بیرونی، هزار ساله امروزی

خبرگزاری شبستان// خراسان جنوبی

زندگینامه

 ابوریحان محمد ابن احمد بیرونی در سال 362 هجری قمری در حوالی خوارزم دیده به جهان گشود. دوران کودکی را در خوارزم به تحصیل پرداخت و از 17 سالگی به طور جدی به مطالعه و فعالیت های ویژه در علوم ریاضی، نجوم، تاریخ و جغرافی مشغول شد. محمد در سال 387 از خوارزم به خراسان و از آنجا به ری و طبرستان و جرجان (گرگان) رفت و مدتی در دستگاه قابوس وشمگیر به سر برد.

ابوریحان در پایان این سفر سه ساله پس از تالیف کتاب "آثار الباقیه" به نام شمس ‌ المعالی قابوس ‌بن‌‌ وشمگیر به خوارزم بازگشت و به دربار ابوالعباس مامون ابن مامون خوارزمشاه که مردی دانشمند بود وارد شد.

در نخستین سال های قرن پنجم هجری، خوارزم توسط محمود غزنوی تصرف شد و بیرونی به خواست سلطان محمود به غزنه رفت و تا پایان عمر در دستگاه غزنویان ماندگار شد.

ابوریحان چند بار سفرهای کوتاهی به خوارزم داشت و در بیشتر جنگ های سلطان محمود غزنوی به هند به قصد آشنایی با فرهنگ آن ملت همراه او بود، وی 13 سال در هند به پژوهش پرداخت و زبان سانسکریت (زبان قدیم و مقدس هندیان) را فرا گرفت و اثر پر ارزش خود به نام تحقیق ماللهند را تألیف کرد.

وی در زمان محمود غزنوی علاوه بر چند رصد مهم، رساله‌ی استخراج الاوتار را در سال 418 و کتاب التفهیم لاوائل صناعه‌ التنجیم را در سال 420 قمری به پایان رساند.

پس از مرگ محمود و جانشینی فرزندش مسعود، راه برای پژوهش‌های بیرونی هموارتر شد و در همین روزگار بود که بیرونی کتاب قانون مسعودی را به نام سلطان مسعود غزنوی نوشت که دانش‌نامه‌ای از دانسته‌های اخترشناسی تا آن زمان است.

سلطان مسعود به پاس کوشش او در نگارش آن کتاب، پاداش از زر و سیم برای او فرستاد، اما بیرونی همه‌ آن را به خزانه بازگرداند و به مسعود گفت که از آن بی‌نیاز است، چرا که دیر زمانی را به‌ناچار به قناعت گذرانده است و اکنون به این شیوه خو گرفته و ترک آن برایش بسیار سخت است.

بیرونی در زمان مودود بن ‌مسعود نیز از پشتیبانی پادشاه غزنوی برخوردار بود و کتاب دستور و کتاب الجماهر خود را به نام او نوشته است.

ابوریحان سرانجام در سال 440 هجری قمری پس از عمری تحقیق و تالیف ماندنی و ارزشمند دیده از جهان فروبست.

آثار ابوریحان بیرونی

تحقیق ماللهند: موضوع این کتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نیز گزارشی از سفر به هند است.

قانون مسعودی: کتابی است در نجوم اسلامی شامل 11 بخش. در این کتاب بخش هایی مربوط به مثلثات کروی و نیز زمین و ابعاد آن و خورشید و ماه و سیارات موجود است.

التفهیم لاوایل صناعت التنجیم: این کتاب نیز در نجوم و به فارسی نوشته شده است و برای مدت چند قرن متن کتاب درسی برای تعلیم ریاضیات و نجوم بوده است.

الجماهر فی معرفه الجواهر: بیرونی این کتاب را به نام ابوالفتح مودود بن مسعود تالیف کرد و موضوع کتاب معرفی مواد معدنی و مخصوصا جواهرات مختلف است. ابوریحان در این کتاب فلزات را بررسی کرده و نوشته است.

صیدنه این کتاب درباره مواد شیمیایی و خواص و طرز تهیه آن ها نوشته شده است.

آثار الباقیه عن القرون الخالیه: در این کتاب مبدا تاریخ ها و گاه شماری اقوام مختلف از جمله ایرانی ها، یهودی ها، مسیحی ها، یونانس ها و اعراب را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

پایان پیام/

نگارنده: سعید کاظمی