ايران راضي به بي‌ثباتي همسايگانش نيست

به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از اداره‌كل روابط عمومي و اطلاع‌رساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، به گزارش اداره‌كل روابط عمومي و اطلاع‌رساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، نشست تخصصي «تحليل تنش بين قطر و عربستان و تبيين عوامل اثرگذار بر تحولات منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي» سه‌شنبه 23 خرداد، با سخنراني عباس خامه يار رايزن فرهنگى اسبق جمهورى اسلامى ايران در قطر در سالن اجتماعات ساختمان شماره يك اين سازمان، برگزار شد.

عباس خامه‌يار در اين نشست وجود قدرت نرم، قدرت سخت، قدرت اقتصادي و بهره گيرى از توان و قدرت ايدئولوژيكي جهان اسلام  قطر را عاملي رقيب وغير قابل تحمل براى  عربستان سعودي به منظور مقابله با اين كشور كوچك حوزه خليج فارس عنوان كرد و به تشريح هر يك از اين موارد اقدام كرد .

وى شبكه تلويزيوني «الجزيره» قطر را يكي از ابزارها و نمادهاي قدرت نرم اين كشور معرفي كرد و در اين باره گفت: «الجزيره» در بدو تأسيس براي نخستين بار اقدام به ساختارشكني در ميان رسانه‌هاي دولتي و قبيله‌اي كشورهاي عربي كرد كه به ساختارشكني در جوامع عربي منجر شد.

خامه‌يار در ادامه گفت: اين امپراتوري رسانه‌اي كه براي بخش‌هاي مختلف جامعه و براي تمامي اقشار مردمي برنامه‌هاي بسيار حرفه‌اي داشت ، بر موضوع مذهب هم فعاليت‌هاي بسياري انجام داد كه منجر به شناخت و ظهور و بروز پديده‌اي به نام شيخ قرضاوي شد. برنامه هفتگي اين شيخ در گذشته  با نام «الشريعه و الحياه» چندين ميليون بيننده از كشورهاي عربي و سراسر جهان اسلام داشت. به هر حال پيوندهاي «الجزيره» با نهادهاي ناسيوناليست عربي ـ اسلامي، قدرت نرمي براي قطر ايجاد كرد كه قدرت نرم اول در جهان عرب  انروز بود.

وي همچنين بيان كرد: با همكاري مراكز پژوهشي «الجزيره»، هر سال گفتمان‌هاي مختلفى  در دوحه  برگزار مي‌شود كه در آن همه نخبگان عرب و متفكران غربي، صهيونسيت‌ها و غيرصهيونيست‌ها و اسلام‌گرايان ونيز جريانهاى تندرو وافراطى ، شركت مي‌كنند و به دوحه (پايتخت قطر) رفت‌وآمد دارند.

تظاهر به دموكراسي، غرب‌گرايي، جوان‌گرايي، لابي كردن براي گرفتن ميزباني جام جهاني 2022 و ... از جمله نمادهاي كنوني قطر است كه خامه‌يار آنها را برشمرد و در ادامه اظهار كرد: چندصد هزار نفر در قطر كار مي‌كنند تا ورزشگاه‌هاي مربوط به جام جهاني آماده شود. جالب است كه اين ورزشگاه‌ها تنها براي مسابقات و با قابليت انتقال ساخته مي‌شوند و بعد از اتمام جام جهاني، به كشورهاي فقير آفريقايي منتقل خواهند شد.

وي تأكيد كرد: بديهي است كه سعودي‌هايي كه حتى رانندگي زنان را برنمي‌تابند، قدرت تحمل اين قدرت نرم در همسايگى خود ودر منظومه شوراى همكارى حوزه خليج فارس را تحمل نكنند .

قدرت سخت

عباس خامه‌يار، وجود قدرت سخت قطر را يكي ديگر از دلايل اقدام اخير عربستان عليه قطر عنوان كرد و در اين باره توضيح داد: اول اينكه قطر ميزبان 3 پايگاه نظامي اصلي آمريكا در خليج فارس است؛ زيرا هيچ يك از پايگاه‌هاي نظامي آمريكا در كشورهاي عربي، امنيت پايگاه‌هاي قطر را ندارند. همچنين قطر بازي ديپلماتيك خوبي را برگزار كرده است. قطر به اين بهانه وادعا  كه كشور كوچكي است، با تمامي قدرت‌هاي بزرگ منطقه‌اي و بين‌المللي رابطه برقرار كرد تا در ذيل آن بتواند امنيت خود را حفظ كند. به همين دليل موازنه و تعامل مناسبي با ايران و عراق عربستان و  و انگليس و آمريكا ورژيم صهيونيستى داشته‌اند.

