منتظر یعنی کسی که لیاقت شهادت و اشتیاق آن را دارد و در انتظار آن است

به گزارش گروه مهدویت و غدیر خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام علیرضا پناهیان، در کتاب ارزشمند «انتظار عامیانه، عالمانه و عارفانه» می نویسد:

انتظار، اساسا یک مفهوم انسانی و عرفانی است و مربوط به همه آدم هایی است که در این دنیا زندگی می کنند. وقتی در حدیث شریف نبوی، دنیا را سجن و زندان مومن معرفی می فرماید، باید نتیجه بگیریم که ما در این دنیا زندانی هستیم و بنابراین  کاملا طبیعی است که مانند هر زندانی، منتظر پایان دوران محکومیت خویش و آزادی از زندان باشیم.

اگر چنین انتظاری را در خود نمی یابیم و آن را احساس نمی کنیم، پس لابد در وضع طبیعی خوبی به سر نمی بریم. بحث های فراوانی در این زمینه قابل طرح است که بهتر است آنها را در مباحث اخلاقی و عرفانی دنبال کنیم.

وقتی این وضع طبیعی و انسانی ما باشد که علی القاعده هر کسی در همان اولین قدم های رشد معنوی خود باید به این وضع طبیعی نزدیک شود، آن گاه آیا می شود به دنبال معنویت باشیم و این مسیر را آغاز کرده باشیم، اما تقاضای ملاقات خدا را نداشته باشیم؟

کسی که به دنبال معنویت رفته است، اما تمنای ملاقات حضرت حق را ندارد با معنویت و عبادت بازی کرده است؛ چرا که تقاضای «تقرب الی الله» که مهم ترین تفسیر تقاضای معنویت است، اقتضاء می کند تا انسان مشتاق و منتظر ملاقات خدا باشد. امام رضا علیه السلام می فرماید: «کسی که به ذکر خدا بپردازد، اما مشتاق ملاقات خدا نشود، خودش را مسخره کرده است.»

البته این اشتیاق به تدریج پیش می آید. لذا نباید کسانی را که در ابتدای راه هستند مصداق این حدیث شریف بدانیم. مهم آن است که انسان مسیر خود را بداند و برای رسیدن به غایت کمال خود تلاش کند و اگر خود را در فاصله ای بیش از آنچه باید می یابد؛ به تمنای آنچه ندارد، بپردازد.

اساسا یکی از نشانه های صداقت کسی که در این مسیر گام می نهد، تمنای موت و بازگشت به زادگاه اصلی است. قرآن کریم هم در مقابل  گروهی از مدعیان تقرب الی الله، نداشتن چنین تمنایی را به عنوان نشانه ای بر صادق نبودن آنها در ادعای خود معرفی می کند: «فَتَمَنوُا المَوتَ إن کُنتُم صادِقین» هر کسی می تواند در نهان خانه دل خود این ارزیابی را از خود داشته باشد و میزان «علاقه» و «انتظار» خود را برای این بازگشت اندازه گیری نماید.

اکنون که غرض از نگاه عرفانی به مفهوم انتظار فرج مشخص شد، تناسب این دو روایت از رسول اکرم (ص) را در کنار یکدیگر بهتر می توان فهمید: «برترین عبادت، یاد مرگ است؛ افضل العبادة ذکر الموت» (1) «برترین عبادت، انتظار فرج است؛ افضل العبادة انتظار الفرج» (2)

اگر مفهوم انتظار، یک مفهوم همیشگی بوده و خواهد بود و تنها به واقعیت غیبت و ظهور اتکاء ندارد، پس در زمان خود امام زمان (عج) هم چنین انتظاری همچنان وجود خواهد داشت. وقتی در قرآن کریم، کلمه منتظر در کنار مفهوم شهادت به کار برده می شود شاید اشاره ای به همین معنا باشد؛ همان آیه ای که امیرالمومنین علیه السلام و یا امام حسین علیه السلام در کنار بدن های مطهر یاران شهیدشان تلاوت می کردند. «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا؛ برخی از آن مؤمنان، بزرگ مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند کاملا وفا کردند، پس برخی پیمان خویش گزاردند و بر آن عهد ایستادگی کردند تا به راه خدا شهید شدند و برخی به انتظار فیض شهادت مقاومت کرده و هیچ عهد خود را تغییر ندادند.»  

منتظر یعنی کسی که لیاقت شهادت و اشتیاق آن را دارد و در انتظار آن است. معلوم می شود انتظار شهادت و ملاقات خدا، یک اوج عرفانی است که در جان های تمام رجال ایمانی جریان دارد: «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا». (3)

لذا منتظر اگر پس از استقرار حکومت امام زمان علیه السلام هم به حضور حضرت(عج) برسد، باز منتظر بازگشت است و از ایشان تمنای دعا برای شهادت، که زیباترین نوع بازگشت است، خواهد داشت. این یکی از نتایج نگاه عارفانه به هستیِ انتظار است که تکلیف انسان را با شهادت طلبی مشخص می کند.

پی نوشت ها؛

 1.جامع الاخبار، ص 165   

2.کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص 287 

3. سوره احزاب، آیه 23