قرآن نگل یکی از چهار قرآن قدیمی دنیا/ اتمام کار مرمت تا پایان سال جاری

خبرگزاری شبستان – کردستان: قرآن نگل، قدیمی ترین قرآن تاریخ ایران و یکی از چهار قرآن قدیمی جهان است که با خط کوفی بر کاغذ ضخیم و قهوه‌ای رنگی نوشته شده است و به علت تشابهش با پوست، در بین مردم به «پوست آهو» شهرت یافته است.

قرآن تاریخی نگل در سال 1382 به شماره 2 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و سالانه پذیرای تعداد زیادی از دوستداران به این کتاب الهی و گردشگران داخلی و خارجی است و مردم روستا و منطقه ارادات خاصی به این قرآن دارند.

سبک و شیوه نگارش قرآن مربوط به سده چهارم هجری است، اما مردم روستا آن را به عثمان بن عفان خلیفهٔ سوم نسبت می‌دهند.

قطع این قرآن رحلی بزرگ و دارای نقطه و اعراب است. از زیبایی‌های این قرآن مطلا بودن سرسوره‌ها و شماره‌های آیات و هم‌چنین مزین بودن به نقوش گیاهی است. طول خود قرآن 38، عرض آن 21 و قطر آن 13 سانتی متر می‌باشد.

این قرآن طی سالیان گذشته مورد استفاده عموم بوده و چندین بار نیز به سرقت رفته به همین دلیل آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی زیادی مانند پارگی، لکه‌های ناشی از اثر انگشت، امضای یابندگان و... دیده ‌است. چند برگ قرآن مذكور پس از سرقت‌های پياپی و هم‌چنين بوسيدن و زيارت آن توسط زايرين از بين رفته است.

در همین راستا مقام معظم رهبري براي محفوظ ماندن قرآن از دستبردهاي احتمالي دستور داد جايگاهي محكم و مطمئن براي نگه‌داري اين قرآن بسازند. هم‌اکنون قرآن در محفظه‌ی شیشه‌ای ضد گلوله بدون شرایط محیطی از نظر دما و رطوبت نگهداری می‌شود.

در کتاب‌ تاریخی تحفه ناصریه چنین آمده است: (یکی از دهات این بلوک که نگل نام دارد مسجد قدیمی است که به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهوراست و قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ به خط کوفی نوشته شده است).

چگونگی انتقال این قرآن به روستای نگل روشن نیست اما با توجه به گفته‌ها و حکایات عامه، در زمان صفویه چوپانی در این منطقه مشغول چرای گوسفندان بوده که ناگهان گُل بسیار زیبایی، توجه او را به خود جلب می‌کند. وقتی گُل را از زمین بیرون می‌آورد، چاله‌ای پدید می‌آید و صندوقچه‌ای می‌بیند.

چوپان که به تنهایی نمی‌تواند صندوقچه را بیرون آورد، اهالی روستا را خبر می‌کند. مردم، صندوقچه را بیرون می‌آورند و قرآن بزرگی در آن صندوقچه می‌یابند که گویا بر پوست آهو نوشته شده است.

اهالی این امر را به فال نیک گرفته، در همان مکان مسجدی می‌سازند و روستای نگل نیز که چند کیلومتر دورتر از مکان امروز آن است را به محل جدید انتقال می‌دهند. مردم بر این اعتقادند چون این قرآن در اثر توجه چوپان به گُلی زیبا، کشف شده بود، این محل به (نوگل) معروف شد و مردم، مسجدی به نام (مسجد نوگل) را بنا نهادند که به مرور زمان به (مسجد نگل) شهرت یافت.

