روایت سوگواری مردم بام ایران از «گل زنی» تا «خیمه سوزان»

خبرگزاری شبستان - چهارمحال و بختیاری

 مردم متدین چهارمحال و بختیاری با هدف زنده نگه داشتن یاد امام حسین(علیه السلام) و یاران با وفای ایشان آئین های باشکوهی را در ماه محرم برگزار می کنند.

مردم این استان عقیده خاصی به گرامیداشت حماسه کربلا و حماسه آفرینی های این حادثه بی نظیر تاریخ اسلام و جهان در ایام سال دارند اما در ماه های محرم و صفر این عقیده بروز و ظهور بیشتری دارد.

مراسم های معمول در چهارمحال و بختیاری همانند دیگر نقاط کشور قبل از شروع این ماه با سیاهپوش کردن مساجد، حسینیه ها، بازار و میادین مختلف شهر آغاز می شود و در دهه نخست ماه محرم شب ها مراسم سخنرانی و مرثیه سرایی در نقاط مختلف استان برگزار می شود.

شب های مختلف دهه اول محرم به نام یکی از یاران و فرزندان امام حسین(علیه السلام) نامگذاری شده که در این روز و شب مردم به عزاداری این یاران می پردازند و اشعار و مداحی متناسب با نامگذاری این روزها نیز خوانده می شود.

در روز تاسوعا و عاشورا از صبح مراسم عزاداری در شهر برپاست و بیشتر مردم شهر در این مراسم ها شرکت کرده و در ظهر این 2 روز به طور معمول در نقاط مختلف شهر نذری پخش می کنند.

همزمان با شام شهادت امام حسین(علیه السلام) و یاران باوفای ایشان مردم استان ضمن حضور در مراسم های عزاداری بر مصائب فرزندان و اسرای کربلا می گریند و به یاد شام غریبان بازماندگان کاروان امام حسین(علیه السلام) شمع روشن می کنند.

برخی مردم نیز در خانه های خود اقدام به برپایی هیات های عزاداری می کنند. در این خانه ها به ویژه در 10 شب نخست ماه محرم هر شب میزبان عزاداران سید و سالار شهیدان هستند.

اما جدای از مراسم های معمول که در بسیاری از استان ها کشور نیز برگزار می شود، مردم مناطق مختلف استان به سبک و شیوه خاص خود سوگواری ماه محرم را به جا می آورند به نحوی که این آئین ها در فهرست آثار معنوی کشور نیز به ثبت رسیده اند.

مراسم تعزیه حضرت قاسم این مراسم در روز هفتم یا نهم محرم در شهر طاقانک برگزار می شود.

حمل سینی های بزرگ ( طبق) حامل انواع شیرینی و میوه، جا نماز، قرآن، گلاب، شمع، آیینه، حنا، گل و سبزه گندم به همراه کاروان نمادین اهل بیت(علیه السلام) مرسوم است.

بعد از ورود کاروان سینی ها داخل میدان برگزاری تعزیه گذاشته شده و تعزیه شروع می شود. در حین اجرای مراسم تعزیه قاسم نسبت به تقسیم نذورات به کلیه عزاداران اقدام می شود. برخی بانوان نیز با گرفتن نذورات به اصطلاح خود به صورت گرو با نیت کردن چنانچه حاجت خود را طلب می نمایند ایشان نیز برای سال آینده سینی نذر نموده و تقدیم می کنند.

در تمام سینی ها نذورات گذاشته شده و با تمام وسایل در پایان به صاحبان آنها تحویل داده می شود.

تاریخچه و فلسفه شکل گیری این رسم به این طریق است که نذر سینی و آوردن آن به تعزیه از زمان های حدود 65 سال پیش بر اساس همان تعزیه عروسی حضرت قاسم که برگزار می شده است صورت می پذیرد که برای عزیزان خود که در آستانه داماد شدن یا جوانی که از دست داده بودند آماده می کردند و به مجلس می آوردند.

اما از 10 سال پیش، عروسی قاسم از نسخ حذف و سینی ها به طور کاروانی مسیر را طی می کنند.

