وظایف منتظران در کلام سیدالساجدین(ع)/گناهان ما ظهور را به تاخیر می اندازد

حجت‌الاسلام محسن ادیب بهروز، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به مناسبت فرا رسیدن پنجم شعبان، سالروز ولادت حضرت سیدالسجادین(ع) در گفت وگو با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان در رابطه با «نحوه برخورد با امام معصوم (ع) از دیدگاه صحیفه سجادیه» اظهار کرد: نحوه برخورد با معصوم به صورت کلی هم می تواند قابل استناد به صحیفه سجادیه باشد و هم قابل استناد به متون دیگری که در اختیار ما است. در مضامین روایی (کتاب کامل الزیارات) روایتی داریم که می فرماید «زیارت ِنخست شما از معصوم، جزو دیون شما است». این سخن از طرف امام معصوم است و ما می دانیم آنچه معصومین علیهم السلام می فرمایند همه مطابق امر الهی است. سند این موضوع را نیز در دعای اول صحیفه سجادیه می توان جست و جو کرد.

وی تصریح کرد: با توجه به این که مستند تفصیلی ما در این بحث کلمات، فرمایشات و گزارش های رفتاری شخص معصومین (ع) است لذا باید بدانیم که آنچه امام معصوم (ع) نقل می کند عین چیزی است که از خداوند دریافت کرده است. پس وقتی معصومین(ع) مطلبی را برای ما بیان می کنند همه دقیقا عین دستور خداست.

زیارت معصوم، دِینی است بر عهده ما که باید ادا شود

مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه های علمیه خواهران تاکید کرد: ممکن است در ذهن مخاطب این سوال ایجاد شود که چرا ما این سوال که «نحوه برخورد ما با معصوم چگونه باید باشد؟» را از صاحب حق می پرسیم؟ چون ما به عنوان یک اصل مسلم قطعی اعتقاد داریم هر آنچه را که معصوم می گوید، عمل می کند یا می اندیشد، دقیقا و جزء به جزء مطابق دستور خداوند است. بنابراین، تا اینجا می دانیم که زیارت ما جزء دیون است یعنی اولین وظیفه ما در مقابل معصومان(ع) به عنوان یک «دین» نه به عنوان «حق» و «وظیفه» زیارت ایشان است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: ابتدا در رابطه با ارتباط ما با معصوم سه واژه را باید تعریف کرد؛ 1- «بدهی ما» 2- «حقی که معصوم بر من دارد» و 3- «وظیفه ای که من در مقابل معصوم دارم». تفاوت این سه واژه در این است که اگر من از نخستین واژه صرف نظر کنم قطعا آثاری به صورت تکوینی، زندگی مرا فرا می گیرد و همچنین در مورد دوم.  اما در مورد سوم ممکن است در برزخ و قیامت دچار مشکل شوم. بنابراین از آنجایی که زیارت معصوم جزء «دین» و «بدهی» ما نسبت به معصومان(ع) است، باید تمام تلاش خود را به کار بگیریم تا این دین را ادا کنیم. چرا که «دین» اگر بر عهده انسان باقی بماند آثار منفی ای در زندگی بر جای می گذارد.

«شناخت قرآنی» از معصوم با «شناخت تاریخی» متفاوت است

حجت الاسلام ادیب با بیان مطالبی در رابطه با حق امام معصوم بر ما گفت: در مستندات روایی فرموده اند که حق معصوم را بشناسید. یعنی به عنوان مثال اگر من به زیارت امام معصوم می روم از خود ایشان سوال می کنم که من با شما چه بگویم؟ چگونه بگویم؟ و ورود و خروجم به نزد شما چگونه باشد؟ یکی از فرمایشات در این رابطه این است که می فرمایند اگر می خواهید در زیارت ما به نتیجه برسید حق ما را بدانید و بشناسید. پس دومین کار من در مواجهه با معصوم «شناخت حق معصوم» است.

وی تصریح کرد: این مسئله در چند جای مختلف در صحیفه سجادیه امام زین العابدین (ع) مورد اشاره قرار گرفته که ما باید حق معصوم را که بر عهده ماست، بدانیم. یکی از حقوق آنها، «شناخت قرآنی» از معصوم است که با «شناخت تاریخی ای» که ما از معصومان(ع) داریم کاملا متفاوت است و حتی می توان ادعا کرد غالب شناخت های تاریخی ما از معصومان(ع) ارتباطی با زندگی واقعی و عینی آنها ندارد بلکه افراد از یک واقعیت و حقیقت، نقشه برداری و تصویربرداری کرده و سپس آن را برای ما گزارش کرده اند ولی حق معصوم شناخت واقعی ایشان است.

