حجت الاسلام سید کاظم سید باقری، رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم، در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، در مورد عدالت در سیره نبوی اظهار کرد: یکی از مباحثی که در سیره و سنت انبیای الهی به ویژه پیامبر اسلام، نمایان است موضوع عدالت ورزی حضرت و تاکیدشان بر جاری بودن عدالت در میان مردم است، به این مهفوم که جامعه اسلامی اعم از فقیر و غنی از حقوق مساوی برخوردار باشند.
وی ادامه داد: پیامبر گرامی اسلام از همان آغاز رسالت و بعثت بر عدالت و عدالت ورزی تاکید کردند و در سفرهای پایانی خود از جمله حجة الوداع و روزهای پایانی عمرشان بر این مساله تاکید داشتند. حضرت رسول در آخرین حج خود فرمودند: «الناس في الإسلام سواء... لافضل عربي علي عجمي و لاعجمي علي عربي إلا بتقوي الله » (مردم در اسلام يكسانند. عرب را بر عجم و عجم را بر عرب هيچ برتري نيست مگر به تقواي خدا ) .
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: با این لحاظ بود که پیامبر(ص) ملاک های جامعه جاهلی که ناشی از جاهلیت بود را عوض می کند و با تاکید بر مساوات و برابری مردم، ملاک و معیار را به تقوا و پرهیزگاری می دهد. در بیان دیگری از لسان مبارک حضرت رسول داریم که فرمود: «مردم مانند دانه های شانه، با هم برابرند». در جای دیگر نیز می فرماید:« الا ان خیر عباد الله عبد اتقاه ان الناس من عهد آدم یومنا هذا مثل اسنان المشط لافضل لعربی علی عجمی و لا حمر علی اسود بالتقوی»، (آگاه باشید بهترین بندگان خداوند بنده ای است که تقوی داشته باشد، مردم از زمان آدم تا به امروز، مثل دندانه های شانه (مساوی) هستند. عرب و بر عجم و سفید بر سیاه فضیلتی ندارد، مگر با تقوی). این سخن حضرت بدان معناست که هیچ برتری بر عرب و عجم و سرخ سیاه نیست مگر بر تقوا.
حجت الاسلام سیدباقری تصریح کرد: در اندیشه نبوی میان مسلمان، غیر مسلمان، سیاه و سفید تفاوتی در برابر قانون الهی وجود ندارد. همه برابرند و هیچ کس نسبت به دیگری برتری و امتیازی ندارد، لذا خداوند در آیه 58 سوره نساء ف رمود « إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا » (خدا به شما فرمان مى دهد كه سپرده ها را به صاحبان آنها رد كنيد و چون ميان مردم داورى مى كنيد به عدالت داورى كنيد در حقيقت نيكو چيزى است كه خدا شما را به آن پند مى دهد خدا شنواى بيناست) .
وی ادامه داد: خداوند به پیامبر(ص) می فرماید: در حق الله همه در برابر خداند یکسان هستند و در امور سیاسی و اجتماعی نیز تفاوتی میان شهروندان، مسلمان یا غیرمسلمان وجود ندارد مگر احکام خاصی مثل احکام ذمه که آن هم این گونه است که غیرمسلمان در مقابل خدمتی که حکومت اسلامی به او عرضه می کند باید مالیات خاصی بپردازد ولی در اصل حقوق سیاسی و اجتماعی همه مردم (اعم از مسلمان و غیر مسلمان ) مساوی هستند.
رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم گفت: بر همین اساس است که در اندیشه دینی تاکید شده است که حتی با دشمنان خود نیز عدالت ورزید و از دایره و حیطه عدل خارج نشوید حتی اگر با دشمنان تان باشد به گونه ای که دشمنی با یک قوم سبب نشود تا عدالت نورزیم و از جاده استوار عدالت خارج شویم. این چنین است که در روزهای آغازین تشکیل حکومت اسلامی در مدینه گام های اولیه برداشته می شود و تاکید پیامبر(ص) همواره درباره این مساله است که با همه یکسان رفتار شود قانون برای همه یکسان است، این رویکرد حضرت را در نحوه برخورد با قبایل یهودی ساکن مدینه می بینیم که فارغ از اینکه به آیین و کیش متفاوتی بودند اما با آنان یکسان برخورد شد.