آغازکار مرمت قرآن تاریخی نگل

فرماندار شهرستان سنندج، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان، بخشدار کلاترزان و جمعی از مسئولین ادارات و اصحاب رسانه، چند روز گذشته از مراحل مرمت و احیاء قرآن تاریخی روستای نگل بازدید و از نزدیک با مرمتکار این اثر نفیس گفتگو کرده و پیشرفت کار را مورد بررسی و ارزیابی قرار دادند.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در این خصوص گفت: قرآن تاریخی روستای نگل یکی از نفیس ترین، کم نظیر ترین و با ارزش ترین قرآنهای کشور و دنیا می باشد که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و علاوه بر ارزش تاریخی و فرهنگی آن، در میان مردم روستا و سراسر استان کردستان دارای حرمت و احترام خاصی می باشد و از قدیم الایام تا کنون در مسجد همین روستا نگهداری و توسط مردم حراست می شود.

محسن علوی افزود: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در راستای حفاظت و نگهداری از این اثر ارزشمند در چند سال گذشته اقداماتی را صورت داده که می توان به ساخت ویترین هوشمند ضد سرقت و راه اندازی موزه نگل در کنار مسجد روستا اشاره کرد.

وی ادامه داد: از آنجائی که صفحات قرآن نگل براثر عوامل مختلف در معرض تخریب و ازبین رفتن قرار داشت، اداره کل میراث فرهنگی استان در راستای جلوگیری از تخریب هر چه بیشتر این اثر ارزشمند اقدام به عقد قرار داد مرمتی برای بازسازی و مرمت قسمتهای آسیب دیده و در حال تخریب قرآن و استحکام بخشی کلی آن کرد که حدوداً از دو ماه قبل این کار توسط آقای حمید ملکیان که یکی از متبحرترین اساتید حرفه ای مرمت نسخ خطی ایران می باشد آغاز شده و تا امروز قسمت هایی از آن مورد مرمت قرار گرفته و انشالله تا پایان امسال این کار به پایان می رسد.

حمید ملکیان، مرمت کار قرآن نگل نیز در جمع خبرنگاران اظهار کرد: این قرآن تاریخی از نظر زیبایی هنری و هم از نظر قدمت از قرآن‌های منحصر به فرد است.

وی با بیان اینکه اگر برای مرمت این قرآن اقدامی نمی شد، قطعاً چندین ورق آن تا چند سال آینده پودر می‌شد، ادامه داد: خوشبختانه اداره کل میراث فرهنگی کردستان پیگیر مرمت این قرآن شد و ابتدا 94 صفحه مرمت شد.

ملکیان با بیان اینکه کار مرمت 102 صفحه دیگر ظرف چند هفته آینده به اتمام می رسد، افزود: مرکب قرآن نگل اکنون اسیدی شده و کاغذ را پوسیده می‌کند و بهترین روش وتزی که در اروپا، آمریکا و حتی ایران انجام شد، برای قرآن نگل مطابق تکنولوژی روز اسیدزایی انجام و از تکنولوژی روز به نام هیدپرکسید کلسیم و تکنولوژی نانو استفاده می‌شود و بخش‌هایی از آن هم تکمیل شده و از نظر سالم‌سازی، نظافت و شستشو کارهای این قرآن انجام شده است.

مرمت کار قرآن تاریخی نگل اضافه کرد: تعدادی از صفحات این قرآن نیاز به کار بیشتری دارد که امیدوارم ظرف چند ماه آینده و تا قبل از پایان سال کار مرمت این قرآن به اتمام برسد.

ملکیان خاطر نشان کرد: ما موجودیت و اصالت سند را هم حفظ می‌کنیم و هرگز در کار مرمت این قرآن به اصل و ماهیت قرآن هیچ تغییری نمی‌دهیم بلکه جاهایی از قرآن که الحاقاتی بد منظر داشته و یا کمبودهایی دارد آنها را مرمت و اضافه خواهیم کرد.

روستای نگل یکی از روستاهای بخش کلـاترزان شهرستان سنندج است. که در 65 کیلیومتری این شهرستان و یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری استان کردستان به شمار می آید و قرآن نگل یکی از مهمـ‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان است و نزد مردمـ منطقه ابعاد معنوی این اثر، ارزشی بسیار دارد.