کارشناس تاریخ اسلام در ادامه سخنان خود یادآور شد: برای رسیدن به شناخت واقعی ناچاریم به منبع و مستندی مراجعه کنیم که مخالفان اهل بیت(ع) نیز آن را بپذیرند و آن چیزی نیست جز قرآن. یعنی مجموعه آیاتی به شکل پازل پیرامون شخصیت اهل بیت(ع) که بیان می کنند ائمه(ع) چه قدرت و توانمندی هایی دارند و از نظر ارتباط با عالم هستی چگونه اند؟ به عنوان مثال قرآن یک نمونه را بیان می کند و ما رد پای این نمونه را در صحیفه نیز شاهد هستیم. قران می فرماید که معصوم (ع) توانایی اطلاع کامل از رفتار، کلام و اندیشه روزانه تک تک انسان ها را دارد؛ اگرچه در عالم برزخ باشد. و هیچ تفاوتی میان حضور معصوم در دنیا یا عالم برزخ از نظر انجام وظایف در قبال امت وجود ندارد. بنابراین طبق نظر قرآن و مستندات صحیفه، امام معصوم (ع) توانایی آگاهی و اطلاع از اعمال من را به صورت روزانه دارد.

امام توان آگاهی از اعمال ما را دارد پس باید مراقب بود

حجت الاسلام ادیب در بیان مستندات این مطلب گفت: قرآن کریم در این رابطه می فرماید: «خدا و رسول و مومنان شاهد اعمال شما هستند...» از کلمه مومنان به صورت قطعی می توان به اهل بیت (ع) اشاره کرد. وقتی امام توانایی آگاهی از اعمال ما را دارد پس باید مراقب بود که موجبات آزار و ناراحتی آنها را فراهم نکنیم به این ترتیب سومین وظیفه ما این است که حداقل امام معصوم را ناراحت نکنیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: وقتی چنین وظیفه ای برای ما ایجاد شد این سوال نیز پیش می آید که امام با چه کاری ناراحت می شود؟ و چه مسایلی موجبات ناراحتی او را فراهم می کند؟ بسیاری از این موارد را حضرت امام سجاد (ع) در دریای معارف صحیفه فهرست وار نقل می کنند به عنوان مثال یکی از مواردی که حضرت(ع) به آن اشاره دارند این است که می فرمایند: «مراقب باشید با دشمنان ما همسو، همراه و هماهنگ نباشید» پس ابتدا باید دشمنان اهل بیت(ع) را شناخت، عقاید، تفکرات و رفتارهای آنها را شناسایی کرد.  گام دوم در این رابطه این است که مراقب باشیم هرچند ناخودآگاه، رفتاری از ما سر نزند که همراهی با دشمنان اهل بیت(ع) باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: حضرت سجاد (ع) در دعای 21 صحیفه سجادیه می فرمایند: «خدایا قلب من را از بدترین مخلوقات خود جدا کن» یعنی هیچ گونه تمایلی به آنها پیدا نکنم و از سوی دیگر می فرمایند: «به دوستان تو انس داشته باشم». این تنها یک نمونه رفتاری است که ما در گام اول باید از طریق شخص معصوم، دشمنان آنها را شناسایی کنیم. قدم دوم در این زمینه «فاصله گرفتن از آنها» است.

در ادای تکلیف فرقی نمی کند که معصوم در دنیا باشد یا نه!

حجت الاسلام ادیب بهروز در توضیح مفهوم فاصله گرفتن از دشمنان اهل بیت(ع) گفت: یعنی مراقب باشیم که در اعتقادات مان همرنگ آنها نباشیم و در عمل و رفتار نیز رفتار ما مطابق میل و خواست آنها نباشد. به عنوان مثال کتک زدن بانوان توسط مردان در دوره ای از تاریخ اسلام، توسط دشمنان اهل بیت (ع) ترویج و ترغیب می شد و استناد آنها نیز آیه ای از قران بود (...فضربوهن ...) حال اگر کسی متوجه نباشد که این رفتار از سوی دشمنان اهل بیت(ع) تبلیغ شده و مرتکب آن شود، به هر حال همرنگ آنها شده است.

وی ادامه داد: همچنین حضرت سجاد(ع) در همان دعای 21 می فرمایند: «و هب لی انس اولیائک و اهل طاعتک، به من انس و موانست با اولیاء و اهل طاعتت را عنایت فرما». من بعد از آشنایی نسبت به این فقره از دعای حضرت(ع) از نظر اعتقادی شروع می کنم به همسو و همرنگ شدن با کسانی که می توانند مرا آرام آرام به اهل بیت(ع) نزدیک کنند. بنابراین، تا اینجا سه وظیفه ما در مقابل معصومان(ع) مشخص شد و در این سه وظیفه هیچ تفاوتی نمی کند که امام معصوم در دنیا باشد یا در عالم برزخ پس تفاوتی نمی کند که من این حالت را نسبت به امام زمان(عج) داشته باشم یا امام رضا(ع) و یا امام حسین(ع).

