مهر پیامبر(ص) شامل حال همه موجودات بود/رسول الله مشکلات جامعه را ناشی از بیکاری می دانست

حجت الاسلام پاک نیا، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم، در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به سخن مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در مورد مبعث مبنی بر اینکه مبعث پرچم علم و معرفت را برافراشت، گفت: این جمله رهبری جمله مهم و جامعی در مورد بعثت پیامبر(ص) است. اشاره رهبری به این مساله که مبعث پرچم علم و معرفت را برافراشت از آن جهت است که در آن روزگار جهل و تعصب و نادانی جامعه را فراگرفته بود.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط جامعه آن روزگار اولین کاری که پیامبر اسلام انجام داد این بود که مساله علم و معرفت نسبت به آفریدگار جهان و ونسبت به انسان را مشخص کرد. حضرت امیر(علیه السلام) در نهج البلاغه فرموده اند:

أرسَلَهُ عَلى حِينِ فَترَةٍ مِنَ الرُّسُلِ و طُولِ هَجعَةٍ مِنَ الاُمَمِ و اعتِزامٍ مِنَ الفِتَنِ وَانتِشارٍ مِنَ الاُمُورِ و تَلَظٍّ مِنَ الحُرُوبِ و الدُّنيا كاسِفَةُ النُّورِ ، ظاهِرَةُ الغُرورِ عَلى حِينِ اصفِرارٍ مِن وَرَقِها و إياسٍ مِن ثَمَرِها (خداوند او را در زمانى فرستاد كه روزگارى بود پيامبرى برانگيخته نشده بود ، و مردم در خوابى طولانى به سر مى ‏بردند  و فتنه‏ ها بالا گرفته و كارها پريشان شده بود، و آتش جنگ‏ ها شعله مى‏ كشيد، و دنيا بى فروغ و پر از مكر و فريب گشته، برگ ‏هاى درخت زندگى به زردى گراييده و از به بار نشستن آن قطع اميد شده بود)

پاک نیا با اشاره به اینکه کسانی چون سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد، بلال و بسیاری دریگر از صحابه همگام با رسول خدا(ص) بودند و آموزه های دین را ترویج می دادند، گفت: امروز ما نیز بر سر سفره علم و معرفت رسول الله هستیم.

 این پژوهشگر در ادامه و در پاسخ به پرسشی در مورد سبک و سیره نبوی در مورد مسایل اقتصادی و اشتغال اظهار کرد: نبی اکرم (ص) در مورد اشتغال مطالب مفیدی دارند و سیره حضرت در این زمینه به صورت گسترده ای به دست ما رسیده است. مساله اشتغال و زمینه هایی که باید  برای اشتغال داشته باشیم، برکات اشتغال، از جمله مواردی است که حضرت به آنها اشاره کرده است. برای مثال پیامبر(ص) اشتغال را زمینه رستگاری انسان می داند و در نهایت از نگاه حضرت کسی که برای تامیین معاش خانواده سراغ شغلی برود همانند مجاهدی در راه خداست. همچنین در مورد تامیین مخارج از راه حلال نیز روایات متعددی در لسان نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار وجود دارد.

وی گفت: اشتغال سبب می شود انسان آرامش روح و روان داشته باشد و خلاقیت انسان به منصه ظهور برسد،  داشتن یک شغل آبرومند از بهترین وسایل ارتباط سالم با جامعه اشتغال است. موقعیت اجتماعی انسان با اشتغال تثبیت می شود و مردم معمولا با شغل یک فرد است که او را می شناسند. از سوی دیگر مفاسد اجتماعی که در جامعه می بینیم عمدتا ناشی از افرادی است که شغل درست و حسابی ندارند.

