چه کسی من را کارتن خواب کرد؟

خبرگزاری شبستان: در پایان یک روز سرد زمستانی که قصد بازگشت به خانه را داری اولین چیزی که ذهنت را به خود مشغول می کند نوشیدن یک فنجان چای داغ در کنار گرمای دلچسب بخاری است یکی از لذت های بدیهی؛ ساده و شیرین در زندگی تک تک افرادی که در دور و اطراف خود می شناسیم اما روزگار با همه این قدر مهربان نیست یا شاید بهتر باشد که بگوییم خود کرده را تدبیر نیست.

گاهی اوقات قدم زدن درخیابان های شهر که سرگرمی کوچک برای به بازی گرفتن مشغله هاست ذهن انسان را با عمق دردناک بخشی تاریک از زندگی بشر آشنا می کند که ارزشمندی محیط گرم و دلچسب خانه را در کامت شیرین تر و در عین حال تلخی این صحنه را تلخ تر از زهر می کند.

دیدن رنج و آلام همنوعانی که در سرمای طاقت فرسای زمستان مأمنی جز نیمکت پارک ها، طاقی بازارچه، پله های پاساژها و بانک ها، یا خیلی خوش شناس تر که باشند زیر دستگاه خودپرداز، دکه یا کنجی خالی ندارند؛ سرگرمی کوچکت را به یکی از کابوس های زندگیت مبدل می کند و حسی از انسان دوستی و ترحم برای افرادی که فارغ از قصه زندگیشان و هر آنچه که تقدیر یا خودشان بر سرشان آورده اند، لذت این خیابان گردی را به کامت زهر می کند و این سئوال در ذهنت موج می زند که شب را چگونه صبح می کنند؟

امروزه با تغییر شیوه زندگی بشر از سنتی به صنعتی فارغ از امکانات و رفاهیاتی که به دنبال داشته است، و به تبع آن تغییر در نوع مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی، اعتیاد  به معضلی بزرگ برای کشورهای مختلف جهان مبدل شده است که کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست.

آمارهای موجود بیانگر این است که در حال حاضر ۶ میلیون نفر از شهروندان ایرانی در زندگی خود حداقل یک بار از مواد مخدر استفاده کرده اند و از این تعداد ۳ میلیون نفر به مواد مخدر اعتیاد دارند که می تواند عواقب خطرناکی همچون ابتلا به HIV و هپاتیت را به همراه داشته باشد. برخی دیگر از این آمارهای نگران کننده حاکی از آن است که ۱۴ هزار نفر در کشور و حدود یک هزار نفر در کرمانشاه از بیماری ایدز رنج می‌برند.

با اطلاع از اینکه این افراد چیزی برای از دست دادن ندارند و به واسطه طرد از سوی خانواده و اجتماع و به دنبال آن محروم بودن از کوچکترین و بدیهی ترین امکانات رفاهی، مادی و معنوی به استفاده از سرنگ مشترک روی آورده و ضمن اینکه آخرین امید برای بازگشت به زندگی عادی را از خود می گیرند می توانند عاملی برای انتقال بیماری و یا حتی تبدیل شدن به خطری برای جامعه باشند. حال سئوال اینجاست که وظیفه خانواده، اجتماع و نهادهای حکومتی و بهداشتی و حمایتی چیست؟

مجتبی جوکار کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، در خصوص تأثیرات روحی و روانی مواد مخدر می گوید: فرد معتاد در معرض آسیب های مختلفی قرار دارد که برخی از این آسیب ها روحش را درگیر می کند.

اکثر مبتلایان پشیمان هستند ولی به علت وابستگی شدید جسمی و روحی که به مواد مخدر پیدا کرده اند نیازمند کمک جامعه و خانواده برای بازگشت به زندگی سالم اند اما در این مسیر نباید آنان را مجبور به ترک کرد بلکه باید به آنان امید دوباره به زندگی داد که این خود انگیزه لازم را در آنان ایجاد می کند و با حمایت نزدیکان و دوستان می توانند از وابستگی به مواد افیونی رهایی یابند.

