دکتر رضا عیسی نیا، مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به مفهوم علم و ضرورت بهره مندی انسان از آن گفت: انسان ها چه در قدیم و چه حال، در همه زمان ها و مکان ها به دنبال کشف مجهولات زندگی بوده اند.
وی ادامه داد: این جست وجوگری میان همه انسان ها اعم از انسان شرقی و غربی وجود داشته است و انسان بماهو انسان همواره به دنبال کشف حقیقت و مجهولات بوده لذا برای نیل به این هدف نیازمند ابزاری بوده است که گاهی مناسب و گاهی نامناسب بوده اند، مثل استفاده از طالع بینی، کف بینی، فال قهوه و ... و ابزار متعارف و هدفداری چون علم، به هر دو صورت هدف کشف مجهولات بوده است.
عیسی نیا در بخش دیگری از مباحث خود با طرح این سوال که مراد از علم چیست، اظهار کرد: از چند بُعد می توان مفهوم علم را بررسی کرد هرچند که کار سختی است چراکه انسان دارای سه قوه(عقل، خیال و وهم) است که بر اساس آن سه مدل علم طرح می شود؛ یکی علم حقیقی مبتنی بر قوه عقل است، دیگری علوم وهمی و خیالی که هر کدام مصادیقی دارند.
این محقق بیان کرد: فارغ از آنچه که عنوان شد، بین فرد مطلع و فرد عالِم تفاوت هایی وجود دارد، اطلاعات مجموعه ای خام و پردازش نشده است ولی علم مجموعه دانسته های منسجم و روش مند و درباره یک موضوع یا در باب مطالعاتی جهت دار در راستای حل یک مساله است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: با این وصف می توانیم بگوییم علم همان فهم مجهول، دانستن و انکشاف از یک حقیقت است که آن حقیقت می تواند موضوع، هدف یا یک واقعیت باشد.
عیسی نیا ابراز کرد: مراد ما از علم، دانستن و فهم مجهول یا انکشاف حقیقت است با این ویژگی که با روشی منسجم به راه ادامه می دهیم. این دانستن از منابعی استفاده می کند. یکبار از حس استفاده می کند، یکبار از عقل، یکباراز وحی و اینگونه سه روش برای راهیابی به حقیت و رفع مجهول در اختیار داریم، حتی برخی روش چهارمی را به نام شهود مطرح می کنند. از مشکلات اساسی تاریخ اندیشه ورزی این است که همواره به یکی از آنها توجه و دیگران را نفی کرده است، با این حال دستاوردهایی داشته که در نهایت منجر به صلح شده است.
وی با اشاره به رابطه علم و صلح و دستیابی به صلح پایدار از طریق اندیشه ورزی، اظهار کرد: صلح یک پدیده است و علم در این میان سه کارویژه و وظیفه دارد که شامل توصیف، تبیین و پیش بینی می شود. حال باید بررسی کنیم که پدیده ای مثل صلح، برای انسان ها یک مجهول بوده که می خواستند از طریق علم به آن دست یابند؟
مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: همواره این مساله برای انسان ها به عنوان یک مجهول وجود داشته است که چگونه به صلح دست پیدا کنند، چه اینکه صلح به عنوان موضوع یک علم باشد، چه اینکه صلح به عنوان مساله یا هدف یک علم باشد و چه به عنوان نیاز مطرح باشد، به هر صورت می تواند از نگاه علم مورد کنکاش قرار گیرد، پس ما معتقدیم که صلح می تواند به عنوان موضوع و مسئله یک علم واقع شود.
این محقق تاکید کرد: انسان ها همواره دنبال این هدف بودند که دنیای عاری از جنگ و درگیری داشته باشند. در این بین علم می خواهد انسان حداقل درگیری ها را داشته باشد. علمی که به دنبال رفع مشکلاتی نظیر رفع آلودگی هوا، رفع کم آبی و بسیاری دیگر از مسایل زیست محیطی است، می تواند صلح را هم مدیریت کند و با آن ارتباط داشته باشد.
عیسی نیا با اشاره به تاثیر علم در معادلات سیاسی گفت: به نظر من نظام های سیاسی، یا هر شخصی در مقام حاکم می تواند به زور جغرافیایی را تصاحب کند ولی نمی تواند به زور بر مردم حکومت کند، نظیر آنچه که در دوران پیش از انقلاب اتفاق افتاد و نهایتا با شکست مواجه شد. اولین کاری که امام راحل کرد این بود که میان سه حلقه قدرت، دانش و مشروعیت ارتباط برقرار کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در نظام های سیاسی غربی نیز پشتوانه دانشی خوابیده است. پس علم در معادلات سیاسی نقش مهمی را ایفا می کند و به تبع جایگاه اش می تواند در حوزه صلح موثر واقع شود، بستگی به نوع جهان بینی ها دارد که چگونه بتوانند این علم را متناسب با ارزش های جوامع انسانی در خدمت صلح بگیرند.
نظر شما