به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از ستاد خبری چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، هشتمین قسمت از برنامه «همراه با خرد» با موضوع «مدیریت اسلامی» با حضور دکتر غلامرضا گودرزی و دکتر میثم لطیفی عضو هیئت علمی دانشکده معارف و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) از شبکه چهار سیما به روی آنتن رفت.
گودرزی در ابتدا در تعریف علم مدیریت اسلامی گفت: تعریف مدیریت اسلامی بستگی به نوع زاویه ای ورود به دانش مدیریت دارد. اگر از نظر من مدیریت به معنای فرموله کردن یا مدلسازی تجارب مدیران باشد، پس مدیریت اسلامی مطالعه کاری است که مدیران اسلامی انجام داده اند. اما مدیر اسلامی کیست؟
وی افزود: مدیریت در تعریف دانشگاهی نه تنها دانش بلکه هنر است. این علم و هنر به افراد برای تصمیم گیری مناسب کمک می کند تا بتوانند منابعی که در اختیار دارند در جهت اهداف سازمان با استفاده از نیروی انسانی به کار گیرند. پس مدیریت علم و هنر برای ایجاد هماهنگی در فضای کنشگری در راستای اهداف سازمان است.
گودرزی ادامه داد: اگر از این منظر وارد مدیریت شویم، مدیریت اسلامی هم همین تعریف را خواهد داشت با این قیود که اولا ما به دنبال غایات و اهداف اسلامی می رویم و ثانیا تنظیم روابط بین منابع اعم از نوع و شکل و استفاده منابع در منطق و فضای اسلامی شکل بگیرد.
این استاد دانشگاه افزود: برای تعریف دیگر از مدیریت اسلامی می توان اشاره کرد که مدیریت به دنبال حل مسائل روز حول سازمان جامعه بر مبنای آموزه های اسلامی است. لذا نوع ورود و نوع نگاه در تعریف مدیریت اسلامی بسیار مهم است.
لطیفی در ادامه تعریف مفهوم شناسی مدیریت اسلامی گفت: در معنای متعارف رشته مدیریت اتفاق نظر وجود ندارد. ما مکاتب متعدد مدیریتی داریم . شاید تلاش برای رسیدن به یک معنا تلاش منتج به نتیجه قابل قبولی نخواهد بود. رشته مدیریت سابقه زیادی ندارد و از حدود ۱۰۰ سال پیش در آمریکا شکل گرفت اما در کشورهای دیگر با تاخیر بیشتر شکل گرفت و بعضی از کشورها هنوز مدیریت را رشته مستقلی نمی دانند.
وی افزود: در گذشته در مباحث اسلامی از رئوس ثمانیه آن علم بحث می کردند. در رشته مدیریت به طور شفاف چنین چیزی وجود ندارد. در مبادی، مبانی، منابع و غایات تفاوتی بین مدیریت اسلامی و مدیریت های دیگروجود دارد.
وی تصریح کرد: دین یهودیت دانش مدیریت دارد ولی قائل به تبلیغ نیست. دین مسیحیت در این زمینه کار کرده و مجله دارد. من همه این مدیریت ها را ذیل مکتب دینی طبقه بندی می کنم. پس مساله فقط متعلق به ما نیست و این مساله از این جهت بدیع است که عده ای مقاومت می کنند که علم عاری از ارزش است.
گودرزی در ادامه درباره وضعیت تولید علم مدیریت در ایران و فرآیند آموزشی و پژوهشی آن گفت: مدیریت از سه حوزه تاثیر می گیرد. حوزه های فکری و دانشی، محیطی که در آن کار می کند و ارزش ها. دانش مدیریت در ایران هنوز ناشناخته است. خیلی از مدیران و اساتیدی که مدیریت تدریس می کنند، هنوز معنی دانش مدیریت را متوجه نشدند.
وی اضافه کرد: دانش مدیریت ویژگی خاصی دارد زیرا وقتی نتیجه آن مشخص می شود که بتوانید سازمان و مجموعه خود را یک گام به جلو ببرید و اثر بخشی خود را نشان دهید. در اینجا می توان گفت مدیریت به صورت عملیاتی شکل گرفته است. در غیر اینصورت افراد دیگری سازمانی را اداره می کنند اما بر آن مدیریت نمی کنند.
وی بیان کرد: در اولین گزاره درباره دانش مدیریت در کشور می توان گفت که این دانش هنوز ناشناخته است و ارزش های آن مشخص نیست. مباحثی که درباره دانش مدیریت در غرب مطرح می شود که تحت عنوان دینی مطرح می شود اما در کشور عده ای هنوز از چنین مساله ای اطلاع ندارند و مدیریت اسلامی را در برابر مدیریت غرب قرار می دهند. درحالیکه واژه درست مدیریت دینی است و ما اسلام را به معنی کامل کلمه می گیریم.