سیدباقری در مورد نوع مواجهه پیامبر(ص) با افراد مجرم فارغ از اینکه از چه طایفه یا قبیله ای باشند، گفت: شخصی به نام فاطمه مخزومی ( زنی بود که بعد از فتح مکه از اشراف قریش به شمار می آمد) دست به دزدی زد. رسول خدا فرمود: حد الهی باید برای او اجرا شود. قریش مشورت کردند و قرار گذاشتند که اسامه بن زید را برای پادر میانی و تقاضای عفو نزد پیامبر(ص) بفرستند. حضرت فرمود: آیا درباره حدی از حدود خداوند شفاعت می کنید؟ بعد پیامبر(ص) بلند شد و خطبه ای خواند که در آن خطبه نکات متعددی وجود دارد از جمله اینکه: ای مردم! علت اینکه ملت‌های قبل از شما هلاک شدند این بود که اگر فرد بلندپایه‌ای از آنان جرم می‌کرد او را به مجازات نمی‌رساندند اما اگر از مردم ضعیف و ناتوان و گمنام، کسی خلاف می‌کرد، حکم خدا را درباره وی اجرا می‌نمودند. سوگند به خدا، اگر دخترم فاطمه نیز دست به چنین کاری بزند، حکم خدا را درباره او اجرا می‌کنم و در برابر قانون خدا، «فاطمه مخزومی» با «فاطمه محمدی» یکسان است.»
این پژوهشگر تصریح کرد: چنین برابری در قانون از معیارها و ملاک های جدی و حتمی در سیدن جامعه اسلامی به عدالت است و می بینیم که حضرت در عرصه های مختلف به آن تاکید کرده اند.
وی در بخش دیگری از مباحث خود در مورد شیوه برخورد پیامبر(ص) با مخالفان اظهار کرد: ما می دانیم که مخالفان پیامبر (ص) انواع و اقسام برخوردهای ناشایست را مسلمانان داشتند. هر زمان که قدرت می یافتند از هیچ امر ناشایستی دریغ نمی کردند. زمان فتح مکه و روزگار اوج حکومت پیامبر(ص) بود که حضرت بسیاری از خطاکاران و مخالفان قسم خورده اش را بخشید و حتی خانه ابوسفیان را خانه امن اعلام کرد و فرمود: هرکس به خانه ابوسفیان پناه ببرد در امان است.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: این در حالی بود که زمان فتح مکه بسیاری فریاد می زدند که امروز، روز نتقام است ولی پیامبر (ص) فرمود: الیوم یوم المرحمه. همه این موارد حکایت از آن دارد که حضرت در دوران امارت خود هرگز از اصل عدالت کوتاه نیامد و حتی نسبت به مخالفان شان ذره ای از عدالت دوری نجستند.
سید باقری با بیان اینکه حضرت رسول(ص) برای همه مسلمانان اسوه حسنه است، تصریح کرد: بنابراین باید در همه حوزه ها در رفتار و کردار، تعامل با شهروندان، مواجهه با مخالفان و در تمامی موارد حضرت الگوی ما باشد تا بتوانیم بر اساس سنت ایشان عمل کنیم. انبوه بداخلاقی هایی که امروز در جامعه اسلامی به ویژه در عرصه سیاسی وجود دارد و افراد به راحتی به یکدیگر تهمت می زنند، دروغ می گویند و بسیاری از فضایل اخلاقی را فراموش می کنند ناشی از آن است که این افراد لفظا تابع پیامبر هستند نه در عمل. اگر بخواهیم پیامبر(ص) را الگوی خودمان در امور سیاسی و اجتماعی جامعه قرار دهیم، بلندترین قدم در جهت رسیدن به عدالت اجتماعی آن است که مانند او عمل کنیم.
نظر شما