اقتصاد مقاومتی؛ مؤلفه ها، راهبردها، راهکارها وچالش­های فرا روی آن

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، وقتی که انسان تاریخ را مطالعه می کند به خوبی در می­ یابد که استعمارگران نه تنها اجازه رشد وشکوفائی به اقشار ضعیف وتحت نفوذ خویش را درجامعه نمی دهند بلکه موانعی را در سرراه رشد آنها ایجاد می کنند که یکی از موانع مهم سر راه آنها تحریم اقتصادی و یا عدم تعلیم دانش و فن آوری اقتصادی به آنها است بعداز ظهور وپیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران که شکل جدیدی از حکومت، آنهم با تئوری مدیریت ولایت فقیه که حضرت امام ره آن را بنیان نهاد، آنهم در قطب اقتصادی دنیا «خاورمیانه» چون با مرام قدرت های استعماری سازش نداشت ، دشمنان از بدو پیروزی انقلاب با اشکال مختلف عَلَم مخالفت با چنین نظام ولائی را بر افراشتند که ازجمله مبارزات آنها، مبارزه در عرصه اقتصاد بود خصوصا در سال های اخیرکه آنرا شدت بخشیدند رهبر فرزانه انقلاب مهمترین پاد زهرتلاش های منفی اقتصادی دشمنان را اقتصاد مقاومتی مطرح فرمودند که در این نوشتار درقالب چندسوال خیلی­ساده و روان به­تبیین آن می­پردازیم:

1- اقتصاد مقاومتی به چه معناست؟  ج. اقتصاد مقاومتی مرکب از دو واژه است؛ اقتصاد - مقاومتی.

الف، اقتصاد: درلغت یعنی میانه­روی درهرچیزی، هماهنگی بین دَخل وخَرج یا تعادل درعرضه وتقاضا.(1)

اقتصاد در اصطلاح: علمی که حیات اقتصادی پدیده ها و جلوه های آن را تفسیر می کند وارتباط آن را با انسان وعوامل کلی که بر آن حاکم است را بیان می کند. (2)

ب، مقاومتی: مقاوم سازی ومحکم سازی پایه های اقتصادی که بتواند در شرائط تحریم دشمنان وخصومت های شدید تعیین کننده رشد وشکوفایی کشور باشد یعنی در ساخت درونی خودش؛ اولاً قوام دارد وثانیاً در مقابل تهدیدات بیرونی قدرت پایداری و ایستادگی.

2- واژه اقتصاد مقاومتی چه وقتی ظهور وبروز کرده است؟ جواب؛ حضرت آقا دام عزه برای اولین بار آن را در ششم شهریور 1389 ه.ش. در جمع هیأت دولت، مطرح وتشریح فرمودند. (3)

3- مؤلفه ها ( ویژگی ها، شاخصه ها) اقتصاد مقاومتی چیست؟

1.درون زاست یعنی از دل ظرفیت های کشور وخودِمردم بیرون می آید.

2.برون گراست ( نه درون گرا) یعنی می تواند با قدرت های اقتصادی دنیا تعامل کند.

3.مردم بنیان است ( نه صرفا دولت محور) یعنی با حضور و اداره و سرمایه مردم وبا برنامه ریزی و نظارت وظرفیت سازی وهدایت دولت به پیش می رود.

4.دانش بنیان است یعنی به­فرمولهای­علمی تکیه دارد وبا تجربه صنعتگران وکشاورزان به­پیش می­رود.

5.عدالت محور است هم دربعد اقتصادی هم اجتمایی (صرفا به تولیدخالص ملی اکتفأ نمی­کند).

6.همیشه بارور وشدنی است (هم در زمان تحریم وهم غیرآن).      7.اشتغال زا وتورم کاه است.

8.الگوی مناسبی است برگرفته از فرهنگ وارزش­های اسلامی وانقلابی برای نیاز کشور ما وکشورهای مشابه ما که تحت فشارند ودغدغه مند.

9.فقط جنبه منفی ندارد یعنی فقط تدافعی و حصار کشنده دور خود نیست.

10.یک اقتصاد صرفا دولتی نیست بلکه دولت ها در آن ناظر محسوب می شوند.

11.اقتصاد مقاومتی از جهاتی با اقتصاد صرفا ریاضتی متفاوت است.

الف. دراقتصاد ریاضتی، دولتها بخاطر کسربودجه، اقداماتی انجام میدهند ازقبیل؛ کاهش خدمات و مزایای­عمومی، ازدیاد مالیاتها، قطع اعطأ­ وام به­مردم، بعضا اخذ وام­خارجی. برخلاف اقتصاد مقاومتی.

