به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی مسجد مقدس جمکران، نشست علمی تخصصی «واکاوی و مواجهه با شبهات و جریان‌های فکری و فرهنگی مهدویت» با نگاه به عوامل روانی، تاریخی، اجتماعی در ساختمان اداری مسجد مقدس جمکران با حضور جمعی از پژوهشگران عرصه مهدویت برگزار شد.
بنابر این گزارش، این نشست علمی با ارائه دکتر محمود مطهرنیا، در موضوع جریان‌شناسی و گونه‌شناسی مدعیان مهدویت و دکتر سیدمجید امامی در موضوع تحلیل اجتماعی آسیب‌ها و جریان‌های مهدوی همراه بود.
مطهرنیا با بیان اینکه هر کجا که نام از حضرت مهدی(عج) برده می‌شود، سخن از منجی به میان می‌آید، گفت: از ابتدا نسخه سالم موضوع مهدویت معرفی شده اما همه نتوانسته‌اند آن را بشناسند و درک کنند.
وی ادامه داد: نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی باعث می‌شود افرادی که مشکلی دارند و امکان حل آن میسر نمی‌شود و توانایی کنار آمدن با این مشکل را نداشته، در یک شرایط خاص قرار می‌گیرند.
این استاد دانشگاه افزود: اگر این فرد با یک مدعی برخورد کند و بتواند مشکل فرد را حل یا تسکین و یا تغییر نگاه در او ایجاد کند، در این شرایط فرد بیمار اسیر آن مدعی می‌شود و حاضر است همه چیز خود را به پای او بریزد و فدا کند.
وی خاطرنشان کرد: مهدی سودانی از جمله افرادی بود که به دلیل وجود شرایط خاص اجتماعی بروز کرد و به این معروفیت رسید؛ چه می‌شود که یک نفر مدعی می‌شود و این یک نقطه حائز اهمیت است که باید توجه ویژه به آن داشته باشیم و اگر این مطلب برای ما حل شود، گول افراد و مدعیان را نخواهیم خورد.
علل بروز مدعیان مهدویت
پژوهشگر مهدوی اظهار دکرد: نخستین مطلب، بحث ثروت طلبی است که مدعی دوست دارد پولدار شود و گاهی این پولدار شدن به شیوه احمقانه و گاهی هم عاقلانه است؛ خانمی برای اینکه خودش را در اطرافیان جا بیندازد در سال ۱۳۸۷، هزار تومان از فرد می‌گرفت که پاسخ مشکلاتش را با دیدن امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) در خواب برای او بیاورد.
وی ادامه داد: پزشکی هم حدود ۱۵ سال پیش مطب خود را فروخته و ۳۰ میلیون به یک مدعی داده که گناه جد او را بیامرزد؛ این نشان می‌دهد که سطح سواد کلاسیک ملاک نیست و سواد حوزوی و معنوی برای شناخت این افراد ملاک است.
مطهرنیا بیان داشت: دومین علت، شهرت طلبی است که این افراد دوست دارند معروف شوند؛ روحانی بود که استخاره‌های عجیبی داشت و همیشه سعی می‌کرد خود را در جامعه مطرح کند؛ چنین افرادی انحصارطلبی خاصی برای مطالب خود دارند و سعی در انگشت نما شدن دارند.
وی ابراز کرد: خانمی پس از سه بار ازدواج و طلاق ادعا کرده بود که امام زمان (عج) به او وعده داده که بعد از ظهور با او ازدواج خواهد کرد؛ این افراد قصد دارند که یک قطب شوند و مریدانی برای خود داشته باشند.
این استاد دانشگاه ابراز کرد: برخی از مریدان خانم جزئی‌ترین مسائل زندگیشان را با این قطب‌ها، چه مرد و چه زن، مطرح می‌کنند که بحران‌های جنسی و اخلاقی در پی دارد؛ استاد اخلاقی بود که با روابط نامشروع حدود ۱۵ دختر را مورد تجاوز قرار داده بود؛ حیله وی به این گونه بود که به مریدان خود وقت خصوصی برای شنیدن اسرار می‌داده است.
وی تأکید کرد: بسیاری از مفاسد هم در جامعه کتمان می‌شود چرا که با ریخته شدن آبروی آن قطب، آبروی خود افراد هم ریخته می‌شد؛ این یک اصل است که بزرگان اسلام هم از آن هراس داشتند و جلسه خصوصی با استاد نامحرم به هر وجهی ممنوع است.
پژوهشگر مهدوی سومین علت را محبوبیت طلبی عنوان کرد و گفت: برخی افراد عقده‌های شخصیتی و کمبود محبت داشته و برای جبران این کمبود‌ها به ادعا روی می‌آورند.
