خبرگزاری شبستان-کرمان
اول ربیع الاول، سالروز یکی از مهمترین و ماندگارترین، وقایع تاریخ اسلام یعنی هجرت سازنده و ثمربخش رسول اکرم از مکه به مدینه است؛ در این باره، منابع متعددی، موضوع را از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار دادند که ما در اینجا قصد پرداختن به آن را نداریم بلکه به بهانه این مناسبت در صدد پرداختن به اصل «هجرت» به عنوان یک دستور سازنده اسلامی هستیم.
بسیار دیده و شنیده شده افرادی برای توجیه رفتارهای ناصحیح خود و یا شیوه نادرست زندگی، می گویند شرایط ما مساعد نبود، محیط بد بود و مسائلی از این دست؛ قرآن کریم به صراحت در آیه ۹۷ سوره نساء، راه را بر این افراد بسته و با ارائه راهکاری بسیار ثمر بخش از هجرت یاد کرده است و پی آمد ترک آن را گوشزد می کند؛ آنجا که می فرماید: «کسانی که فرشتگان (قبض ارواح) روح آنها را گرفتند در حالی که به خویشتن ستم کرده بودند به آنها گفتند: شما در چه حالی بودید؟ (و چرا با اینکه مسلمان بودید، در صفِ کفّار جای داشتید؟!) گفتند: ما در سرزمین خود، تحت فشار و مستضعف بودیم. آنها (فرشتگان) گفتند: مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟ آنها (عذری نداشتند و) جایگاهشان دوزخ است و سرانجام بدی است.»
با توجه به سیاق آیات مراد از "ظلم " در این آیه، ظلم به خویشتن است و ظلم به خویشتن در اثر روی گردانی از دین خدا و ترک برپاداریِ شعائر الهی، حاصل می‌شود و آن نیز در اثر زندگی در سرزمین کفر و شرک پدید می‌آید، انسان با زندگی در چنین محیطی عملاً راهی برای آموزش و عمل به معارف دین پیدا نمی‌کند.
علاوه بر این، خداوند در بیش از ۱۴ آیه از قرآن کریم، خداوند دستور به هجرت داده است؛ کسی که در راه خدا هجرت کند، نقاط امن فراوان گسترده ای در زمین می یابد. «وَمَنْ یُهاجِرْ فی سَبیلِ اللّهِ یَجِدُ فِی الاَْرْضِ مُراغَما کَثیرا وَسَعَةً...» [۱۷]؛ «آن که در راه خدا هجرت کند، موضع های بسیار وسیعی در زمین می یابد.»
جدای هجرت مکانی و ظاهری، قرآن کریم درباره هجرت باطنی و معنوی هم سخن گفته است که هجرت از «ظلمت» به «نور» و از «کفر» به «ایمان» و از «گناه و نافرمانی» به «اطاعت و فرمانبری» از مصادیق چنین هجرتی است که پیام اصیل و فراگیر پیامبران و کتابهای آسمانی همین است. در احادیث می‌خوانیم مهاجرانی که جسمشان هجرت کرده امّا در درون روح خود، هجرتی نداشته‌اند در صف مهاجران نیستند. همچنین آیه: «وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ » «از پلیدی دوری کن»، ناظر به همین هجرت است.
هجرت انواعی دارد که برای فراگیری دانش، برای حفظ دین، از دست ظلم، از گناه و به سوی خدا را شامل می شود؛ بر اساس آیات قرآن، آثار هجرت در راه خدا عبارت است از: امنیت، بخشودگی گناهان، رهائی از شرک و رهائی از محیط شرک آلود و کفر آمیز؛ همچنین ایمان و اخلاص، دنبال خشنودی الهی رفتن، حفظ ایمان، پاکیزگی و طهارت درونی از جمله اوصاف مهاجران است.
برترین هجرت
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «برترین هجرت آن است که از گناهان هجرت کنی.» آری یکی از بارزترین صفات مهاجران ـ که حتی نام هجرت به خود گرفته ـ دوری از گناه و تمایلات نفسانی است.» آن حضرت در جای دیگر می فرماید: هجرت دو گونه است: یکی از آنها اینکه از بدیها دوری کنی و دیگری آن است که به سوی خداوند متعال و رسولش هجرت کنی و تا زمانی که توبه پذیرفته می شود، هجرت قطع نمی شود.» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
و فرمود: «أَلْمُهاجِرُ مَنْ هَجَرَ الخَطایا وَ الذُّنُوبَ؛ مهاجر کسی است که (از)خطاها و گناهان هجرت کند.»
هجرت کردن از تمایلات نفسانی
در جایی به صورت حصر می فرماید تنها مهاجر کسی است که از خطاها و گناهان هجرت کند. این نکته را هم اضافه کنیم که در هجرت و دوری از گناه، هجرت دیگری نهان است و آن هجرت از شهوات و تمایلات است؛ امام علی علیه السلام فرمود: «أُهْجُروا الشَّهَواتِ فَاِنَّها تَقُودُکُمْ الی رُکُوب ِ الذُّنُوبِ و التَهَجُّمِ علی السَّیِّئاتِ؛ از شهوات هجرت و دوری کنید، زیرا شهوات شما را به سوی ارتکاب گناهان و هجوم بردن بر زشتیها هدایت می کند.»
امام شناسی و ولایت مداری
در مسئله هجرت، یکی از ویژگی های مهم مهاجر، مخصوصاً مبلغان مهاجر، امامت و ولایتشناسی است. از دیگر ویژگی های مهاجر، انتخاب مکان مناسب، صبر و بردباری، توکل و امیدواری و صداقت در عمل است.
آثار هجرت پیامبر اکرم
بررسی تاریخ نشان میدهد که هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و مسلمانان و جهاد، دو عامل اصلی در پیروزی اسلام در برابر دشمنان نیرومند بود. اگر هجرت نبود اسلام در محیط خفقان آور مکه از میان می رفت. هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله اسلام را از شکل منطقه ای بیرون آورد و در شکل جهانی قرار داد؛ آثار دیگری هم هستند که عبارتند از:
۱. توسعه اسلام و ازدیاد مسلمانان.
۲. تشکل مسلمین.
۳. ایجاد ارتش اسلام.
۴. ایجاد مرکز قدرت برای مسلمانان.
۵. تشکیل حکومت اسلامی در مدینه، و تبدیل شدن یثرب (مدینه) به «مَدینَةُ الرَّسُول».
۶. مهار دشمنان و سرکوب آنها (اعم از مشرکین و یهودیان).
۷. بیرون آمدن اسلام از شکل منطقهای و جهانی شدن و عزت آن.
۸. پیروزیهای پی در پی و فتح مکّه.
۹. فراهم آمدن زمینه تربیت انسانهایی چون سلمان و اباذر و عمّار و...
پاداش مهاجران
از جمله نکاتی که دلالت بر رفعت جایگاه هجرت در اسلام دارد، پاداش های عظیمی است که خداوند در دنیا و آخرت به مهاجران عنایت نموده است، که جایگاه دنیوی و پاداش اخروی، امنیت گسترده، بهشت جاودان و بخشش گناهان، روزی شایسته و بالاترین درجه نزد خداوند و رستگاری ابدی از جمله آن است.
نظر شما