در اقتصاد ریاضتی ضمن اینکه سختی ها را تحمل می کنند، امیدی برآینده ندارند!  

12.اقتصاد مقاومتی از جهاتی در کشورمحقق شدنی است:

الف. داشتن حدود 20 میلیون نیروی انسانی کارآمد نسبتاً جوان.

ب. بهره مندی کشور از منابع سرشارِطبیعی از قبیل معادن، نفت، گاز و...

ج. وجود زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری در کشور.

د. موقعیت خاص جغرافیایی کشورکه با15کشورجهان از چهارسمت همسایه هستیم وقادریم از طرق مختلف با آنها تعامل قوی (اعم از صادرات و واردات) برقرار کنیم.(4)

4- عناصر مؤثر در تحقق اقتصاد مقاومتی کدامند؟ و وظائف هرکدام چیست؟  جواب؛

؛ دولت ونهادهای­وابسته بآن. که وظیفه­اش شناخت نقاط قوت وضعف وتبدیل­ضعف­ها به­قوت است­ازقبیل:

1-اصلاح ساختار دولتی وترمیم منافع عمومی وملیّ بر منافع سودجویان ورانتخواران.

2- تثبیت قیمت ها در تمامی مراحل. 3- تثبیت نرخ ارز در بازار های داخلی.

4- دخیل کردن آحاد مردم در تصدی امور اقتصادی.5- اشتغال زائی برای همگان.

6- مبارزه جدیّ با مفاسد اقتصادی و قاچاق کالا و رانتخواری.

7- استفاده از تمام ظرفیت ها برای حمایت از تولید ملیّ و فرهنگ سازی اولویت تولید بر واردات.

8- چند محصولی کردن منابع درآمداقتصادی.   9- ایجاد امنیت اقتصادی وشغلی برای تمام مشاغل.

10- جلوگیری از فروش مواد خام منابع اقتصادی.     11- بیمه کردن کالاها وتولیدات کشاورزی.

12- ارتقأ توان اقتصادی اقشارآسیب پذیر جامعه درهنگام مشکلات.

13- برقراری ارتباط جدی وعمیق با کشورهای خارجی برای صادرات محصولات داخلی.

14- اعطای وام باسود کم برای چرخه تولید وحمایت های خاص وتعرفه ای از تولیدکنندگان.

15- ارائه مشاوره و اولویت تولید، بسته به موقعیت اقلیمی ونوع پذیرش آب، هوا، خاک هرمنطقه.

16- خریدتضمینی کالاهای تولیدی وکشاورزی.17- راه اندازی بنگاه های زودبازده.

18.استفاده از فن آوری نوین ونظرات نخبگان عرصه اقتصاد.

ب. ملت؛ اصلاح الگوی مصرف ازطریق رسانه­ها، جرائد، منابر، مراکزعلمی-آموزشی در قالب:

1. ترویج فرهنگ­قناعت کاری وساده زیستی.                 2. تحفظ از زندگی اشرافی گری.

3.ترجیح مصرف کالاهای داخلی بر خارجی.               4. تاکید جدیّ برتولید ثروت حلال.

5.توجه به وجدان کاری و دقت در ارائه تولیدات کالاهای مرغوب.

6. بهینه سازی استفاده از منابع وانرژی خصوصا انرژی های بدون جایگزین.

7. افزایش بهره وری نیروی انسانی در تولید وصنعت.

8. تبین ارزش کار واشتغال در اسلام .     9.مذمت بیکاری وانگل شدن در جامعه ازنظراسلام.

 10. تبین وتشریح احکام وآداب ومستحباتِ کسب وتولید.

11. تبین آثارسوءِکسبِ حرام برجسم و روان انسان و احکام تکلیفی و وضعی آن.

12. مطالبه گری مردم نسبت به وظائفی که برای دولت ذکرکردیم ازتدابیر ونتایج اخذ شده.

13.فرهنگ سازی این ضرب المثل« دیگران کاشتند وما خوردیم، ما بکاریم ودیگران بخورند».

14.فرهنگ سازی درپرداخت مالیات ها وانحأ کمک به دولت در پیشبرد وظائف محوله. (5)

5- آثار مترتبه بر اجرای اقتصاد مقاومتی چیست؟

1.مدیریت و بهره وری حداکثری از منابع و انرژی.2.استغناءوبی نیازی از دیگران.

3.جلوگیری از دخالت خارجی ها در اقتصاد.4.تکیه بر نیروی داخلی.

5.خود اتکائی در تامین نیازهای اساسی.6.توسعه و تنوع فعالیت های اقتصادی.

7.بهره مندی از سلامت و امنیت اقتصادی وروانی. 8.احتراز از واردات بی رویه و بی منطق.