اما یک سوال پیش می آید که اگر ما درباره زیارت وامدار ائمه(ع) هستیم ، در رابطه با ائمه 11 گانه و حضرت زهرا (س) می دانیم که مرقد معین و مطهری برای آنها وجود دارد که می توان به آنها مشرف شد و زیارت را محقق کرد اما درباره امام زمان حضرت حجت (ع) چه باید کرد؟

دغدغه ها و نگرانی های ما نسبت به حضرت حجت(عج) بیشتر است

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این رابطه تصریح کرد: آنچه که دانشمندان ما بر اساس روایات درباره حضرت حجت (عج)، سفارش می کنند این است که زیارت آل یاسین را هر روز داشته باشید. درباره زیارت امام زمان(عج) ممکن است مانند سایر ائمه ما به حرم و مکان معینی دسترسی نداشته باشیم اما فرموده اند که زیارت آل یاسین را هر روز انجام دهید و این غیر از زیارت مخصوص حضرت مهدی(عج) در روز جمعه است پس در بخش زیارت هم می توانیم وظیفه خود را نسبت به حضرت حجت(عج) ادا کنیم.

کارشناس مباحث دینی در ادامه سخنان خود به وضعیت خاص و ویژه شیعیان نسبت به حضرت حجت (ع) اشاره کرد و گفت: چون حضرت حجت(عج) در عالم دنیا حضور دارند ما یک وظیفه ویژه نسبت به ایشان داریم و این وظیفه ویژه به این دلیل است که ایشان امام عصر و زمان ما هستند. برای روشن مفهوم و منظور از واژه «امام زمان» یک نمونه تاریخی نقل می کنیم. امام حسین (ع) در زمان حیات امام حسن مجتبی (ع) بالقوه امام هستند. همچنان که در زمان حیات امیرالمومنین امام علی (ع) امام حسن و امام حسین علیهماالسلام هر دو بالقوه امام اند اما امام حسین (ع) در زمان حیات برادر بزرگوار خویش حضرت مجتبی(ع) چون ایشان را امام زمان خود می داند بنابراین تسلیم و مطیع محض ایشان است. همچنان که در ماجرای صلح امام مجتبی با معاویه وقتی به امام حسین (ع) شکایت کردند حضرت(ع) فرمودند: «من مطیع امامم هستم.» نتیجه این که من وقتی حضرت حجت(عج) را امام زمانِ خود می دانم باید دغدغه ها و نگرانی هایم نسبت به ایشان بیشتر باشد. مستند این سخن ما دعای عهد است. در دعای عهد خطاب به حضرت صاحب الزمان(عج) می خوانیم که شما چه امری دارید که من آن را انجام دهم ولی غفلت من باعث می شود از آن بی خبر بمانم؟ پس یکی از تفاوت های حضرت حجت (ع) با سایر ائمه(ع) اینجاست. 

آیت الله بهجت می فرمود: گناه ظهور را به تاخیر می اندازد 

وی افزود: سایر ائمه(ع) نیز اوامر و نواهی ای دارند اما بحث ما درباره حضرت حجت(عج) این است که چون ایشان امام عصر ماست به تناسب شرایط زمان و مکان درخواستی از من مسلمان دارد. شما می بینید کسانی که با حضرت حجت(عج) همراهی دارند، دقیقا اوامر آن حضرت(عج) را مو به مو اجرا می کنند. بنابراین می توان متوجه شد که حضرت حجت(عج)‌اوامری دارند اما چرا من از این اوامر بی خبرم؟ چرا این درخواست ها را نمی شنوم؟ چون شنوایی خود را نسبت به درخواست حضرت(عج) می بندم. آیت الله بهجت در این رابطه می فرمود: «شما وقتی گناه می کنید ظهور ایشان به تاخیر می افتد» یعنی با هر گناه، غیبت طولانی تر می شود و اتفاق دیگری که در کنار آن این مسئله رخ می دهد این است که فاصله من با ایشان بیشتر می شود و موانع را برای خود بیشتر می کنم.

حجت الاسلام ادیب در پایان خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم واقعا درخواست حضرت(عج) را درک کنیم باید موانع را برطرف کرد و یکی از موانع نیز گناه است که برطرف کردن آن بسیار بسیار سخت است. اما اگر این مانع را برطرف کنیم قطعا مورد خطاب و درخواست ایشان قرار می گیریم و طبق فرمولی که گفته شد و ما در برابر حضرت(عج) مطیع محض هستیم و در نتیجه به سراغ راه های دیگر نخواهیم رفت.