جلال آل احمد، جلال آل قلم است

به گزارش خبرنگار شبستان، محمدمحسن مقیسه، منتقد ادبی و استاد دانشگاه عصر دیروز در نشست نقد و بررسی کتاب خانه پدری که در سرای اهل قلم برگزار شد، گفت: نقش شخصیت ها و تاثیرگذاری آنها در روند شکل گیری تاریخ موثر، عمیق و گسترده است. دهه های 30، 40 و 50 حساس بودند. در دهه 30، 28 مرداد 1332 را داریم. در دهه 40، 15 خرداد 1342 و در دهه 50، 22 بهمن 57 را داریم. در این سه دهه ما نقش بسیار مهمی برای شخصیت ها قایل هستیم، شخصیت هایی که علیرغم اینکه دچار زاویه و اختلاف جناحی با هم می شدند، دارای یک وجه اشتراک بودند. وجه اشتراک آنها نقطه عمق تفکر، فکر اسلامی و ژرف یابی اندیشه بود.

مقیسه ادامه داد: ما کسانی همچون باهنر، مفتح، مطهری، آیت الله خامنه ای، رفسنجانی و دکتر شریعتی را داشتیم. مباحثی که در حسینیه ارشاد برگزار می شد به عمق بخشی حادثه 57 کمک کرد. در این سه دهه نویسندگانی شاملو، اخوان، فروغ فرخزاد و جلال آل احمد را داریم و ماندگاری و ژرف نگری را در بین شاعران و نویسندگان شاهد هستیم. هنوز کتاب های این افراد برد و فروش دارد زیرا کارهای آنها سطحی نبوده است.

وی با بیان اینکه جلال آل احمد شخصیتی است که کارکرد سیاسی و ادبی داشته است، عنوان کرد: متاسفانه امروز جلال مورد هجمه عده ای است و برخی به آثار او انتقاد می کنند که فاقد ژرف نگری است. جلال به عنوان یک ادیب در جامعه ما شناخته شده است، جلال شاخص های منحصر به فرد در کار خود داشته است و علیرغم اینکه سن کمی داشته و کوتاه زیسته پرتعهد بوده و کارهایش از نظر کمی و کیفی فاخر است. جلال در عمر 46 ساله خود 40 اثر به جای گذاشته است. در بین آثار او ترجمه، رمان، داستان کوتاه، گزارش نویسی، بیوگرافی نویسی و مقاله می بینیم. جلال نویسنده ای برای مردم، با مردم و بین مردم بود که از کاخ عاج خود به مردم نگاه نمی کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در آثار جلال آل احمد روانی و سلیسی را شاهدیم، عنوان کرد: ضرب المثل ها را در آثار او می بینیم. موضوعات کتاب های جلال حسی، عاطفی، ملموس و قابل دفاع هستند. جلال استفاده خوبی از حرف های اضافه کرده است. بر روی یکی از آثار جلال سه چهار ماه کار کردم. جلال در مدیر مدرسه 81 شخصیت را در 20 قالب اجتماعی وارد می کند بدون اینکه آنها را قاطی کند. جلال در مدیر مدرسه، مدرسه را نماد یک جامعه گرفته است. مایه های ادبی در مدیر مدرسه نمایان است.

مقیسه با بیان اینکه رویکردی که در جامعه ماندگار است رویکرد هنری است، گفت: قرآن با زبان اصیل هنری بیان شده است. جلال آل احمد ،جلال آل قلم است و اگر ضعف هایی دارد که کسی نیست ضعف نداشته باشد، نباید آنها را طوری بیان کرد که او را شکست. متاسفانه در جامعه ما نویسندگان را نمی شناسند،.اگر خواننده باشی و یا بازیگر شناخته می شوی. آقای شهریار زمانی دهه 30، 40 و 50 را در سه رمان بررسی کرده است. رمان شیر علم دهه های 30 ،40 و 50 را روایت می کند. در واقع دوره پهلوی دوم را در قالب رمان نوشته است. در رمان خانه پدری دهه 30 و 40 روایت می شود و در رمان ناهید دهه 50 روایت می شود. حال سوال این است که آقای شهریار زمانی را چقدر می شناسند. نویسنده ای که خود را وقف تاریخ آینده کشور کرده است، قابل تقدیر است.

این منتقد ادبی با اشاره به اینکه جای " خانه پدری " در جامعه ادبی ما خالی بود، بیان کرد: پرداختن به شخصیتی که چندبعدی است، سخت است. شخصیت های مانا و پایدار شخصیت هایی هستند که خصوصیاتی دارند که آن خصوصیات آنها را فرامکانی و فرازمانی کرده است. کسانی مثل جلال، شاملو، شریعتی و مطهری برای همیشه می مانند. آنها انسان های عمیق و پیش بین بودند که نقاط قوت جامعه را برجسته کردند و از بیان نقاط ضعف جامعه ابایی نداشتند. اسم " خانه پدری " ما را به یاد تفکر ژرف تاریخی در آثار کهن خود می اندازد. در واقع ما را یاد این بیت مولانا می اندازد" هر کسی کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش ". صحبت از جلال، صحبت از کسی است که هم سیاست را می فهمید و هم در جامعه بود و هم قلم اثرگذاری داشت و همین که مانایی خود را حفظ کرد.

مقیسه خاطرنشان کرد: یک خط سیری را در کارهای آقای شهریار زمانی می بینیم و آن پرداختن به شخصیت است. برخی تاریخ را نثری و یا نظمی روایت می کنند و برخی شخصیت ها را در تاریخ بررسی می کنند. گاهی موضوعات قرآنی هم روی شخصیت ها مانور داده است. از دیگر نقاط قوت کتاب خانه پدری این است که غلط املایی و مشکل نحوی ندارد و از ضرب المثل و اصطلاح در آن استفاده شده است. در " خانه پدری " سطح زبانی و سطح محتوایی داستان یکسان است. گزارش یک سویه است و داستان فاقد گره افکنی و تخیل است. عاطفه و احساس در این داستان نیست و به احساس تعلق خاطر جلال به جامعه نگاه سطحی شده است.