9.مردمی وتعاونی شدن اقتصاد (نه صرفا دولتی).10. مهار سوداگری وفساد.

کاهش حداکثری اتکأ بودجه ای وتراز تجاری به نفت وچندمحصولی شدن منابع درآمد. (6)

6- تفاوت مقاومت اقتصادی با اقتصاد مقاومتی چیست؟

مقاومت اقتصادی ناظر بریک امر و اقدام تدافعی، موردی و مقطعی است که در کنار سایر مقاومتها در مقابل دشمن قرار می گیرد وحالت مسکن دارد، ولی اقتصاد مقاومتی، اقدامی است تهاجمی که می تواند در فرض دشمنی دشمنان، به پیش رود وحتی تهدیدها را تبدیل به فرصت نماید.(7)

7- آسیب ها وچالش های فرا روی اقتصاد مقاومتی کدامند؟

.وجود عوامل متعدد برایجاد فضای منفی برای جذب سرمایه گذاری داخلی وخارجی.

2. پائین بودن سطح بهره وری­نیروی انسانی وضرورت تشکیل نیروی انسانی کارآمد بیش ازگذشته.

3. افزایش نقدینگی وعدم تناسب آن با تولید5. کسری بودجه مزمن وپایدار.

5. اختلالات متعدد در بازار ارزی کشور. 6. وجود نقدینگی های سرگردان.

7. سطح بالای بیکاری وعدم اشتغال پایدار. 8. توِرم بالا ومستمر در کشور.

9.وجود موانع متعدد پیش روی تولید ملیّ. 10. افزایش مستمرقیمت مسکن و اجاره­ها.

11.ناکارآمدی نظام پولی وبانکی کشور.12. نواسانات متعدد درشاخص­های بورس کشور.

13.ضعف های زیرساختی وگمرکی در کشور.14. نبود سیاست های حمایتی وتعرفه ای کارآمد.

15.وجود فساد اداری، اقتصادی و رانتخواری.16. فقدان الگوهای مصرف بهینه.

17.هدفمند نبودن یارانه­ها علیرغم اجرایی­شدن آن. 18وجود نظام مالیاتی ناکارامد.

19.وابستگی شدید بودجه کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت.

20.اجرایی نشدن کامل سیاست­های­اصل 44 قانون اساسی در راستای آزادسازی وخصوصی­سازی.

21. مصلحت اندیشی و وساطت در جلوگیری از مجازات برخی مفسدان اقتصادی.

22.مشکلات سر راه تأمین مواد مورد نیاز بخش تولید.

23.وابستگی صادرات غیر نفتی به میعانات نفتی، گازی و پتروشیمی.

24.عدم حمایت موثراز حقوق تضییع شده مصرف کنندگان.

25.بعضاً وجود ضعف در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های اقتصادی.

26.عدم پیشگیری در مواجهه با فساد مالی در دستگاه ها اعم از دولتی وخصوصی.

27.عدم اعمال مالیات های مناسب(سنگین) برای فعالیت های غیر تولیدی و غیر ضرور.

28.انجام واردات بی رویه وغیر ضروری به کشور.

29.عدم وجود فضای رقابتی دربخش تولید و توزیع در برخی از کالاها.

30.وجود بروگراسی های اداری« وبه تعبیر حضرت امام ره: ورق بازی های بیش از حد» در راستای تسهیل امر تولید وصادرات. (8)

 

سید اکبر میرصفی؛ محقق، پژوهشگر، امام جماعت مسجد علی ابن ابیطالب علیه اسلام و مسئول کانون فرهنگی شهید زین الدین ره

 

توجه؛ غالب مطالب فوق از بیانات مقام معظم  رهبری دام عزه  اخذ شده است که برای اطلاعات بیشترمی توانید  به کتب اقتصاد مقاومتی، راهبردها و راهکارها (اختری). ومبانی نظری اقتصادمقاومتی(قوامی) مراجعه نمائید.

منابع؛

فرهنگ عمید، واژه قصد.
اقتصادنا، شهید صدرره، ص7.
سخنان مقام معظم رهبری، مشهدمقدس. 1/1/92.
ویژه نامه تبلیغ، ( جامعه مدرسین) ش 22، رمضان 1437 ، ص52.
 ویژه نامه تبلیغ،  ( جامعه مدرسین) ش 22، رمضان 1437 ، ص 59.
ویژه نامه تبلیغ،  ( جامعه مدرسین) ش 19، رمضان 1435 ، ص92.
مجله مبلغان، معاونت تبلیغ حوزه علمیه، ش 179، مرداد 93، ص 103.
ویژه نامه تبلیغ،  ( جامعه مدرسین) ش 22، رمضان 1437 ، ص 63.