پاک نیا با بیان اینکه پیامبر به شغل نه به عنوان یک فعایلت  اقتصادی بلکه به عنوان یک جایگاه حیاتی معنوی نگاه می کند، افزود: حضرت شخصیت افراد را با اهمیت دادن فرد به شغل اش می سنجید، نقل شده است که پیامبر از جنگ تبوک بر می گشت، سعد انصاری یکی از افرادی که در مدینه شاغل بود به استقبال حضرت آمد، رسول گرامی اسلام با او دست داد و دست های زبر و خشن او را احساس کرد و سوال کرد: چرا دستانت این گونه است آیا ناراحتی به دستانت رسیده است؟ او در پاسخ اظهار کرد: این وضعیت به دلیل شغلی است که دارم، من با بیل و طناب کار می کنم و مخارج خود را تامیین می کنم.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: روایت داریم که حضرت دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش جهنم آن را لمس نمی کند، نگاه پیامبر(ص) به شغل و کسانی که شغلی دارند یک نگرش معنوی است نه فقط این نگاه که او کار می کند و درآمدی برای خانواده اش کسب می کند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از نکاتی که در سیره پیامبر(ص) به ویژه در حوزه شغل و اشتغال افراد می بینیم این است که حضرت کسانی را که بیکار و سست عنصر بودند نکوهش می فرمود. پیامبر(ص) از آنها خوشش نمی آمد، گاهی با افرادی رو به رو می شد که اندام مناسبی داشتند و بازوهای ستبری داشتند، حضرت با آنان احوال پرسی می کردند و از وضعیت شغل شان می پرسید اما اگر در جواب پیامبر(ص) گفته می شد که این شخص بیکار است و هیچ شغلی ندارد پیامبر(ص) ناراحت می شد و می فرمود: از چشمم افتاد.

پاک نیا تصریح کرد: فرد بیکار نزد پیامبر ارزشی ندارد. روزی اطرافیان از حضرت سوال کردند چرا کسانی که دنبال کسب و شغل نیستند را دوست ندارید؟ فرمود: اگر مومن به دنبال شغلی نباشد برای امرار معاش اش از دین خود هزینه می کند. در روایت دیگری داریم که حضرت فرمود: «از رحمت خدا دور است کسی که بار زندگی خود را بر گردن دیگران بیندازد»؛ اینکه برخی عنوان می کنند که در جامعه ما بیکاری وجود دارد این بحث دیگری است. ما در این مجال در مورد افراد تنبل صحبت می کنیم یعنی کسانی که اصلا تلاش نمی کنند و هرکار را هم نمی پسندند لذا پیامبر(ص) دوست ندارد مردم چنین باشند و بار زندگی خود را بر دوش دیگران بیندازند. پیامبر(ص) ریشه بسیاری از مشکلات را در بیکاری می داند.

وی در پاسخ به پرسشی در این مورد که چرا به حضرت رسول رحمة للعالمین می گویند، اظهار کرد: پیامبر گرامی اسلام که خداوند او را رحمت عالمیان خطاب کرده است، تمامی ابعاد وجودش رحمت بود، هم برای انسان ها رحمت بود و هم بر غیر انسان ها، هم بر حیوانات و هم بر جمادات رحمت اش شامل می شد و تمام عالم هستی از رحمت حضرت به نوعی برخوردار بودند. ماجرای ستون حنانه از جمله مواردی بود که موید این مساله است.

این پژوهشگر با اشاره به مهمترین رحمت پیامبر(ص) گفت: تشکیل حکومت اسلامی مهمترین رحمتی بود که پیامبر(ص) داشت. حضرت عدالت را در جامعه، برقرار و سعی کرد که تمام آن قوانین غیر انسانی از بین برود وحکومت خدایی بر اساس معیار عدالت بر پا شود. ما امروز آرزو داریم که حضرت مهدی(عج) ظهور کنند و همان رحمت پیامبر(ص) را در تشکیل حکومت جهانی عدل برپا سازند.

