به گزارش خبرنگار کتاب شبستان، این کتاب که موسسه ستاد اقامه نماز آن را در جهت ترویج فرهنگ نماز و بهره مندی از برکات این فریضه واجب ارزشمند چاپ نموده است در دو فصل کلی با عنوان «کلیات و مفهوم ها» و «سازکارهای اثر گذاری نماز بر پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی» نوشته شده است.
نویسنده در تالیف این اثر در تلاش است با بیان مفاهیمی چون هنجار، کنش، جامعه پذیری، جایگاه و ارزش نماز، نفوذ اجتماعی ، اهمیت نماز در قرآن، نماز نهی کننده از منکر، آمران به منکر و ناهیان از معروف ، هدفمند ساختن و معنا دادن به زندگی، حمایت روانی در مشکلات، ارضای نیازهای معنوی ، محافظت از نظم اخلاقی ، بازداشتن ازمنکر، نفوذ اجتماعی و ... خواننده را به اهمیت نماز و جایگاه آن در پیشگیری از آسیب های اجتماعی بیش ازپیش آشنا کند.
در بخشی از مقدمه این کتاب می خوانیم:
«در اجتماع های انسانی، زمینه و مجال ناهمنوایی به اندازه همنوایی با هنجارها و ارزش ها فراهم است؛ به گونه ای که دو مفهوم همنوایی و کجروی، غالبا در کنار یکدیگر مطرح می شوند و در جمع ما با یکدیگر معنا پیدا می یابند. این از آن روست که از یک سو، زندگی کردن انسان ها درکنار یکدیگر و درمحیطی که منافع و منابع محدودی را در اختیار آنان می گذارد ، تضادهای میان منافع فردی آنان را فعلیت می بخشد و از سوی دیگر، هنجارها و مقررات اجتماعی ، افراد را مقید و محدود می سازد و از آزادی آنان برای دسترسی به آن منافع می کاهد. در نتیجه، چندان دور از انتظار نیست که افراد و یا گروه هایی برای عملی ساختن تمایلات شخص یا گروهی، منافع شخصی دیگران یا مصالح جمعی را زیر پا بگذارند و هنجارهای اجتماعی را نقض کنند.
در این خصوص، از جمله می توان به مفاد بخش نخست آیه 30 سوره بقره اشاره کرد که در حضورانسان را در زندگی این جهان با فساد و خونریزی همراه می داند و با بیان کلی،آسیب های اجتماعی را لازمه طبیعی این زندگی بر می شمرد و می فرماید: «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ۖ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ... و چون پرودگارت به فرشتگان گفت: همانا من در زمین جانشینی قرار خواهم داد ، گفتند: آیا در آن کسی را قرارمی دهی که در آن فساد انگیزد و خون ها بریزد؟...»
برخی از مفسران درتفسیر این آیه، از جمله ویژگی های این حیات را اجتماعی بودن آن دانسته، این ویژگی را به خودی خود زمینه ساز فساد و خونریزی برمی شمارند به نظر آنان، عناصر زیر سبب می شوند تمامیت بقای این حیات، جز با زندگی اجتماعی افراد و متکی بودن آنان بر همیاری میسر نشود و در عین حال هیچ گاه خالی از خونریزی و فساد نباشد...»
«نماز نهی کننده منکر»عنوان بخشی از این کتاب است. در قسمتهایی از این نوشته آمده است:« ششمین عنصری که در قرآن کریم در شمار امر کنندگان به معروف و نهی کنندگان از منکر قرار گرفته است، خود نماز است. در این راستا، آیه زیر نماز را یکی از نهی کنندگان از منکر معرفی کرده است: «اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ آنچه از كتاب به سوى تو وحى شده است بخوان و نماز را برپا دار كه نماز از كار زشت و ناپسند باز مى دارد و قطعا ياد خدا بالاتر است و خدا مى داند چه مى كنيد.»
توضیح این نکته که نماز چگونه در چنین جایگاهی قرار می گیرد و چنین کارکردی دارد، به بیان مقدماتی نسبتا تفضیلی نیازمند است. از این رو در فصل دوم و ذیل عنوان « تقویت سازو کارهای درونی و بیرونی کنترل اجتماعی» از آن بحث و در اینجا به بیان دو نکته مختصر بسنده می کنیم و خواننده گرامی را به آن بحث ارجاع می دهیم.
نکته نخست، تحلیلی است که بر اساس آموزه های اسلامی می توان درباره ابعاد این تاثیر نماز ارایه داد و توجه به آن می تواند مقدمه ای برای فهم دقیق تر سازوکارهایی باشد که در فصل آتی مطرح می شوند. در ادامه بیانی از این تحلیل ها را می خوانیم که علامه طباطبایی درتفسیر آیه یاد شده و بیان معنای نهی نماز از فحشا و ارائه داده است. ایشان به انواعی از اهرام های کنترلی توجه کرده که در فضای درون محیط پیرامون فرد نمازگزار قرار دارند و نماز با به کار گرفتن آنها ، آثار بازدارنده خود را برفرد نگرش و کنش های او بر جا می گذارد و به اختصار می توان گفت فصل دوم این کتاب ، این اهرم ها و نحوه به کار گرفته شدن آنها را از سوی نماز بررسی خواهد کرد.
نویسنده در بخشی از این کتاب تاکید می کند که نقشی که نماز به عنوان نهی کننده از منکر ایفا می کند، در واقع نوعی کنترل اجتماعی و مقابله با اموری است که امر کنندگان به منکر بدانها امر و نهی کنندگان از معروف از آنها نهی می کنند. از این رو، شناخت افراد و گروهها و عناصری که این گونه کارکردهای منفی را در جامعه دارند، نماز گزار را ترغیب و این زمینه را فراهم می کند که او، آثاری را که نماز در جهت خنثی ساختن اثرگذاری های آنها دارد و نیز راهکارهای استفاده از این آثار را بشناسد و تقویت کند. همچنین با یاری گرفتن از امر کنندگان به منکرو نهی های نهی کنندگان از معروف حفظ کند و در نتیجه ،از فرو افتادن در گناه و آسیب های اجتماعی در امان بماند...»
کتاب «نماز و ساز و کارهای پیشگیری از آسیب های اجتماعی؛ تحلیل آیات قرآن و روایت های اهل بیت(ع) بر اساس دیدگاه های آسیب شناسی اجتماعی» اثرمشترک «محمد داوری» و«علی سلیمی» است که موسسه ستاد اقامه نماز آن رادر 200 صفحه چاپ کرده است.
نظر شما