وی علت چهارم را از همه این موارد مهم‌تر و خطرناک‌تر دانست و اظهار کرد: علت دیگر مأموریت از شرق و غرب و یهود است که افراد یا مدعی می‌شوند یا مدعی سازی می‌کنند؛ موارد قبلی افرادی هستند که به گونه‌ای خواب بوده‌اند و می‌توان آنها را بیدار کرد، اما این مورد آخر را به هیچ وجه نمی‌توان بیدار کرد.
مطهرنیا به بیان حدیثی درباره قطب شدن افراد پرداخت و گفت: امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند:«از هیچ چیزی به اندازه کفش‌هایی که پشت سر یک نفر راه بیفتد نمی‌ترسم.»
وی افزود: بالا‌تر از شرق و غرب موردی است که افرادی از سوی جنیان مأموریت گرفته باشند؛ یکی از رفتارهای اجنه این است که افرادی را در سراسر دنیا سرکار بگذارند؛ عده‌ای هم وظیفه دارند که انسان‌هایی را اجیر خود کنند و این فرد ممکن است که یک روحانی جوان باشد؛ علی محمد باب از یک مرحله‌ای به بعد که عقلش در بوشهر زائل شد، اجنه به او نفوذ کردند.
میزان اثرگذاری مدعیان
این استاد دانشگاه ادامه داد: میزان اثرگذاری این مدعیان در جامعه بسیار مهم است؛ نخستین اثر یک مدعی این است که مطالب سخیف و شبهه ناک را در سطح جامعه منتشر کند؛ حتی ممکن است که یک جریان و افراد آن از بین بروند اما تفکر آنها باقی خواهد ماند!
پژوهشگر مهدوی ادامه داد: همچنین، جمله «انسان باید دلش پاک باشد» از جریان‌های متصوف نشأت گرفته شده است که معتقدند افرادی که دلشان پاک شد دیگر نیازی به عبادت ندارند؛ به همین دلیل باید مرتب اطلاعاتمان را به روز کنیم.
وی تاکید کرد: اگر این شبهات را باور کنیم نتیجه آن این می‌شود که به تدریج افکار تغییر خواهد کرد؛ مثل اینکه هر سال در ایام محرم می‌گویند برای چه این همه نذری بدهیم یا برای چه این همه پول بدهیم که به حج برویم، چرا پول به نیازمندان نمی‌دهیم؛ این افکار باعث شده که افراد بتدریج از هیأت‌ها دور شده و جهت گیری زندگی آنها عوض می‌شود.
مطهرنیا افزود: مرحله بعد این است که فردی که آسیب دیده است، برای اینکه هجمه‌های علیه خود را توجیه کند، از آن شبهات حمایت می‌کند؛ همچنین برخی افراد جامعه را از عبادت و کارهای ارزشی عقب می‌کشد.
وی خاطرنشان کرد: انجمن حجتیه اجازه نمی‌داد که نیرو‌هایش در جنگ ۸ ساله حضور داشته باشند و همچنین در راهپیمایی روز قدس و ۲۲ بهمن شرکت نمی‌کردند؛ وقتی جبهه حق ضعیف شد، به طور عادی دشمنان جنی و انسی بر افراد مسلط می‌شوند.
علل پذیرفته شدن مدعیان
این استاد دانشگاه نخستین و مهم‌ترین علت پذیرفته شدن مدعیان را جهل افراد دانست و گفت: اگر اصل را خوب بشناسیم، هیچ‌گاه فریب جعل را نمی‌خوریم؛ مورد دیگر شتابزدگی و عجله برای رسیدن به هدف و آرزو است که افراد تحمل ندارند تا با طی کردن مراحل به یک سطح خاص برسند و تمایل به تفاوت و ممتاز بودن دارند.
پژوهشگر مهدوی افزود: این افراد مریدان خود را به گونه‌ای شست و شوی مغزی می‌دهند که در نهایت هر حرفی را از سوی قطب خود قبول می‌کنند؛ یکی از این افراد «حلاج» بود که مریدان او به جای طواف کعبه، دور خانه او طواف انجام می‌دادند و ادرار او را برای شفا می‌خوردند.
وی ادامه داد: نکته مهم این است که نفس ما از برخی چیز‌ها لذت می‌برد؛ همسویی ادعا‌ها با هواهای نفسانی مریدان دیگر موردی است که باعث می‌شود که مدعی پذیرفته شود؛ خیلی از افرادی که مسیحی می‌شوند، شراب، رابطه نامشروع، کنار گذاردن حجاب یا نماز نخواندن را دوست داشته و اصلا به دین مسیحیت هم پایبند نبودند.