جوکار، عامل روی آوردن دوباره معتادان به مواد مخدر را عدم پذیرش جامعه و خانواده دانسته و می گوید: والدین برای محافظت از فرزندان خود باید بر معاشرت آنان با همسالان نظارت ببشتری داشته باشند.

آمارهای نگران کننده طلاق و شمار مواردی که به دلیل ابتلای زوج یا زوجه منجر به از هم پاشیده شدن کانون خانواده شده است نشان می دهد که ابعاد اجتماعی این معضل بیش از مشکلاتی است که برای فرد معتاد به دنبال دارد.

تحقیقات و پژوهش های میدانی، علمی و اجتماعی که در خصوص اعتیاد صورت گرفته است همگی حاکی از این است که به واقع «نجات یک فرد معتاد نجات جامعه است». اما فارغ از وظایف قوای حاکم در مبارزه با مواد مخدر و دستگیری و حذف سوداگران مرگ، که همواره ایران را به عنوان یکی از کشورهای پیشتاز در این عرصه مطرح ساخته است نباید فراموش کرد که نقش خانواده از همه مهمتر است.

سرهنگ قباد خنجری رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان کرمانشاه، می گوید: در خانواده هایی که به مسائل مذهبی توجه نمی شود و تمام جوانب اخلاقی و رفتاری به نحوه شایسته رعایت نمی شود ابتلا به اعتیاد بیشتر دیده می شود.

وی با بیان اینکه سن مبتلایان یکی از مسائل مهم در بررسی این پدیده شوم است، ابراز می کند: افراد در دوران نوجوانی و جوانی به خصوص از سن ۱۲ تا ۲۵ سالگی بیشتر از سایر سنین در خطر ابتلا به اعتیاد هستند که این مسئله به نوعی نقش مهم خانواده را متذکر می شود.

سرهنگ خنجری، به خانواده ها هشدار داد: فرزندان ما در سنین نوجوانی و جوانی روحیه استقلال طلبی دارند اگر با توجه به مقتضیات سنی و روحیات فرزندان بر فعالیتشان نظارت نداشته باشیم احتمال خطر ابتلا به اعتیاد در آنان به 60 درصد افزایش می یابد البته این مسئله را باید مورد توجه داشت که برخوردهای خشن و پرخاشگرانه برای ترک اعتیاد نه تنها نتیجه مثبتی به دنبال ندارد بلکه می تواند تبعاتی به مراتب بدتر به دنبال داشته باشد.

وی با اشاره به افزایش تعداد معتادین دستگیر شده نسبت به سال های گذشته در خصوص اجرای طرح های مبارزه با مواد مخدر در استان، می گوید: طرح کنترل محور های مواصلاتی به صورت روزانه و هفتگی، طرح پاکسازی مناطق آلوده به صورت هفتگی، اعزام گشت های پلیس مبارزه با مواد مخدر نامحسوس و شبانه روزی و آموزش های های همگانی توسط مدارس، دانشگاه ها و مساجد از جمله طرح هایی بوده اند که به مرحله اجرا رسیده اند.

رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان کرمانشاه، با بیان اینکه اگر کمپی خودسرانه اقدام به جمع آوری معتادان کند و برای این کار به زور وتزویر متوسل شود، مرتکب جرم شده است، اعلام کرد: خانواده ها اطلاع داشته باشند برخی کمپ ها که با عنوان کمپ اجباری فعالیت دارند غیرقانونی هستند و با آن ها برخورد می شود.

اگر به علل گرایش اعتیاد توجه نشود، درمان جسمی و روانی فقط برای مدت کوتاهی به ثمر می نشیند و فرد معتاد دوباره در منجلاب اعتیاد فرو می رود، و می توان گفت ویرانی های حاصل از موادمخدر زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را به طور جدی به مخاطره انداخته است. اینجاست که یک فرد معتاد برای تبدیل به یک کارتن خواب مستعد می شود و زمینه مخاطرات زیادی برای فرد و جامعه را فراهم می سازد.

