مسجد جامع خرمشهر، نماد مقاومت و پایداری در دوران دفاع مقدس

خبرگزاری شبستان// اهواز

مساجد را به حق می توان یکی از مهم ترین، موثرترین و نیز نقش آفرین ترین پایگاه ها در حمایت همه جانبه، فراگیر و فعال از جبهه های جنگ و رزمندگان اسلام دانست؛ نادیده انگاشتن و یا کم توجهی به این نقش بی بدیل ظلمی مضاعف و نابخشودنی به این جایگاه مقدس و نیز کسانی است که بدون هیچ چشم داشت مادی و دنیوی و تنها با اخلاص و انگیزه معنوی تلاش خستگی ناپذیر در این مسیر داشته اند،است.

یکی از مساجدی که در طول دوران دفاع مقدس در میان هزاران مسجد دیگر در گستره میهن اسلامی دارای نقش برجسته ای بوده، مسجد جامع خرمشهر است؛ این مسجد نقش مهم و اثر بخشی در دوران دفاع مقدس داشته به طوری که اگر این مسجد نبود در همان روزهای نخست خرمشهر به اشغال دشمن در می آمد، مسجد خرمشهر با پشتیبانی از رزمندگانی که از شهر دفاع می کردند. در واقع مرکز ثقل دفاع جانانه این شهر بوده است.

این مسجد بیش از 120سال قدمت دارد ولی از مؤسس و بانی آن اطلاع دقیقی در دست نیست، مسجد جامع خرمشهر ابتدا در ورودی بازار بزرگ اصناف قرار داشت، به گونه ای که محل تردد مردم از صحن مسجد بود، به همین دلیل، تغییری در ساخت و ساز آن رخ داد و بعدها در سال 1348 قطعه زمینی از ضلع غربی به مسجد اضافه و به صورت فعلی تجدید بنا شد و با مساحـت عرصه 1209 متر مربع و با توجه به طبقات موجود دارای 1028متر مربع اعیانی است.

در اثر جنگ تحمیلی 40 درصد آن تخریب شده به گونه ای که 2 گلدسته آن کاملاً تخریب و گنبد بزرگ نیز بر اثر توپ دشمن آسیب دیده و در حال حاضر از اعتبارات بازسازی پس از پذیرش قطعنامه 1367 همه ساله مبالغی تخصیص یافته و در آن هزینه می شود.

توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس جهت طرح توسعه مسجد جامع مقدار چهار هزار متر مربع از ضلع شمالی مسجد خریداری و تملیک شد و با احداث مهمانسرائی جهت زائرین و رواق گذر عابر پیاده در 2 ضلع شرقــی و غربــی و ایجاد محل تجـاری و حوض آب نما شد.

مسجد جامع دارای نمای آجری و حدود هزار متر مربع کاشی آیات خشتی و 770 مترمربع کاشی کاری معرق است و دارای 2 گلدسته با ارتفاع 28 متر از کف زمین و 2 گنبد بزرگ و کوچک که گنبد بزرگ و گلدسته ها با کاشی معرق تزیین و با سه دستگاه ارکاندیشن تهویه مطبوع و سیستم خنک کننده مرکزی ایجاد شده است.

مسجد جامع خرمشهر از قدیم یکی از مراکز اصلی شهر خرمشهر بوده، به طوری که هنوز نیز این مرکزیت را پس از پایان جنگ ایران و عراق و تخریب کامل شهر خرمشهر و بازسازی دوباره آن حفظ کرده، در مقابل این مسجد بازارچه بزرگی وجود دارد که اصناف گوناگون در آن به کسب و کار مشغول هستند.

پس از آغاز جنگ ایران و عراق در (31 شهریور 1359) شهر خرمشهر به دلیل نزدیک بودن به مرز شلمچه، یکی از اولین نقاطی بود که مورد حمله ارتش بعثی عراق قرار گرفت، مدافعان این شهر که اغلب از مردم بومی و تعدادی دانشجو بودند، توانستند با حداقل امکانات نظامی به فرماندهی محمد جهان آرا که در آن زمان فرماندهی سپاه پاسداران خرمشهر را بر عهده داشت با سلاح‌های سبک خود و با استفاده از موقعیت آشنایی با منطقه، مدت 35 روز در مقابل ارتش عراق مقاومت کنند و سرانجام در تاریخ (4 آبان 1359) آخرین مدافعان شهر نیز به خاطر فشار زیاد ارتش بعثی عراق و کمبود سلاح و تجهیزات مجبور به عقب نشینی از شهر شدند.

خرمشهر پس از 578 روز (19 ماه) اشغال توسط ارتش بعثی عراق، در تاریخ (3 خرداد 1361) با حمله نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی مقاومت بسیج، طی چهار مرحله عملیات نظامی با عنوان عملیات بیت المقدس پس از محاصره خرمشهر، باز پس‌گیری شد.

