حجت الاسلام قاسم خانجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان در تشریح «فلسفه خواندن دعای ندبه در عید قربان» و «ارتباط این عید با حضرت حجت علیه السلام» اظهار کرد: عید قربان در واقع تبلور بندگی ای است که در طواف خانه خدا (کعبه معظمه) شکل می گیرد. در میان اعمالی که برای عید قربان بیان شده، طواف خانه کعبه یکی از مهمترین اعمال است و طواف به عنوان «اظهار بندگی»، «در اطاعت بودن» و «در خدمتِ مولا بودن» است که باید با همه وجود انجام شود.
وی افزود: انسان باید با همه وجود طواف کند این موضوع فلسفه خاصی دارد که در این مجال نمی گنجد و محل بحث ما نیست و تنها به همین نکته بسنده می کنم که در طواف باید سمت چپ بدن به طرف کعبه معظمه باشد چراکه در سمت چپ بدن، قلب انسان قرار دارد و قلب نماینده ماهیت و کل وجود انسان است. در یک جمله می توان گفت در اصل، انسان با همه وجود بر گرد کعبه طواف می کند و می توان گفت از مهم ترین اعمال در میان اعمال حج «طواف» است.
مَثَل امام در بین مردم مَثَل کعبه است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به روایت گهرباری از حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها درباره «تشبیه امام به کعبه» گفت: روایت معروفی از حضرت زهرا سلام الله علیها نقل شده است که حضرت(س) می فرمایند: «مَثَل امام در بین مردم مَثَل کعبه است» این روایت مشهوری است که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته و کمتر به آن پرداخته شده است. اما وقتی این روایت را در کنار موضوع بحث مان، قرار می دهیم به نکات جالب و مهمی می رسیم.
حجت الاسلام خانجانی بیان کرد: حضرت زهرا(س) در ادامه کلام گهربار خود می فرمایند: «همچنان که کعبه به گونه ای است که مردم به دور آن می گردند و به سراغ آن می روند نه این که کعبه به دنبال مردم باشد امام نیز همین حالت را دارد»، مفهوم کلام حضرت(س) این است که امام باید محور باشد و مردم باید به سراغ امام بروند نه این که امام به سراغ مردم برود. یعنی امام محور جامعه است و مردم باید مانند کعبه به گرد محور وجود امام طواف کنند.
کارشناس دینی تاکید کرد: منظور از طواف کردن در این نقل یعنی «در اطاعت امام بودن». یعنی مردم باید در اطاعت امام باشند. از سوی دیگر وقتی به اعمالی که در عید قربان ذکر شده مراجعه می کنیم باید به این نکته توجه داشته باشیم که «امام» نیز مانند «کعبه» است و باید مانند کعبه محور قرار گیرد و چون امام معصوم ما در این عصر حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه در غیبت هستند، ما برای اظهار اندوه از غیبت امام مان ندبه می خوانیم و ناله می کنیم.
وی در توضیح و تبیین دلایل این ندبه کردن در روز عید گفت: این ندبه و ناله به آن جهت است که اگر «امام» در میان ما حضور داشت و ما می توانستیم با ایشان ارتباط مستقیم داشته باشیم خیلی بیشتر می توانستیم از انوار وجودی حضرت مهدی(عج) بهره مند شویم و اکنون که در بین ما حضور ندارند، جای اندوه و ندبه دارد. لذا در روز اوج بندگی یعنی عید قربان، دعای ندبه به عنوان یادی از «امام» که باید مانند کعبه دور او گشت و در اطاعت او بود، خوانده می شود.