سئوال اینجاست که چه کسی من را کارتن خواب کرد؟ در نگاه اول پاسخ خواهیم داد بی شک مسئولیت اعمال هر فردی بر عهده خود اوست و یا اینکه دولت را مقصر می دانیم اما نقش ما چیست؟ خانواده، مدرسه و... آیا نمی توان جامعه را به قایقی تشبیه کرد که فردی قصد سوراخ شدن جای خود را دارد؟ غرق شدن او غرق شدن ما و زیر آب رفتن دنیای ما نیست؟با قدری مسئولیت پذیری و دیدن تبعات این معضل شوم در سطح کلان می توان گفت که مبارزه با مواد مخدر نیازمند یک عزم اجتماعی است نکته ای که فرماندار کرمانشاه به خوبی به آن اشاره می کند.

فضل الله رنجبر فرماندار کرمانشاه، با بیان اینکه مبارزه با مواد مخدر باید اجتماعی شود، می گوید: خانواده از ارکان اصلی پیشگیری در معضل اعتیاد است هر گاه امنیت در خانواده تنزل یابد خطر اعتیاد افزایش می یابد که متاسفانه بیشتر خانواده ها به این موضوع مهم و حیاتی توجه نمی کنند.

توجه نداشتن به چگونگی سپری شدن اوقات فراغت جوان و نوجوان از دیگر مواردی است که با غفلت والدین و جایگزین شدن فعالیت های پرخطر به جای برنامه های مفیدی که با نظارت مستقیم یا غیرمستقیم می توان برای فرزندان پیش بینی کرد آنان را درگیر معضل اعتیاد می کند هرچند نقش دولت در ایجاد اشتغال برای جوانان و حل معضل بیکاری یکی از عوامل اصلی در پیشگیری از این معضل اجتماعی است که باید دولتمردان در این راستا عزم جدی داشته باشند.

وی با بیان اینکه اجبار یا اعمال به زور نمی تواند در ترک اعتیاد موثر باشد، اظهار می کند: تا زمانی که فرد معتاد اراده لازم برای رهایی از اعتیاد را نداشته باشد قطعا موفق به ترک مواد مخدر نخواهد شد. در گام بعد خانواده ها باید با اطلاع درست از شیوه صحیح ترک اعتیاد به بیمار کمک کنند که در این راستا 11 کمپ با مجوز رسمی در کرمانشاه فعالیت می کنند.

رنجبر، فعالی کمپ های اجباری را غیرقانونی خواند و تأکید کرد: خانواده ها در زمان مراجعه به کمپ ها از داشتن مجوز رسمی کمچ اطمینان حاصل کنند در غیراینصورت به صورت شبانه روزی از طریق شماره های ۱۱۰، ۱۱۳و ۱۱۴ می توانند گزارشات تخلف کمپ ها را اطلاع دهند.

تحلیلگران مسائل اجتماعی براین باورند، که تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده موادمخدر مهمترین عامل به تباهی کشیدن و انحطاط اخلاقی جوامع است.

هر چند زنگ های خطر اعتیاد در جامعه نواخته شده و تعداد زیادی به جای اینکه سربربالین گرم همراه با آرامش و امنیت در منزل خود داشته باشند سنگفرش های خیابان ها و سطل های زباله و... به دارایی ها و دلخوشی های آنان مبدل شده است، نباید فراموش کنیم که همزمان با پیشگیری باید به فکر درمان گرفتاران این منجلاب باشیم و دستی از مهر به سوی آنان دراز کنیم چرا که خانواده اولین قربانی اعتیاد آنان خواهد بود.

افرادی که چیزی برای از دست دادن ندارند اما با قدری امید و توجه می توان آنان را به جامعه بازگرداند و باری دیگر قطعات پازل بزرگ این خانواده اجتماعی را در کنار هم قرار داد.

گزارش: علی حیدری