مطهرنیا علت دیگر پذیرفته شدن مدعیان در جامعه را تبدیل شدن مفعول به فاعل دانست و گفت: اگر به شرکت‌های هرمی دقت کنید، افراد تا یک زمانی باید به عنوان زیرشاخه باشند و بعد از مدتی به عنوان سرشاخه ادامه فعالیت می‌دهند و به رأس هرم می‌رسند؛ اما برای رسیدن به رأی هرم باید زیر اخه جمع کنند و این فعالیت را ترویج می‌دهند.
وی تصریح کرد: افراد همجنس باز هم به همین گونه هستند که ابتدا مفعول بوده و برای اینکه به فاعل تبدیل شوند، این نوع زندگی را ترویج می‌دهند تا بتوانند به خواسته خودشان برسند.
پژوهشگر مهدوی اظهار کرد: دیگر علت پذیرفته شدن مدعیان ضعف محتوایی، شخصیتی و معرفتی در تبلیغ مطالب دینی است؛ شنونده‌ها زمانی که به طور کامل جواب را از مبلغ نگیرند، تشنه دریافت پاسخ می‌شوند و به سراغ افراد دیگر می‌روند؛ متأسفانه، این مبلغان میدان را برای مدعیان باز می‌کنند.
نحوه همراهی مدعیان
مطهرنیا در ادامه بیان کرد: افرادی که جذب مدعیان می‌شوند در ابتدا جلسات را شرکت کرده و پس از آن ادعاهای آنان را قبول می‌کنند، سپس در مراسمات خاص شرکت می‌کنند و بعد در حل مشکلات به آن مدعی متوصل می‌شوند و در نهایت هم مدعی از مرید در خواست گناه و رابطه نامشروع یا ارتکاب به یک معصیت می‌کند مثل در اختیار قرار دادن همسر خود به مدعی و حتی برخی به مدعی سجده می‌کنند.
وی ادامه داد: برای اسیر نشدن در حیله مدعیان باید مطالعات دینی خود را افزایش دهیم و شرکت در مجالس مذهبی و مشاوره با متخصصان دینی هم لازم است؛ صرفا با خواندن کتاب جلوی جریان‌های ادعا نمی‌توان قد علم کرد و حتی یک مجتهد هم ممکن است که گمراه شود، چرا که شیخ علی تهرانی هم یک استاد اخلاق بود و امروز شاهد هستید که کارش به کجا رسیده است.
این استاد دانشگاه افزود: در افراد برجسته، دعوت به خود و ادعا نباید دیده شود؛ آیت الله بهجت هیچ‌گاه از لفظ من استفاده نمی‌کرد و اگر خدمت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) مشرف می‌شدند، می‌گفتند که یک آقایی با ایشان دیدار داشته است.
وی بیان کرد: رابطه ما با امام زمان (علیه السلام) باید به طور مستمر برقرار باشد و به ایشان متوسل باشیم؛ کسی برای خودش به اصطلاح نوشابه باز نکند و خودش را عاری از مشکلات فرض نکند، چون احتمال لغزش در هر لحظه برای افراد وجود دارد؛ این توسل باید از عمق قلب باشد نه اینکه لقلقه زبان باشد.
تحلیل اجتماعی آسیب‌ها و جریان‌های مهدوی
این گزارش می افزاید: دکتر سید مجید امامی نیز در بخش دوم این نشست با موضوع «تحلیل اجتماعی آسیب‌ها و جریان‌های مهدوی» به ایراد سخن پرداخت و گفت: زمانی که نگاه اجتماعی و جامعه‌شناختی به علل ظهور مدعیان داشته باشیم متوجه می‌شویم که این نگاه به خوبی ظهور مدعیان را توجیه می‌کند.
رییس بنیاد پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران بیان کرد: وقتی دوره غیبت صغری شروع شد، یک دوره حیرت برای شیعیان ایجاد می‌شود که بعد از ۲۵۰ سال از ظهور ائمه (علیهم السلام)، به یک دفعه امام مهدی(عج) غیبت می‌کنند.