چاق چاقو در سامان و سورشجان

مردم شهر سامان شب عاشورا هرساله از ساعت 9 شب به تکیه ها و مساجد و حسینیه ها رفته و از ساعت 2 بامداد با صدای نی، سنج، طبل و خواندن نوحه ویژه و صف بندی با کوبیدن چوب یا سنگ های تخت به هم و «یا علی» گفتن به عزاداری در خیابان ها و کوچه های شهر می پردازند و هنگام اذان صبح با برگزاری نماز جماعت مراسم را به پایان می برند.

خیمه سوزان طاقانک

یکی از وسیع ترین و اثرگذارترین آیین های سوگواری ماه محرم در چهارمحال و بختیاری، آئین خیمه سوزان طاقانک است.

طاقانک شهری از توابع شهرستان شهرکرد است که مردم متدین آنها از سال های گذشته هر سال در ماه محرم اقدام به برپایی خیمه هایی در ماه محرم می کنند و این خیمه ها را برای به تصویر کشیدن بخش هایی از حماسه کربلا در روز عاشورا به آتش می کشند.

این مراسم هرساله عاشقان بسیاری را حتی در فراتر از مرزهای کشور به این محل می کشاند.

در عزاداری عصر تاسوعا هیات های عزاداری از سطح شهر طاقانک به سمت خیمه گاه آغاز می شود و تا پاسی از شب ادامه دارد. حضور گروه های سینه زن، زنجیرزن و چاق چاقو زنی در کنار خیمه های برپا شده و در برخی از سال های اخیر نیز تا نزدیکی صبح ادامه دارد.

پخت حلیم گندم در ظهر تاسوعا در طاقانک و به ویژه در خیمه گاه کاملا مرسوم است.

در صبح روز عاشورا گروه ها و هیات های عزاداری پس از عبور از خیابان اصلی شهر طاقانک به سمت خیمه گاه و بقعه شیخ زین الدین حرکت می کنند. حرکت کاروان نمادین امام حسین (علیه السلام)، قربانی کردن 14 راس گوسفند در جلوی هیات های عزاداری، تشییع نمادین پیکر شهدای کربلا، نواختن نی، ساز و دهل و حمل علم به سوی خیمه گاه همراه با هیات های عزاداری انجام می شود و این هیات ها با رسیدن به خیمه گاه فریاد «یا حسین» و«یا زینب» سر می دهند. در این زمان جمعی از افراد در هیات سپاهیان کوفه، سوار بر اسب در میان خیمه های برپا شده تعدادی از نوجوانان و جوانان را که پوشش سبزرنگ بر تن دارند تعقیب می کنند و سپس خیمه های برپا شده، یک به یک و بدون در نظر گرفتن ترتیبی خاص به آتش کشیده می شوند. پس از سوختن خیمه ها، حرکت هیات های عزاداری به سوی بقعه شیخ زین الدین که در تپه مشرف به زمین خیمه گاه قرار دارد، ادامه یافته و سپس نماز ظهر عاشورا در مجاورت این امامزاده و گلزار شهدا اقامه می شود.

فرو بردن علم در قدمگاه گردآب بن، آئین گل زنی  و حلیم خوران شهر بن

از دیگر ائین های محرم که هرساله در صبح روز عاشورا و پیش از طلوع آفتاب از سوی هیات های عزاداری انجام می شود. در این مراسم تعداد زیادی علم عزاداری امام حسین(علیه السلام) به حاشیه گرداب حمل می شوند و عزاداران علم ها را سه بار با نوای «یا علی» و «حیدر حیدر» در داخل آب فرو می کنند

پس از آن عزادارن حسینی در طی عبور از خیابان های شهر و اجرای مراسم « آقا سلام» برای نشان دادن حزن و اندوه خود بر روی سر و روی شانه ها گل می زنند.

مراسم گل زنی را اکثر افراد حاضر در مراسم عزاداری روز عاشورا در شهر بن انجام می دهند و زنان نیز بر روی چادر و روسری خود گل می زنند و به نوحه سرایی می پردازند.

پس از سر سلامتی با نوای « ما دعا خواندیم و رفتیم زین مکان، اجر بانی باشد با لب تشنگان» آنجا را ترک می کنند.

طی مراسم آقا سلام، سینی های بزرگ حلیم در کنار درب ورودی منزل سید قرر داده شده و هرکدام از عزاداران پس از ادای احترام و عرض تسلیت به شخص سید کمی از حلیم داخل سینی را به عنوان تبرک بر می دارند که به این رسم حلیم خوران گفته می شود.

گزارش: سجاد عباسی