هیچ یک از مذاهب اسلامی زیارت قبور را حرام نمی دانند

خبرگزاری شبستان: مذهب تشیع که آموزه های خود را مبتنی بر کتاب، سنّت و عترت می داند با اتکا به نصوص فراوانی که وجود دارد، هم احداث بنا بر قبور امامان و اهل بیت را جایز، بلکه مستحب می داند و هم زیارت آنها را برای همه مسلمانان موجب ثواب و برکت دنیا و آخرت می شمارد. آنچه در ادامه می خوانید نظرات و اقوال علما و صاحبنظران سایر فرق اسلامی در این زمینه است.   

تنها علمای حجاز بنای قبور را جایز نمی شمارند

پیروان سایر مذاهب اسلامی نیز اگرچه به شیوه امامیه معتقد نیستند، اما در عین حال به اتکای روایات نبوی (ص) این روش را حرام نمی دانند، بلکه خود نیز زیارت قبور را جایز و در بعضی موارد مستحب می شمارند. نمونه آن نیز احداث بناهای مهم زیارتی در کشورهای اسلامی سنّی نشین مانند سوریه، اردن، مصر، ترکیه، پاکستان، افغانستان و سایر کشورهاست که نه تنها از طرف علمای آن بلاد مورد انکار قرار نمی گیرد، بلکه زیارت آنها نیز تخطئه نشده است و فقط علمای حجاز که آموزه های آنان مبتنی بر عقاید وهابیت است هم بنای قبور را جایز نمی شمرند و هم زیارت آنها به کیفیت شیعی را حرام می دانند. در واقع اقدامات علمای وهّابی با آموزه های اهل سنت نیز مغایرت دارد و رفتارهای شیعیان در زیارت مقابر ائمه اطهار و اهل بیت آنان امری جایز است که با آموزه های دینی مغایرتی ندارد.

با دقت در روایاتی که اهل سنّت از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله) در مجامع حدیثی خود نقل کرده اند، در می یابیم که زیارت قبور مسلمانان و طلب آمرزش برای آنان در زمان رسول الله (صلّی الله علیه وآله) امری رایج بوده است و نه تنها خود آن بزرگوار اقدام به زیارت مقابر می کردند، بلکه دیگر مسلمانان و پیروان خود را نیز بدین کار ترغیب می کردند. بنابر نقل مجامع روایی اهل سنت در روایتی که صحیحه محسوب می شود، پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله) در این باره فرموده است : « نَهَیتُکُم عَن زیارة القُبُور فَزُوروها فإنّ فی زِیارَتِها تذکرة ؛ قبلاً شما را از زیارت قبرها نهی می کردم ، اما از این پس می توانید آنها را زیارت کنید که در آن ذکر و یادکرد است.» (1)

بررسی اقوال علمای مذاهب
حنبلی ها:  پیروان مذهب احمد بن حنبل از اکثریت عددی برخوردار نیستند اما با توجه به این که بیشتر مسلمانان عربستان و فرقه وهابیت در فروع فقهی خود را از پیروان این فقیه می دانند بنابراین بررسی اقوال علمای حنبلی مذهب در زمینه زیارت قبور اهمیت خاصی دارد. «ابن قُدامه مقدسی» که دانشوری بسیار مشهور است و به گفته "ذهبی" کتابی در فقه اهل سنت به جامعیت " المغنی"  وی نگارش نیافته، در مورد زیارت می گوید: " زیارت قبور برای مردان بنابر نصّ صحیح « کنت نهیتکم عن زیارة القبور فزوروها » مباح است و مخالفی هم برای آن دیده نشده و نیز اهدای ثواب به ارواح مردگان که نصوص فراوانی دلالت بر جواز آن دارد، بلااشکال می باشد». ( 2 )
وی درباره جواز زیارت قبرها برای زنان نیز می نویسد : از احمد بن حنبل در این باره فتاوی گوناگونی نقل شده است ، ولی مسلماً می توان گفت که ابتدائاً با توجه به روایت « لعن الله زوّارات القبور » زنان از آن نهی شده اند ، اما بعداً با صدور روایت نبوی با کلام « فزوروها » که عام است و بر زن و مرد شمول دارد ، باید گفت که آن نهی قبلی نسخ شده است . (3)

نظریه عالمان مذهب حنفی: پیروان مذهب حنفی از اکثریت عددی در جهان اسلام برخوردارند و مدرسه ای بزرگ همچون الازهر مروّج این اندیشه است ، لذا بررسی اقوال علمای این ذهب از اهمیت ویژه ای برخوردار است: یکی از منابع مهم فقه مذهب حنفی کتاب "مراقی الفلاح" است که " شرنبلانی" آن را بر اساس نظرات ابوحنیفه جمع آوری کرده است و آلوسی هم بر آن حاشیه زده و ناصرالدین البانی نیز بر آن تعلیقه دارد. در این کتاب نظر مکتب حنفی درباره زیارت قبور این گونه تشریح شده است :زیارت قبور برای مردان و زنان جایز است و گفته شده که برای زنان حرام است، اما بهتر آن است که بگوییم که جواز آن برای هر دو یکسان است و چه بسا قول درست آن است که برای زنان نیز همانند مردان استحباب دارد و سنّت رسول الله (صلّی الله علیه وآله) آن است که زیارت به طور ایستاده انجام شود و دعا نیز ایستاده صورت گیرد و آن حضرت در هنگام خروج از قبرستان بقیع چنین دعا می کرد : « السلام علیکم دار قوم مؤمنین و انّا ان شاء الله بکم لاحقون ، اسأل الله لی و لکم العافیه » و بر اساس روایات وارده مستحب است که زائر ، به قرائت سوره یاسین بپردازد .(4)