وی ادامه داد: شیعیان دچار شک و شبهه شده بودند که برخی روایات با اشاره به دوران غیبت امام(عج)، این اتفاق را امتحان شیعیان نامیده بودند؛ در این روایات بیان شده بود که این امتحان برای این است که آیا این مذهب بدون دیدن امام(عج) باز هم بر عقیده خود ثابت قدم هستند یا خیر؟
این استاد دانشگاه گفت: این مجموعه روایات در زمینه غیبت خیال شیعه را راحت کرد که غیبت می‌تواند گامی رو به جلو باشد و یک بن بست نیست؛ حمله موغول با از بین رفتن تمدن اسلامی همراه بود که باز یک شوک دیگر به شیعیان وارد کرد که باعث شد سر به داران قیام کنند که ایدئولوژی ظهور داشتند.
وی خاطرنشان کرد: اولین دولت شیعی اثنی عشری در صفویه ایجاد شد؛ در قرن ۱۱ و ۱۲ افرادی در حوزه نجف درخشیدند که در زمینه مهدویت فعالیت‌ها و آثاری منتشر کردند؛ جالب است که گورکانیان در شبه قاره هند در در قرن ۸ هم یک حکومت شیعی داشتند.
امامی ادامه داد: برای دفع فتنه بهائیت هم انجمن حجتیه در دوران پهلوی شکل گرفت و چون یک ایدئولوژی دفعی داشت، بعدا با مشکلاتی رو به رو شد و در ادامه پس از انقلاب شکوه‌مند اسلامی، با آن مخالفت کرد.
وی افزود: در وجه سلبی کنش‌های معرفتی حوزه باید مراقبت شود؛ در مقابل وجه سلبی یک وجه ایجابی وجود دارد که یکی از ویژگی‌های آن انتظار فعال است؛ ما باید بدانیم برای ظهور امام زمان (عج) چه کاره هستیم؛ باید بنشینیم و نگاه کنیم یا کاری انجام دهیم؟
باورهای غلط درباره ظهور و قیام
رییس بنیاد پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران بیان کرد: خلط میان ظهور و قیام بسیار غلط است و انجمن حجتیه چنین تصور غلطی داشت که ظهور و قیام را با هم یکی می‌دانست؛ ابتدا باید شرایط برای ظهور ایجاد شود تا قیام انجام گیرد و این فیلم کوتاهی که اخیرا ساخته شده بود که خبر شبکه یک و کعبه را نشان می‌دهد و خبر از ظهور حضرت حجت(عج) می‌دهد، یک برداشت کاملا غلط از قیام ایشان است.
وی ادامه داد: امام خمینی (ره) برای انتظار و ظهور برنامه می‌دادند؛ امام راحل قصد داشتند شرایط ظهور را فراهم کنند؛ اگر کسی به مسجد برای اقامه نماز رفت و با در بسته مسجد رو به رو شد، نباید نماز خود را ترک کند بلکه باید شرایط اقامه نماز خود را فراهم کند.
این استاد دانشگاه افزود: آنچه انقلاب اسلامی ایران از مهدویت شیعی به ارث گرفت، یافتن راه حلی بی‌زحمت برای برطرف کردن همه مشکلات بود؛ این‌ها باورهای عامی شیعیان در ابتدای انقلاب بود.
وی تصریح کرد: برخی معتقدند که حضور امام(عج) همراه با دامنه گسترده‌ای از کشت و کشتارها از غیر مؤمنین و غیر مسلمین است؛ باید توجه داشت که قیام حضرت(عج) با شمشیر است اما همه ماجرا را به این کشت و کشتارها نسبت دادن غلط است.
امامی تصریح کرد: باور غلط دیگر این است که ظهور به یکباره در عصر جمعه رخ می‌دهد و مشکلات یک شبه حل می‌شود؛ در واقع زمینه سازی ظهور و آمادگی جهان برای پذیرش امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) نادیده گرفته شده است.
وی تاکید کرد: مهدویت پیش از انقلاب با خرده فرهنگ‌های غلطی مثل تطبیق گرایی، باب گرایی و ملاقات گرایی رو به رو بود و هر اتفاقی را با مسأله ظهور تطبیق می‌دادند یا هر کاری می‌کردند که با امام زمان (عج) ملاقات داشته باشند؛ البته امروزه این خرده فرهنگ‌ها از بین نرفته و فقط کمرنگ شده است.
رییس بنیاد پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران گفت: جریان نزدیک این قضیه خرده فرهنگ، جریان آقای ابطحی است که هنوز هم در شهرهای بزرگ کار می‌کند و آخرین اثر او هم کتابی با عنوان ملاقات با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) را چاپ کرده است.