اين كارشناس رسانه‌اي غرب اسيا  ادامه داد: به جز در مورد بحران  سوريه و شبكه «الجزيره»، قطر روابط خوبي با ايران داشته است. در طول جنگ تحميلي قطر از نادركشورهاي حوزه خليج فارس بود كه تا حد زيادي بي‌طرف بود و كمكي به طرف‌هاي درگيري نكرد. ايران تنها كشورخارجى است كه توانست در قطر رايزني فرهنگي داير كند؛ البته كشورهاي آمريكا و انگليس و فرانسه پيش از استقلال قطر، در اين كشور نمايندگي فرهنگي خود را داير كرده بودند.

قدرت اقتصادي

خامه يار  در ادامه سخنانش با اشاره به قدرت اقتصادي قطر، گفت: قطر، با حدود 300 هزار نفر شهروند قطري، ثروتمندترين كشور جهان است. اين كشور بيش از 2 ميليون و 400 هزار  خارجي را ميزباني مي‌كند كه بخش عمده ى انها به انجام فعاليت‌هاي عمراني مشغول هستند. قطر همچنين بزرگ‌ترين صادركننده گاز مايع در جهان است كه 60 درصد نياز بازار آسيا و 30 درصد بازار جهان را شامل مي‌شود. اين كشور كوچك در رده دوازدهم صندوق‌هاي دولتي ذخيره دارايي جهان است. مساحت فرودگاه قطر كه بيشتر براي ترانزيت از آن استفاده مي‌شود، ازپروژه هاى عظيم منطقه وناوگان هوايي «قطر اير ويز» كه از 25 سال پيش توسط يك مدير قطري ايراني‌تبار مديريت مي‌شود، از بزرگ‌ترين خطوط هوايى دنيا محسوب مي‌شود.

خامه‌يار ادامه داد: متاسفانه بخشي از اين درآمد هنگفت  اين كشور در حمايت از برخى از گروه‌هاي افراطى وتندرو  صرف مي شود .

قدرت ايدئولوژيكي

كارشناس حوزه جهان اسلام و كشورهاي عربي در ادامه سخنانش با اشاره به بهره گيرى اين كشور از  قدرت وتوان ايدئولوژيكي جهان اسلام اظهار داشت : شخصيت‌هاي بزرگ سياسي ـ ايدئولوگ جهان اسلام از كشورهاي تونس، الجزاير، سودان و ... و همچنين اعضاي حماس و رهبران اخوان‌المسلمين  و تبعيديان و ... كه عناوين  اسلامي و روحاني و نخبگي دارند، همه در قطر ميزباني مي‌شوند. اين ميزباني را دوحه هم قبل از بيداري اسلامي و هم بعد از آن انجام داده است كه تأثير بسيار زيادي در روابط مثبت ومنفى قطر با كشورهاي مختلف اسلامي دارد.

وي افزود: همچنين جلسات حل اختلاف كشورها و گروه‌هاي اسلامي مانند گروه‌هاي 8 مارس و 14 مارس لبنان، چچني‌ها، گروه‌هاي مختلف فلسطيني و گروه‌هاي سوداني و يمني و ... در قطر و با مديريت قطري‌ها طى سالهاى گذشته انجام شده است.اين وضعيت براي سعودي‌ها كه داعيه خادمي بين‌الحرمين و برادر بزرگ‌تري كشورهاي عربي را دارند، گران و دردآور بوده است.

خامه‌يار همچنين بيان كرد: قطر حامي جريان اخوان‌المسلمين مي‌شود كه در تونس و مصر و سودان در سطوح مختلف وبه شيوه هاى گوناگون كنار زده شده‌اند. نمايندگي شبكه تلويزيوني «الجزيره» در مصر به قرارگاه عملياتي عليه ژنرال السيسي و رژيم مصر تبديل مي‌شود و براي مصري‌ها برنامه جداگانه پخش مي‌كند. قطري‌ها همچنين از تمامي گروه‌هاي تكفيري كه به مقابله با گروه‌هاي تكفيري مورد حمايت عربستان سعودي مي‌پردازند، حمايت شديد مي‌كنند كه اين درگيري به سود مقاومت و ارتش سوريه منجر شده است.