نظرات مالکیه: مذهب مالکی اگرچه پیروان زیادی ندارد، اما در عین حال نظریه پرداز آن مالک بن انس از محدثان و فقهای بزرگ جهان اسلام است. کتاب "موطّا " وی که از اهمیت والایی در بین اهل سنّت برخوردار است و به همین جهت شرح های متعددی بر آن نگاشته شده، حاوی نظرات این رهبر سنّی مذهب است که بر مبنای روایات منسوب به رسول الله (صلّی الله علیه وآله) ذکر شده است. از دیدگاه علمای این مذهب زیارت قبور نه تنها جایز، بلکه مستحب است و در این زمینه اجماع علما نیز مورد پذیرش آنان است..

زیارت قبور مسلمانان برای زنان نیز جایز است

از گفته های دانشمندان سنّی و مذاهب گوناگون آن برمی آید که زیارت قبور مسلمانان برای زنان نیز جایز است. فقهای اهل سنّت برای بیان جواز زیارت اهل قبور توسط زنان به دلایل ذیل استناد کرده اند: اول: روایت رسول الله؛ دستور پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله) به مسلمانان برای زیارت قبور با عبارت « فزوروها » اطلاق دارد و اطلاق ادلّه باعث می شود که آن را شامل همه مصادیق بدانیم، لذا همه مکلفین، مورد خطاب پیامبر می باشند و زن و مرد از این حیث تفاوتی ندارند.

از طرفی، در متن روایات شریف، علت این دستور و لغو نهی قبلی چنین آمده است که زیارت قبور باعث عبرت و رقّت قلب و یاد آخرت می شود که این امر خاص مردان نیست ، بلکه هر مسلمانی اعم از زن و مرد باید از آن بهره گیرد. ملاّ علی قاری ضمن بیان این استدلال، اضافه می کند: رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) وقتی بر زنانی که در میان قبرها بر عزیز متوفای خود محزون بودند می گذشت، آنان را امر به صبور بودن می فرمود و هیچ گاه آنان را از زیارت قبور نهی نمی کرد(5) و مسلّماً فعل رسول خدا و نیز تقریر ایشان یعنی سکوت حضرت دلیل بر عدم حرمت است.

دوم : روایت عایشه؛ در مجامع روایی اهل سنّت ، روایتی از طریق عایشه به رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) منسوب است که ایشان در پاسخ به کسی می گوید که از کنار قبر برادرم عبدالرحمن می آیم و وقتی سائل از نهی پیامبر اکرم درباره زیارت قبور می پرسد، عایشه می گوید: آن نهی مربوط به قبل بوده و پس از آن رسول اسلام امر به زیارت کرده است و بدین ترتیب امر بعدی ناسخ نهی قبلی ایشان است. همچنین در روایت دیگری که از عایشه نقل شده، آمده است که وی در حالی که در میان هودجی نشسته بود، قبر برادرش را زیارت کرد.(6) سوم : روایت حضرت زهرا (علیها السلام)؛ در روایت دیگری که آن را به حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) نسبت داده اند آمده است که دختر گرامی رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله) در هر جمعه قبر حضرت حمزة بن عبدالمطلب را زیارت می کرد و با سنگی بزرگ آن را نشانه گذاری کرده بود. (7)

پی نوشت: 

1. صحیح مسلم ، ج 2 ، ص 672 ، کتاب الجنائز ؛ سنن ترمذی ، ج 3 ، ص 361 ، کتاب الجنائز ؛ سنن ابی داود ، ج 3 ، ص 218 ؛ شرح السنّه ، ج 5 ، ص 462 و 463 ؛ مشکاة المصابیح ، ج 1 ، ص 552 ؛ مرقاة المفاتیح ، ج 4 ، ص 242

2 . المغنی ، ابن قدامه مقدسی ، ج 2 ، ص 565 ـ 570 

 3 . همان    

4 . مراقی الفلاح  ص 180

5 .  مرقاة المفاتیح ، ج 4 ، ص 248 و 249 

6 . المستدرک للحاکم حسکانی ، ج 1 ، ص 376 ؛ سنن ابن ماجه ، ج 1 ، ص 500 ؛ مختصر سنن ابی داود ، ج 4 ، ص 348  
7 . التمهید ، شرح موطأ مالک ، ابن عبدالبرّ ، ج 3 ، ص 233 و 234
پایان پیام/