وی در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه امروز از چه ابعادی از حکومت حضرت رسول(ص) می توان برای جامعه امروز الگو برداری کرد، گفت: از مهمترین مسایل که می توانیم الگوی خود قرار دهیم نگاه حضرت به اشتغال بود. اشتغال، امروز از مسایل مهم جامعه ماست. حضرت در زمینه رشد استعدادهای انسانی توجه ویژه ای داشتند. معتقدم برای ایجاد اشتغال باید از الگوی پیامبر(ص) بهره مند شویم.

پاک نیا ادامه داد: پیامبر(ص) افکار و اندیشه های انسان ها را باز می کرد و رشد می داد تا فرد خودش برای خودش تصمیم بگیرد. برای مثال شخصی بیکار بود و هرچه که دنبال شغل می گشت، به جایی نرسیده بود. فکرش نیز به جایی نمی رسید، همسرش گفت: کاش نزد پیامبر(ص) بروی و از او کمک بخواهی. این مرد نزد حضرت رفت و وقتی که وارد مسجد شد دید پیامبر(ص) مشغول سخنرانی هستند و می فرمایند: هرکسی از ما کمک بخواهد به او کمک می کنیم، اما اگر بی نیازی ورزد و دست نیاز به سوی خلقی دراز نکند خدا او را بی ناز می کند. این شخص سه بار به مسجد مراجعه کرد و هر دفعه این جمله از سوی پیامبر(ص) تکرار شد. در نهایت با خود اندیشید که مخاطب این جمله پیامبر(ص) من هستم. به خدا و نیرویی که در وجودم هست تکیه می کنم.

این محقق افزود: آن شخص فکر کرد. رفت و تیشه ای را عاریه کرد و به سوی صحرا رفت، مقداری هیزم جمع کرد و آن روز با پول اندکی که حاصل دست رنج اش بود درامدی کسب کرد و لذت دسترنج خود را کشید و این کار را ادامه داد تا اینکه صاحب وضعیت مالی خوبی شد. روزی پیامبر(ص) او را دید و سوال کرد اوضاع تو چگونه است؟  مرد پاسخ داد: خوب است. پیامبر فرمود: آن روز که می خواستی از من کمک بگیری به تو گفتم که هرکسی که از ما کمک بخواهد به او کمک می کنیم ولی آن روز تمام می شد و تو دوباره بعد از چند روز محتاج می شدی ولی اگر کسی به استعداد خود مراجعه کند خداوند به او کمک می کند.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه پیامبر(ص) همواره مشغول کار و فعالیت بود، تصریح کرد: پیامبر(ص) با اینکه حاکم جامعه اسلامی بود ولی  درختانی را می کاشت، در روایتی داریم که امیرالمومنین علی(ع) به سلمان گفت: باغی که پیامبر(ص) با دستان خویش تمام درختان اش را کاشته بفروش.سلمان باغ را فروخت و دوازده هزار درهم برای حضرت امیر آورد. حضرت رسول دامداری را ترویج می کرد و می فرمود: همه پیامبران الهی قبل از نبوت مدتی را دامداری کرده اند و سوال کردند آیا شما نیز چنین کردید؟ فرمود: بله من مدتی گوسفندان اهل مکه را به چراگاه بردم. در مورد بازرگانی نیز معروف است که پیامبر(ص) قبل از ازدواج با خدیجه، تجارت پر سودی را انجام داد که در آیه از قرآن نیز به آن اشاره شده است.

پاک نیا افزود: حکومت اسلامی این آموزش ها را داشته است و ما می توانیم از حکومت نبوی الگو برداری داشته باشیم. کسانی که دست شان باز است و می توانند جوانان ما را در رسیدن به شغل یاری کنند به میدان بیایند و کمک کنند. از سوی دیگر باید مشورت فکری به جوانان بدهیم. برخی واقعا نمی دانند به چه شغلی روی بیاورند؛ متاسفانه فرهنگ سازی در این زمینه نشده است، پیامبر(ص) فرهنگ سازی می کرد و می فرمود: استعداد باید شکوفا شده و با تفکر به نتیجه برسد.