وي افزود: هر چند بخش بزرگى از مخاطبان  عرب زبان  «الجزيره» به تلويزيون «الميادين» پيوسته‌اند؛ اما متاسفانه  «الجزيره» همچنان از نظر خيلى ها به عنوان پرچمدار تفرقه وطايفه گرى در جهان اسلام،، ايفاي نقش مي‌كند. بنابراين قطر با اين امكانات عظيم و قدرت اقتصادي و قدرت نرم و قدرت سخت، توانسته است  سعودي‌ها را به واكنش وادار كند.

علل بحران كنوني

خامه‌يار همچنين درباره علل ايجاد بحران كنوني عربستان و قطر تشريح كرد: از ابتداي خروج انگليس در اوايل دهه 70 ميلادي، جاي جاي منطقه به بمب‌هاي ساعتي خطرناك مين‌گذاري شده است كه در هر لحظه و با هر بهانه‌اي اين بمب‌ها از راه دور كنترل ومنفجر مى شوند ، اين بمب‌ها را مي‌توان سر چاه‌هاي مشترك نفت، تقسيم قبايل، هويت، شهروندي، اختلافات سياسي و بويژه تنازعات مرزي و ... مشاهده كرد.

وي ادامه داد: همچنين همانطور كه پيش از اين هم تأكيد شد، ظرفيت‌هاي قطر براي سعودي‌ها آزاردهنده است و از مدت‌ها پيش منتظر انتقامگيرى بودند. دليل ديگر حمايت گسترده قطر از جنبش اخوان‌المسلمين رقيب وحريف فكرى ديرينه ى وهابيت است.

در بيان علت زمان‌بندي آغاز بحران

محقق و پژوهشگر مسايل جهان عرب در بخش ديگري از سخنانش درباره دليل انتخاب اين زمان از سوي عربستان سعودي براي مقابله با قطر، گفت: عربستان سعودي چند سال قبل براي ضربه زدن به ايران و روسيه اقدام به كاهش زياد قيمت نفت در بازارهاي جهاني كرد. اين كاهش قيمت به ايران ضررهايي وارد كرد؛ اما از آنجا كه كشورما داراي برنامه بود و همچنين ايران داراي صادرات غيرنفتي بسيار هم هست، اين كاهش قيمت به نوعي تحت كنترل دولت درآمد، هرچند ضربه‌هايي هم به اقتصاد كشور وارد ساخت. اما اين كاهش قيمت نفت به فاجعه‌اي براي حكومت‌ها و شهروندان منطقه تبديل شد و عربستان را از اين كرده خود پيشمان ساخت و آنها بسيار بيشتر از ايران از اين وضعيت ضربه خوردند.

وي ادامه داد: همانطور كه مي‌دانيد در سفر اخير آقاي ترامپ، رييس جمهور آمريكا به عربستان، سعودي‌ها بادريافت نقد  110 ميليارد دلار ، يك فاكتور 400 ميليارد دلاري خريد از آمريكا در طي چند سال آينده را متقبل شدند. اين فاكتور سنگين بايد نقد شود و از آنجا كه عربستان بابت كاهش قيمت نفت با مشكلات مالي مواجه شده است، چشم به ثروت كشورهاي منطقه دوخته و تنها قطر است كه مي‌تواند بخشي از اين مبلغ را بپردازد؛ اما قطري‌ها حاضر به اين كار نيستند و معتقدند كه اگر قرار است هزينه‌اي به آمريكا پرداخت شود، خود رأساً و بدون واسطه اين كار را انجام خواهند داد تا بتوانند امتيازاتي را هم دريافت كنند.

خامه‌يار تأكيد كرد: پس به نظر مى رسد يكي از دلايل بروز اين وضعيت در اين دوره و بعد از رقص شمشير، تأمين بخشي از فاكتور خريد سلاح از سوي عربستان سعودي است.