گودرزی ادامه داد: دانش مدیریت که تا اندازه ای درک شده در صحنه عمل به خوبی اجرا نمی شود زیرا تجربه بشری نشان داده اگر به همین دانش بشری عمل شود وضعیت سازمان ها و جامعه های ما نسبت به وضعیت فعلی بسیار بهتر می شود. در ابتدا ورود دانش مدیریت به صورت آکادمیک از حوزه های نظامی بوده است. نسل اول اساتید بزرگ عمدتا با نگاه نظامی این دانش را وارد کردند و به خوبی اجرا شد.
این محقق و نویسنده کشورمان اظهار کرد: دانش مدیریت امروز در آن عرصه ها باقی نمانده و به عرصه های دیگری مانند جامعه شناسی و فلسفی و معرفتی رفته است که ما در اجرا و نظریه پردازی با این حوزه ها متفاوت هستیم. مسئولان اجرایی مدیریت در غرب اجازه به اندیشمندان مدیریت داده اند که اگر نظریه ای را تولید می کنند و این نظریه از مسیر اقدام هم نبوده، اجازه اجرا در سیستم را می دهند اما در اینجا اجازه اجرا داده نمی شود و در این زمینه ضعف داریم.
وی افزود: وقتی نظریه پرداز مقوله ای را اضافه بر ادبیات غرب اجرا کند بلافاصله سیستم در مقابل آن می ایستد. لذا در دانش مدیریت دچار سانسور و خود سانسوری در عرصه علم و اجرا شده ایم و نمی توانیم رشد کنیم.
گودرزی ادامه داد: ما در نظریه سازی به نظریه مبنا نیاز داریم. دانش مدیریت ادعا نمی کند که همه مشکلات را حل می کند اما اگر بخواهیم نظریه پردازی کنیم مانند غرب که نظریه مبنایی دارد، این کارِ اساتید رشته مدیریت نیست و باید از دانش دیگر گرفته شود و همه حول آن نظریه مبنایی کار کنند. ما به نظریه مبنایی در حوزه علوم انسانی اسلامی نرسیده ایم.
لطیفی با بیان اینکه ذات رشته مدیریت باید شناخته شود، گفت: مدیریت ذاتا میان رشته ای است و این رشته باید در مقام عمل ارزیابی شود. مدیریت ناظر به عمل و اقدام است. مدیریت رشته ای به شدت بومی است. اگر سبک مدیریتی در شرکت یا سازمانی جواب داد، حتما در جای دیگر هم همان جواب را نمی دهد. مدیریت با سایر رشته های علوم انسانی تفاوت ماهوی دارد.
وی افزود: موضوع رشته مدیریت مسائل جامعه است و باید آن را حل کند اگرهر کس بدون داشتن دانش مدیریت ادعا کرد می تواند مدیریت کند و یا کسانیکه تجربه عمومی داشتند اما قدرت بیان نداشتند و حوزه آکادمیک آن را به زبان عالمانه شکل نداد، این دانش به هدر رفته است.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: در دوران دفاع مقدس تجربه های عملی موفقی وجود داشت. الگوهای بومی ما موفق بودند. اما ما چقدر تلاش کردیم این الگوهای بومی را مدل سازی کنیم. آمریکا بعد از جنگ جهانی اول و دوم منحنی رشد تولیدات علمی را بالا برد. مفهوم بروکراسی ستاد و فرماندهی که در مدیریت استفاده می کنیم در جنگ ها رشد پیدا کردند.
وی افزود: ما با وضعیتی روبرو شدیم که عده ای با مدرک از دیگر دانشگاه های دنیا در برابر عده ای که درگیر مسائل روزمره بودند قرار گرفتند. خرده علم که کمال و تجربه عملی نداشت هزینه های زیادی داد. در مدیریت حسن فاعلی فقط مهم نیست. آیت الله مهدوی کنی گفته بودند «در مدیریت علاوه بر حسن فاعلی، حسن فعلی هم مهم است.»
لطیفی اضافه کرد: غربی ها بر حسن فعلی تاکید دارند. آنها حسن فاعلی را رها کردند و رفتار برای آنها مهم است. ما به حسن فاعلی تکیه کرده ایم و به حسن فعلی اهمیت نمی دهیم. اما الگوی مدیریت اسلامی بر هر دوی اینها تاکید دارد.
گودرزی با بیان اینکه گفتمان مدیریتی در کشور حاکم نشده است، گفت: همیشه گفتمان ها سیاسی یا اقتصادی بوده است. گفتمان مدیریتی ویژگی منحصر به فرد داشتن نگاه سیستمی دارد. یکی از توانمندی های دانش مدیریت داشتن نگاه سیستمی به همه ابعاد است. اگر در همان مقطع و یا اکنون گفتمان دانش مدیریت را بر کشور حاکم کنیم، تضادی میان قرار گرفتن افراد تحصیلکرده در داخل و خارج بوجود نمی آید. من معتقدم اقتصاد مقاومتی وقتی محقق می شود که مدیریت مقاومتی محقق شده باشد.
