دکتر مهتا بذرافکن؛ دکتری جامعه شناسی تغییرات اجتماعی درباره کتاب« جامعه شناسی شاهنامه فردوسی» به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: شاهنامه به حق اعجاز ادبیات پارسی است که از ابعاد گوناگون شایسته بررسی است؛ادیبان و سخنوارن و پژوهشگران حوزه ادبیات بسیار به شاهنامه پرداخته اند، اما این کتاب اعجاب برانگیز می تواند به صورت مطالعه بین رشته ای نیز مورد توجه قرار گیرد؛ پرداختن به جامعه شناسی شاهنامه نیز از همین منظر بوده است.
این جامعه شناس اظهار داشت: کتاب « جامعه شناسی شاهنامه فردوسی» حاصل پژوهش در بخش اسطوره ای شاهنامه است که ابتدا به صورت سه مقاله پژوهشی منتشر شده و سپس طبق سنت دانشگاهی به طور مفصل تر به صورت کتاب منتشر شده است؛در بخش اسطوره ای شاهنامه سیر زندگی اجتماعی بشر درست به همان روالی که در نظریات اجتماعی مطرح است ، سرورده شده است و بازنمایی این روال و انطباق آن با این نظریات هدف این پژوهش بود که میسر شد.
دکتر مهتا بذرافکن با اشاره به سیر اجتماعی شدن و توسعه در شاهنامه و روند تغییر و تحولات در این کتاب حماسی گفت: شاهنامه شامل سه بخش؛ اسطوره‌ای، پهلوانی و تاریخی است، دوران پادشاهي جمشيد، آغاز توسعة اقتصادي، اجتماعي و سياسي در شاهنامه است، در اين عصر تقسيم كار اجتماعي به گونه‌اي كه از زمان كيومرث آغاز شده بود، تكامل پيدا مي‌يابد و به اوج مي‌رسد. جمشيد توسعة اقتصادي جامعة خود را با ايجاد مشاغل جديد و ابداع شاخه‌هاي هنر، پزشكي، معماري، ريسندگي و بافندگي، دامپروري، صنايع نظامي و... ادامه مي‌دهد؛ اما روند توسعة اجتماعي با ايجاد طبقات اجتماعي دگرگون مي‌شود و مفاهيم تازه‌اي مانند طبقه، گروه و منزلت اجتماعي مطرح مي‌شود؛ جامعه همچنان دو طبقه است؛ پادشاه ابزار توليد در دست دارد و رعيت نيرو توليد است؛ اما در درون رعيت، تقسيم‌بندي طبقات با توجه به نوع مشاغل صورت مي‌گيرد و منزلت اجتماعي هم بر همان اساس تعيين مي‌شود و در نهايت مردم چهار طبقه روحانيان، سپاهيان ، كشاورزان، صنعتگران تقسیم شدند؛ انگيزة جمشيد از طبقه‌اي كردن جامعه، ايجاد نظم اجتماعي بود و در خلال آن نهادهاي ديني، نظامي، اجتماعي و اقتصادي با كاركردهاي خاص خود پديد آمدند و به دنبال آن ايجاد اين طبقات اجتماعي از سويي باعث به‌وجود آمدن پايگاه و در پي آن منزلت اجتماعي مي‌گردید و افراد با پي بردن به جايگاهشان رفتارهاي اجتماعي خود را تغيير داده و تعامل‌هاي اجتماعي هم دستخوش دگرگوني‌هاي بسيار شد و کم کم شکاف طبقاتی نمایان شد.
این نویسنده اظهار داشت: در شاهنامه اشکال متنوعی از خانواده دیده می شود، دراین خانواده های مساله شکل گیری، سنت توزیع قدرت و مسائلی که با آن رو به رو شده اند جالب توجه است، همانطور که اشاره شد خانواده هایی که در شاهنامه مطرح شده اند خانواده های پادشاهان و لشکریان و امراست به همین دلیل ازدواج ها و جدایی خانواده ها و حتی در داستان رستم از هم پاشیدن خانواده تحت تاثیر سیاست و بر پایه مصلحت بوده است و در چند ازدواجی که بر پایه عشق طرفین صورت گرفته است با مشکلات زیادی برخورد کرده اند.
دکتر مهتا بذر افکن همچنین گفت: مفهوم اجتماعی دیگری که در این کتاب به آن پرداخته شد، ظهور جنبش ههای اجتماعی است که در جنبش کاوه علیه ضحاک نمود پیدا کرده است. در زمان فردوسی جنبش های اجتماعی چندی شکل گرفته بود که احتمالا فردوسی با آنها آشنایی داشته است، اما توصیف و تحلیل جنبش اجتماعی کاوه نشان می دهد که این جنبش به طرز دقیقی با نظریات جنبش های اجتماعی همخوانی داشته و همانگونه که در کتاب بازنمایی شده است یک جنبش مدرن و کامل با شاخص های امروزی است که دارای رهبر، ایدئولوژی ، سازماندهی، نماد و شعار بوده است.
این نویسنده درباره بخش های مختلف کتاب « جامعه شناسی شاهنامه فردوسی» اظهار داشت: در بخش اول به تعریف و توصیف جامعه شناسی ادبیات پرداخته شده است، در بخش دوم به تعریف مفاهیم و شکل گیری جوامع انسانی ، تقسیم کار، تفکیک و تمایز نهادی و .. چگونگی رخ دادنشان بر اساس نظریه ترنر پرداخته شده است و فصلهای بعد همین مفاهیم در شاهنامه بازنمایی شده و به صورت جدول و نمودار و تفسیر داده ها ارائه شده است.
گفتنی است، کتاب « جامعه شناسی شاهنامه فردوسی» نوشته دکتر مهتا بذرافکن به تازگی توسط انتشارات ازنو با سرمایه ناشر و باتیراژ 1000 نسخه منتشر شده است.
نظر شما