وي سپس با گفتن اينكه برخي هم معتقدند كه اين بحران، سناريوي آمريكايي‌هاست كه برنامه‌ريزي‌هاي خود را براي گرفتن بازار گاز مايع جهان كه هم‌اكنون در اختيار قطري‌هاست، آغاز كرده‌اند، ادامه داد: موضوع مطرح ديگر حضور ردپاي انگليسي‌ها در اين بحران است. چندي پيش خانم ترزا مي، نخست‌وزير انگليس (تازه از اتحاديه اروپايي خارج شده) به منطقه آمد و در اجلاس شوراي همكاري خليج فارس در منامه (پايتخت بحرين) سخنراني كرد وبه شدت به ايران هراسى پرداخت كه نتيجه آن فروش 10 ميليارد دلار اسلحه به كشورهاي عربي بود. اين قرارداد در قياس با قرارداد 110 ميليارد دلاري آمريكا براي فروش اسلحه، ناچيز است و از انجا كه در بحث موج تغيير قيموميت در خليج فارس كه سه كشور از جمله قطر، تحت قيموميت انگليس قرار گرفتند، اين كشور تحريك شد تا تقابلي با عربستان سعودي آغاز كند ، پس انگليسي‌ها وارد صحنه شدند تا جشن و پايكوبي و رقص شمشير را به هم بخورد وشيرينى را در كام رقاصان ان جشن تلخ كند .

وضعيت كنوني

عباس خامه‌يار در بخش ديگري از سخنانش اظهار كرد: با توجه به شرايط پيش آمده در منطقه، فضاي ائتلاف و ايران‌هراسي شكسته شده است. فضايي كه در اجلاس رياض ايجاد شده  و به لطف الهي، فرو ريخت.

وي ادامه داد: سعودي‌ها براي پايان بحران شروط 10 گانه سنگين خود را به قطر اعلام كرده‌اند كه اگر قطري‌ها آن را بپذيرند، حيثيت و آينده‌اي براي آنها باقي نخواهد ماند. البته تأكيد مي‌شود كه اگر قطر اين شروط را بپذيرد، عربستان سراغ ديگر كشورهاي عربي هم خواهد رفت تا برادر بزرگي خود را اعمال كند.

واكنش قدرتها 

خامه يار در ادامه سخنانش با اشاره به واكنش قدرت‌هاي بزرگ جهاني و منطقه‌اي در خصوص اين بحران بيان كرد: كاخ سفيد به دليل امنيت نيروهاي خود در پايگاه‌هاي نظامي 3 گانه در قطر، خيلي با احتياط با اين بحران برخورد كرده است. در عين حال جانبدارى از سعودى هارا پنهان نكرده است .

تركيه هم به اين دليل كه هميشه به دليل خلافت و وهابيت با عربستان سعودي اختلاف داشته است و همچنين حمايت قطر از اخوان‌المسلمين و گروه‌هاي تكفيري هوادار تركيه، از قطر صرف نظر نمي‌كند  و به همين دليل در حال اعزام 5 هزار نيرو به اين كشور هستند.

وي ادامه داد: حال اين سؤالات مطرح مي‌شود كه عراق و ايران به چه سمتي خواهند رفت؟ ايا ايران مي‌تواند امنيت منطقه كه امنيت خودش در گرو آن است را ناديده بگيرد؟ روسيه چه واكنشي به اين بحران نشان خواهد داد؟ آيا جابجايي پايگاه‌هاي نظامي واشنگتن و مسكو در منطقه امكانپذير است؟ ديدار وزير خارجه قطر از روسيه با هدف تهديد يا تطميع و يا چه اهداف ديگري بود؟ سرنوشت شوراي همكاري خليج فارس چه خواهد شد؟ كشورهاي آزادشده از شوراي همكاري خليج فارس به چه سمتي خواهند رفت و به كدام بازيگران بزرگ منطقه گرايش پيدا خواهند كرد؟ ودر چه مدارى خواهند چرخيد ؟ 

مصر چه اقدامي انجام خواهد داد؟ واكنش جنبش‌هاي اسلامي و اخوان‌المسلمين چه خواهد بود؟ و سؤالات بسياري كه بايد براي هر كدام پاسخي يافت.