مسجد جامع خرمشهر یکی از تنها ساختمان هایی بود که در این شهر، پس از بازپس گیری به صورت نیمه سالم باقی ماند و همچنین چون این مسجد در زمان مقاومت [قبل از اشغال] مرکز فرماندهی و تدارکات و گردهمایی مدافعان شهر بود، لقب نماد مقاومت را به خود گرفت که در حال حاضر نیز بین بازماندگان جنگ و علاقه مندان به تاریخ جنگ ایران و عراق به همین عنوان شناخته می‌شود.

پس از آزادی خرمشهر نیز مسجد جامع این شهر نقطه امید رزمندگان در تصرف و پاکسازی آن از لوث وجود متجاوزان محسوب شده و اوج آزادی خرمشهر با حرکت رزمندگان عمل کننده در عملیات و حضور شورآفرین آنها در این مسجد همراه با سردادن ندای الله اکبر به قله کمال و اوج پیروز مبدل شد.

مسجد جامع خرمشهر با عملیات بیت المقدس جاودانه شد و چه به راستی روز آزادی خرمشهر را روز مقاومت و پیروزی نام نهادند و چه نیکوتر که مسجد خرمشهر نماد این پیروزی قرارگرفته است و امروز باید برای ارج نهادن و پاسداشت حضور و نقش آفرینی مساجد در دوران شکوهمند دفاع مقدس و نیز تکمیل کردن حلقه اتصال مساجد کشور به مسجد جامع خرمشهر، این مسجد را " نماد، نمادهای دوران دفاع مقدس و مقاومت و پایداری" نامگذاری کنیم.

با معنون کردن آن، به شایستگی حق مساجد را باید در اثربخشی عمیق و وسیع در دوران دفاع مقدس به نحو مناسب و در خور شأن و جایگاه این مکان مقدس و الهی ارج نهیم و هر ساله مراسم گرامیداشت را با توسیع در سطح دیگر مساجد کشور به خصوص مساجد جامع برای همیشه و در طول تاریخ برای عبرت آموزی و درس آیندگان جاودانه کنیم.

سردار حبیب سعیدفر، مدیر کل حفظ آثار و نشر ارزش های اسلامی دفاع مقدس خوزستان، در خصوص این مسجد اظهار داشت: پس از اینکه شهر خرمشهر در سوم خرداد توسط رزمندگان آزاد گشت، بنا شد که همه رزمندگان در مسجد جامع به عنوان نقطه پایانی جمع شوند تا نماز جماعت ظهر و عصر را برپا کنند.

وی خاطرنشان کرد: زمانی که همه رزمندگان در این مسجد تجمع کرده بودند دشمن این مکان مقدس را زیر آتش گلوله گرفت و تعداد زیادی از رزمندگان به شهادت رسیدند و در این میان گنبد مسجد نیز تخریب شد.

وی تصریح کرد: این مسجد به نقطه ای آرمانی در بازپس گیری و تصرف دوباره خرمشهر تبدیل شده بود، رزمندگان بعد از آزادسازی خرمشهر آنجا را شسته و تمیز کردند و نماز جماعت ظهر و عصر و نماز شکرانه به امامت آیت اله شفیعی در آنجا برپا شد.

سردار سعیدفر، ادامه داد: این مسجد از همان زمان به نقطه ای آرمانی در اذهان ماند و به یکی از مهم ترین یادمان های دفاع مقدس که در آنجا حماسه های زیادی ایجاد شده بود، تبدیل گشت، اگرچه تمام خرمشهر محور دفاع مقدس است.

وی افزود: پس از آزادسازی خرمشهر در سال 61، هنرمندی به نام «ناصر پلنگی» که نقاش خوش ذوقی بود، سیر تحول، تصرف و بازپس گیری خرمشهر را در دیوارهای مسجد جامع نقاشی کرد که پس از گذشت 25 سال به دلیل فرسایش‌های ناشی از محیط منطقه این نقاشی‌ها تا 90 درصد دچار آسیب شد و این هنرمند بزرگ کشور، بار دیگر با پیوستن به کاروان‌های راهیان نور در سال 86 کار بازسازی این نقاشی ها را انجام داد.

همچنین سرهنگ حسین عشقی، فرمانده قرارگاه حفظ ابنیه و آثار سرزمینی دفاع مقدس خوزستان، عنوان کرد: بر اساس اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس که مصوب مقام معظم رهبری است، یکی از رسالت های این بنیاد ثبت آثار به جا مانده از دوران دفاع مقدس است تا این آثار حفظ و فرهنگ دفاع مقدس به نسل های بعد منتقل شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر مسجد جامع خرمشهر در حال مرمت و بازسازی است، یادآور شد: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس در فروردین 86 پس از کار کارشناسی این مسجد را به عنوان اولین اثر و نقطه آغاز دفاع مقدس و مرکز مقاومت و پایداری در این دوران، با شماره 110 در فهرست آثار تاریخی دفاع مقدس ثبت ملی کرد و به یادمانی ارزشمند در این دوران باقی ماند.

پایان پیام/