به گزارش خبرگزاری شبستان، كتاب اديب الممالك فراهاني بيان مي دارد كه چطور امت اسلامي مدت هزار سال مهد علم، تمدن و فرهنگ جهان، و ايران پرچمدار اين نهضت بزرگ اسلامي بود. تعداد بزرگان علم، ادب، فرهنگ، مدنيت خراسان، خوارزم، فرارود، بين‌النهرين، فارس، عراقين، آذربايجان، قفقاز، مصر، مغرب اقصا و اندلس پس از اسلام، صدها برابر فرهيختگان يونان، روم، اسكندريه، رها و نصيبين قبل از اسلام، و ابداعات و توليدات علمي و فرهنگي آنها غيرقابل قياس با يكديگر بود.
در دو سه قرن اخير، هجوم فرهنگي و نظامي و سياسي و اقتصادي استعمار موجب رخوت و عقب‌افتادگي جوامع مسلمان شد، ولي بيداري اسلامي قرن گذشته و معاصر، و خيزش اسلامي چند دهة اخير موجب حركت مسلمانان گرديد. تلاش‌هاي نخستين در جهت رهايي از سلطة نظامي و سياسي و كسب آزادي و استقلال بود و اكنون زمان بيداري فرهنگي و احياي اعتمادبه‌نفس اسلامي و ايراني فرارسيده است. براي تحقق چنين حركتي، از جمله اقدامات اساسي، معرفي و بازشناساندن بزرگان تاريخ تمدن اسلام و ايران، و بازتعريف ارزش‌هاي اعتقادي اسلامي و هويت ملي است. اين مجموعه گامي در جهت بازشناسي بزرگان تاريخ و تمدن اسلام و ايران است.
مؤلف در مقدمه به معرفي اجمالي اديب الممالک مي پردازد و مي گويد:
« ميرزا محمد صادق، مشهور به اديب الممالک از نوادگان ميرزا عيسي قائم مقام فراهاني، از شاعران و رجال بنام عصر قاجاريه است. وي در يازدهم مرداد 1239 در روستاي گارزان از توابع اراک چشم به جهان گشود. در پانزده سالگي پدرش را از دست داد و به همراه برادرش راهي تهران شد. در تهران چندي زندگي را با سختي و با تحمل ناملايمات سپري کرد تا اينکه بر اثر شدت اندوه قصيدهاي در شکايت از روزگار سرود و آن را با نام شهزاده طهماسب ميرزا مؤيدالدوله، که مردي شعرشناس و اهل دانش بود، به پايان برد. در آنجا بود که به توسط حسنعلي خان امير نظام گروسي به خدمت مؤيدالدوله راه يافت و اين واقعه نقطهي عطفي در زندگي او بود. اميرنظام، که افزون بر مقام بلند سپاهيگري و سياست نويسنده و اديبي توانا و سخن شناس بود، قدر اهل فضل را ميدانست. از اين رو، ميرزا صادق را در سايهي حمايت خويش آورد و سبب شهرت او در نزد شاهان و بزرگان عصر شد و . . .
دوران شاعري اديب الممالک را مي توان به دو بخش مجزاي پيش و پس از انقلاب مشروطه تقسيم کرد. تا پيش از مشروطه، به سبک شاعران قديم شعر مي سرود و در اشعارش حتي به مدح رجال سياسي مي پرداخت. اما با وقوع انقلاب مشروطه شعر او نيز دگرگون شد و رنگ و بوي اجتماعي – سياسي به خود گرفت و زبان شعرش به زبان گفتار بسيار نزديک شد.
در اشعار او نمونه هاي فراواني انتقاد از اوضاع سياسي و اجتماعي و حتي نقد و هجو رجال سياسي به چشم مي خورد. اديب که در روزنامه نگاري نيز چيره دست بود، مطبوعات را عرصهي مناسبي براي عرضهي انديشه هاي بيدار کننده و سازنده يافت و توانست از طريق آن مردم را، از يک سو، از نابساماني اوضاع، و از سوي ديگر، از حقوقشان آگاه کند. او شايد نخستين شاعر ايراني باشد که از شعر براي بيان اهداف سياسي و اجتماعي و مبارزه با خيانت رجال آزمند و فرصت طلب و باز نمودن خواسته هاي ملت محروم از همه چيز ايران بهره برد.
عصر اديب الممالک عنوان بخش اول کتاب ميباشد که مؤلف در اين فصل بيشتر به انقلاب بزرگ مشروطه – يکي از مهمترين و شگفت انگيزترين رخداد تاريخ ايران – ادبيات عصر مشروطه، شعر فارسي و خصيصهي آن، ديدگاهها و برداشتهاي سياسي در شعر اين دوران، زبان شعري مختص عصر مشروطه، دورهي بازگشت ادبي و موضوعات رايج در اشعار سياسي عصر مشروطه ميپردازد و معتقد است که اديب الممالک شاعر و اديب و روزنامه نگار و نويسندهي سرشناس دوران مشروطه خواهي ايرانيان و اثرگذار در جريان بازگشت ادبي اين دوران بشمار مي رود.»
گفتني است چاپ دوم این اثرتالیف دكتر علي اكبر ولايتي با جلد شوميز توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
نظر شما