راه‌برون رفت از بحران

خامه‌يار در ادامه با تأكيد بر اينكه به نظر مى رسد كه شروط سنگين سعودي‌ها قابل اجرا و پذيرش از سوي قطري‌ها نيست، گفت: بهترين راه برون‌رفت از اين وضعيت، از سوى مخالفان دوحه كودتاست. كودتا سنت ديرينه منطقه و به ويژه قطر است. حاكم فعلي باكنار گيرى پدر  جانشين پدرش شد. حاكم قبلي هم با كوتاي سخت پدر خود را كنار گذاشته بود ،و كودتا در اين كشور  پررنگ بوده است.

ما و قطري‌ها

اين كارشناس ارشد منطقه  درباره بايدهاي واكنش ايران به بحران عربستان و قطر گفت: نبايد فراموش كنيم كه اين اختلاف خانوادگي محسوب مي‌شود؛ هرچند عميق هم باشد. اين روند پيش از اين هم تجربه شده است. كوچك‌ترين بهانه كافي است كه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس گرد هم جمع شوند و دوباره اين كشورها با هم آشتي كنند و اختلافات را هرچند موقت كنار بگذارند و مسأله را فيصله دهند، هرچند ريشه اين اختلافات چركين باقي بماند .

وي تأكيد كرد: بايد بدانيم كه برخى از  كشورهاي عربي حوزه خليج فارس موتور محركه تمامي بحران‌هايي هستند كه عليه انقلاب اسلامي و مردم مظلوم و شهداي ما ايجاد شده‌ بوده اند . در زمان جنگ تحميلي، در زمان بعد از حنگ تا محاصره اقتصادي و ايجاد فضاي ايران‌هراسي و موضوع هسته‌اي و ... به ما ظلم سنگين و جفاى فراوان شد.

خامه‌يار همچنين در تأكيدي دوباره اظهار كرد: قطر به عنوان يك بازيگر كوچك منطقه، نمي‌تواند قطب‌بندي جهاني و منطقه‌اي ايجاد كند. قطر تنها با اتكا به بازيگران منطقه‌اي و جهاني مي‌تواند به ايستادگى خود ادامه دهد و ما تنها مي‌توانيم يكي از اين بازيگران باشيم. در پيمان‌هاي آينده به اين فكر كنيم كه قطري‌ها بيشتر به ديگران اتكا ى عمده اى خواهند داشت ، قطري‌ها به لحاظ مالي، اقتصادي و رسانه‌اي، منبع اصلي تقويت برخى از گروههاى افراطى  در منطقه و جهان اسلام هستند.

رايزن اسبق فرهنگي ايران در قطر با گفتن اينكه كشور با صادرات چند هواپيما غذا، كار اساسي در قبال بحران كنوني قطر انجام نمي‌دهد، گفت: بايد از مدل بحران كويت در زمان اشغال توسط صدام استفاده كنيم. كويت در زمان دفاع مقدس، با حمايت از صدام به ما جفا كردند؛ اما ما درهاي كشور را به روي كويتي‌هاي جنگ‌زده باز كرديم. پيش از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس و همسايگان كويت، اين اشغال را محكوم كرديم و به اين كشور در خاموش كردن چاه‌هاي نفت كه در روز آخر اشغال توسط سربازان ارتش بعثي صدام به آتش كشيده شده بودند، ياري رسانديم. كويتي‌ها به دليل اين مدل رفتاري انسان‌دوستانه و مبتني بر اخلاق اسلامي، هميشه و در همه جا خود را مديون ايران مي‌دانند.

وي تأكيد كرد: بر اين اساس معتقدم كه در قبال قطر هم بايد اين مدل و الگو را پيگيري كنيم و خيلي به دنبال سودهاي اندك، موقت و گذارا نباشيم.

عباس خامه‌يار در پايان با بيان اينكه اين بحران فرصت خوبي براي ايران فراهم ساخته تا به صورت غيرمستقيم پيام‌هاي انساني و حقوق‌بشري خود را مطرح كنيم، تأكيد كرد: ايران راضي به بي‌ثباتي در همسايگان خود از جمله در قطر نيست. هرگونه بي‌ثباتي به چاه‌هاي نفت، تنگه هرمز، صادرات نقتي، ميدان‌هاي مشترك گازي و ... آسيب مي‌رساند. واستقرار واينده منطقه را تهديد مى كند.