لطیفی در ادامه گفت: در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم ساعت های کاری مدیران به قدری بالا می رود که با پدیده مرگ بر اثر پرکاری روبرو می شوند.
گودرزی درباره روش ترویج گفتمان مدیریت استقامتی در سطح مدیریت مسائل جاری کشور گفت: اول اینکه باید بپذیریم که نیاز به مدیریت استقامتی وجود دارد. گاهی فقط صحبت می کنیم اما باید باور کنیم. نکته دوم اینکه باید از همه داشته های مان استفاده کنیم. افرادی در کشور پیدا می شوند که به بهترین سبک مدیریت را انجام می دهند اما دانشگاه از آن سبک نظریه خارج نمی کند و به دنبال کارهای انجام گرفته در خارج از کشور می رویم.
گودرزی بیان کرد: استفاده از همه داشته ها یعنی اینکه در مدیریت اسلامی در پازل تعارض بین عقل و وحی قرار نگیریم. اینها با یکدیگر تعارض ندارند. مدیریت اسلامی به معنای مدیریت توحید در یک کلمه است و سرچشمه آن به توحید بازمی گردد و به همین دلیل با فطرت انسانها سازگار است. اگر به فطرت انسانها بازگردیم، منابعی که از آنها مدیریت اسلامی تولید می شود هم غنی تر می شود.
این استاد دانشگاه افزود: کسی که در حوزه مدیریت اسلامی نظریه پردازی می کند باید دارای آزمایشگاه باشد. آزمایشگاه ما سازمانها هستند. غرب هم همین مسیر را رفت و امروز به دانش رسید و ما هم با مباحث اسلامی می توانیم به آن مسیر برسیم.
لطیفی در ادامه گفت: ما باید نگاه مان را به علم اصلاح کنیم. نگاه ادبیات دینی به علم بسیار لطیف است. اگر نظام علمی و دانشگاهی ما علم مناسب فضای اجتماعی و رشد وجودی ما نداشته باشد به کار ما نخواهد آمد. بخشی از مشکل ما به این دلیل است که در امکان و ضرورت علم دینی در حوزه مدیریت باقی مانده ایم. نه حوزه و نه دانشگاه رشته مدیریت را جدی نگرفته اند.
وی بیان کرد: سالها رشته اقتصاد اسلامی یا سیاست و اقتصاد در حوزه وجود دارد اما در رشته مدیریت اخیرا کارهایی شروع شده اما در ابتدای کار هستیم. در فضای دانشگاهی باید گروه های مشترک علمی متشکل از اساتید حوزوی و دانشگاهی شکل بگیرد. باید در مقطع تحصیلی دکتری در دروس خارج مباحث منقح شود و تبدیل به دستورالعمل و روش اجرا و محتوای درسی اجرایی در مقاطع پایین تر شود.
لطیفی اضافه کرد: مدیریت اسلامی فقط مساله نظری نیست بلکه نیاز امروز جامعه ماست و باید به آن پرداخته شود.
گودرزی با اظهار امیدواری به وضعیت مدیریت اسلامی گفت: اکنون نسلی در دانش مدیریت تولید می شود که به بسیاری از مسائل گفته شده هم باور دارد و هم انرژی انجام آن کار را دارد. امیدوارم با تلاش بیشتر کم کاریها جبران شود که بخشی از آن ناظر به دانشگاه و حوزه و بخشی هم ناظر به سیاست گذاران است.
وی افزود: مسیر تولید مدیریت اسلامی به معنی درست کلمه باز شود نه اینکه واژه مدیریتی به همراه روایت و حدیث اسلامی عنوان شود. در مسیر درست تولید مدیریت اسلامی مدل سازی انجام می گیرد و راهکار ارائه می شود.
لطیفی گفت: برای موفق شدن باید نگاه شخصی به عنوان پژوهشگر و دانشجوی مسلمان به مدیریت اسلامی داشته باشیم زیرا نیاز جامعه امروز ماست تا از فساد و رانت خواری و بروکراسی نظام اداری رنج نبریم. ضمن اینکه در سطح بین المللی دنیا منتظر شنیدن اندیشه مدیریت اسلامی است.
وی در پایان سخنانش گفت: ما زودتر از مالزی و اندونزی آغاز کردیم اما چون جهانی نوشتند توانستند در این عرصه ورود کنند. باید اندیشه های نابی که تولید شده در دنیا وارد شود و به نظر می رسد در تعاملات بین دانشمندان اتفاقات خوبی رخ می دهد.
نظر شما