حجت الاسلام خانجانی تصریح کرد: دعای ندبه در اصل دعای فراق و جدایی از امام و اندوه و گریه ما در دوری و فراق از امام مهدی(عج) است. از سوی دیگر عید قربان، عید تقرّب و نزدیکی به خداست. ما این روز را عید می گیریم به جهت این که یکی از آن روزهایی است که با اعمال، اذکار و مناسک خاص، می توان به خداوند متعال نزدیک تر شد. و این تقرب هم برای آنها که در حال اعمال حج هستند امکان پذیر است و هم برای آنها که در مکه نیستند اما اعمال این ایام را به جا می آورند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: بنابراین، عید قربان روز تقرب به خداست. از سوی دیگر ما می دانیم که مهم ترین زمان و آماده ترین شرایط برای تقرّب به خداوند متعال، زمان ظهور است. زمان ظهور و حضور ملموس امام معصوم، بهترین زمان و مهیاترین شرایط برای تقرب الهی است و در زمان ظهور، کسانی که در اطاعت امام هستند، مسلماً از مقرّب ترین افراد به شمار می روند و نسبت به خدا، تقرّب بیشتری دارند. به عبارت دیگر، هرچه اطاعتشان از امام بیشتر باشد تقرّب شان به خداوند متعال نیز بیشتر است.
راز ندبه خوانی در عید قربان!
وی ادامه داد: وقتی به این نکته دقت نظر داشته باشیم که بهترین زمان تقرب به خدا، زمان ظهور است و واژه «قربان» نیز از همین «تقرّب و قرب» گرفته شده در می بابیم که در اصل، زمان قربان (قرب واقعی) و رسیدن به محبوب و مطلوب، در روزگار ظهور است. بنابراین، اکنون که در روز عید قربان هستیم و اقتضای این روز آن است که در خدمت امام زمان علیه السلام به آن تکامل عالی و قرب الهی برسیم، اما دستمان از آن کوتاه است، به دلیل وجود این فاصله میان ما و امام و در دسترس نبودن ایشان، در این روزی که «اوج نزدیکی و قرب به خداست» ندبه می خوانیم.
حجت الاسلام خانجانی افزود: این ندبه و ناله در روز عید، از دوری آن امامی است که محور تقرب ما به خداوند است. ما در این روز از ایشان یاد می کنیم. از امامی که اگر در میان بود مسلما شرایط بهتری برای نزدیکی به خدا و همچنین قرب بیشتری داشتیم البته به شرط اطاعت از امام.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: لذا بسیاری از فرازهای دعای ندبه با این مضمون و مفهوم همخوانی دارد. یکی از فقرات دعای ندبه این است که «عَزیزٌ عَلَیَّ اَنْ اَرَی الْخَلْقَ وَلا تُری، وَلا اَسْمَعُ لَکَ حَسیساً وَلا نَجْوی...؛ برای من چه سخت و دشوار است که مردم را ببینم و تو را نبینم و از تو صدایی و نجوایی نشنوم». من روز عید ندبه می خوانم چون اگر می توانستم شما را ببینم، صدای شما را بشنوم و با شما ارتباط مستقیم داشته باشم مسلماً شرایط تقرب من به خدای متعال فراهم تر می شد. اما حالا که نیست من از این شرایط نالانم و ندبه سر می دهم.
وی تاکید کرد: البته ممکن است از موضوع «ارتباط دعای ندبه با عید قربان» برداشت های دیگری نیز وجود داشته باشد به عنوان مثال این که روز عید روز شادی است و شاد واقعی برای کسانی که در اطاعت امام معصوم(ع) هستند، زمانی است که در رکاب امام(ع) باشند و دسترسی و ارتباط ملموس و محسوس با امام(عج) برای آنها فراهم باشد.
حجت الاسلام خانجانی در پایان خاطرنشان کرد: پس وقتی این امکان برای آنها وجود ندارد یعنی عملاً آن شادی واقعی نیز برای آنها وجود ندارد. بنابراین دعا می خوانند و گریه و ناله می کنند برای این که این احساس را منتقل کنند. چرا که دعای ندبه فقط برای عید قربان نیست بلکه خواندن آن در روز عید فطر و روز جمعه نیز ذکر شده است (در آموزه های اسلامی جمعه نیز روز عید است) اما برای این که این احساس جدایی، فراق و کمبود برای انسان ملموس و محسوس باشد، حتی در روز عید که روز شادی است از امام غایبش یاد می کند.
نظر شما