دلایل اصلی بروز خرافه و اباهه گرایی
وی ادامه داد: خرافه و اباهه از دیگر مشکلات مهدویت پس از انقلاب است؛ عدم عقلانیت، جهل و عدم اعتماد به نفس مشکلاتی بود که باعث بروز خرافه و اباهه گرایی می‌شد که انقلاب اسلامی به خوبی توانست در تقویت اعتماد به نفس، عقلانیت و روشنگری اثرگذار باشد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اندیشمندان مذهبی و اجتماعی مثل امام خمینی (ره)، شهید بهشتی و دکتر شریعتی بودند که در بحث انتظار تفکر اجتماع را تغییر دادند و مرحوم کافی هم در بحث احساسی روی جامعه بسیار اثرگذار بود؛ امام راحل می‌توانست به راحتی از این فضای ایجاد شده سوء استفاده کند و یک باب جدید را آغاز کند، اما ایشان هدف با ارزش و والایی چون زمینه سازی ظهور داشتند.
وی به یکی از کتاب‌های اوایل انقلاب که درباره مهدویت بود اشاره کرد و گفت: عماد الدین باقی کتابی در رد انجمن حجتیه نوشت به نام «در شناخت حزب قاعدین زمان» که انقلابی‌ها این کتاب را خیلی می‌خواندند و این نگاه ترویج شد؛ اما باز هم این کتاب تدافعی بود و انتقاداتی هم به آن وارد است.
مدلی برای آینده تدارک ندیده‌ایم
امامی تصریح کرد: بحث‌های مهدویت از دهه ۶۰ تا ۷۰ به کلی رها شد و در فرهنگ عمومی هم نگاه دفعی وجود داشت؛ به لحاظ نظری کار ایجابی بسیار کم شده و طلاب را بیشتر برای پاسخگویی به شبهات تربیت کرده‌ایم در حالی که اصلا مدلی برای آینده تدارک ندیده‌ایم و نقص‌هایی در این زمینه وجود دارد.
وی افزود: در یک مقطعی پیش از انقلاب کتاب «کامل سلیمان» بسیار مورد توجه قرار گرفت چون درباره همین مباحث ایجابی بود؛ پیشگویی‌های «شاه نعمت الله ولی» درباره انقلاب و جنگ در زمان انقلاب بسیار مورد استقبال قرار گرفت؛ اگر چه این پیشگویی در قالب شعر درباره مهدویت و تدوین نقشه راه در زمینه مهدویت مطلوب نیست و مطلب باید ریشه‌ای مستند باشد.
رییس بنیاد پژوهش و نشر مسجد مقدس جمکران اظهار داشت: اخیرا جریانی به نام احمدالحسن شکل گرفته که دیگر با باور و پاسخگویی نمی‌شود جلوی آن را گرفت چون با خواب در قلب افراد جا باز می‌کند و بازگرداندن قلب این افراد بسیار سخت است.
وی در جمع بندی مباحث ذکر شده ابراز کرد: خلط میان ظهور و قیام، عدم تبیین یک تمدن مطلوب و فقط رد تمدن غرب و تبیین احکام فردی و جمعی به جای احکام اجتماعی از ضعف‌های بحث مهدویت است که باید جبران شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر چه ما به خدمات انجمن حجتیه احترام می‌گذاریم اما در جریان بهاییت از چاله درآمده و با چه افتادند و به کلی یک جریان سلبی داشتند؛ عدم قضاوت و اعلام موضع دقیق نسبت به مدرنیته و عدم ارائه نظر در کلیات از دیگر معارضات این انجمن بود.
وی بیان کرد: انقلاب اسلامی منادی بحث ایجابی است اما در بدنه حوزه و فعالان فرهنگی این جریان ایحابی وجود ندارد؛ در واقع باید از گریه بر امام حسین (علیه السلام) به ایستادگی در رکاب امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) برسیم اما متأسفانه در این امر ضعیف عمل شده است.
هنوز که هنوز است در آغاز راه فرهنگ ایجابی مهدویت هستیم
امامی خاطرنشان کرد: سال‌های ۶۸ تا ۷۰ در نماز جمعه قم شرایط به گونه‌ای بود که اگر کسی دعای سلامتی امام زمان (عج) را می‌خواند، او را از نماز جمعه بیرون می‌کردند و تصور می‌کردند که وی از اعضای انجمن حجتیه است؛ این یک غفلت در بحث‌های ایجابی بوده و هنوز که هنوز است در آغاز راه فرهنگ ایجابی مهدویت هستیم.
وی در پایان تأکید کرد: تمام حجت ما برای حکومت داری دینی این است که برای ظهور آماده شویم و بدانیم که غیبت یک شبه رخ نمی‌دهد و اینکه به هر مشکلی برخوردیم بگوییم ان شاء الله حضرت (عج) خودش ظهور می‌کند و همه چیز درست می‌شود، غلط است.
نظر شما