها را جمله دست راست یا چپ باید روی کیسه ها نوشته شوند؛ ضمن اینکه روی کیسه ها نیز حتما باید سوراخی تعبیه شود تا جریان هوا درون کیسه برقرار باشد زیرا اگر رطوبت زیاد درون کیسه ها وجود داشته باشد منجر به تولید قارچ و کپک روی استخوان ها شود.
گفتنی است، زهرا افشار دارای دکترای زیست باستان شناسی و بیماری های باستانی از دانشگاه دورهام انگلستان است که با هدف معرفی این رشته و انتقال دانش آن به پرسنل و پژوهشگران میراث فرهنگی خوزستان، به منظور برگزاری نشستی به اداره کل میراث فرهنگی خوزستان دعوت شد.
نظر شما