به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، علوم انسانی اسلامی به علومی گفته می شود که بر پایه مبانی اسلامی استوار باشد. هر یک از علوم انسانی که مبتنی بر مبانی هستی شناسانه، معرفت شناسانه، الهیاتی، انسان شناسانه و ارزش شناسانه اسلامی باشد، علم انسانی اسلامی خواهد بود. اعم از اینکه مسائل جزئی آنها در متون دینی آمده باشد یا نه و اعم از اینکه توسط عالمان مسلمان تولید شده باشند یا نه؛ و اعم از اینکه موضوعات و مسائل آنها ناظر به متون دینی باشد یا نباشد.
مهم آن است که چهارچوبه نظری یک علم، چهارچوبه ای اسلامی باشد. روان شناسی اسلامی یعنی نوعی روان شناسی که تحلیل ها و بررسی ها و پیش بینی ها و دستورالعمل های آن مبتنی بر مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی، الهیاتی، انسان شناختی و ارزش شناختی اسلامی است. جامعه شناسی اسلامی یعنی علمی که مبتنی بر این مبانی پنج گانه اسلامی است و سایر علوم انسانی نیز به همین شکل است.
آیت الله مصباح یزدی درباره نقش مبانی فلسفی در علوم انسانی می گوید: «دین با ارائه مبادی تصدیقی و اصول موضوعه خاصی که متناسب با جهان بینی الهی است، در نظریه های علوم اثر می گذارد. مثلا دانشمندی که معتقد به خدا و تدبیر حکیمانه او است و اعتقاد به جهان غیب و ماوراء طبیعت و روح مجرد و حیات ابدی و مختار بودن انسان دارد، نظریه های ماتریالیستی و جبرگرایانه را در روان شناسی و جامعه شناسی و سایر علوم انسانی نمی پذیرد و به جای آن، نظریه های موافق با جهان بینی الهی و انسان شناسی دینی را بر می گزیند. از سوی دیگر همین علوم که اصول موضوعه خود را از فلسفه می گیرند، به نوبه خود اصول و قواعدی را در اختیار علوم و فنون کاربردی و دستوری قرار می دهند؛ چنانکه قواعد روان شناسی و جامعه شناسی مورد استفاده علوم تربیتی و مدیریت قرار می گیرد.
روشن است که نوع نگاه ما به آن مبانی پنج گانه تاثیراتی جدی و فراوان در نظریه ها و مسائل علوم انسانی بر جای می گذارد. واقع گرایی یا ناواقع گرایی، توحیدباوری یا الحاد، الهی دانستن روح انسانی یا مادی دانستن وجود انسان، پذیرش حیات جاودانه یا انکار آن و امثال آن، تاثیراتی قطعی در بررسی و تحلیل کنش های انسانی بر جای می گذارد.
مبانی الهیاتی و ارزش شناختی، در تعیین موضوعات و مسایل علمی، انتخاب آزمایش ها و حتی روند تحقیق علمی به طور جدی نقش دارند. به همین دلیل نخستین قربانی مبانی نادرست دینی یا به تعبیر بهتر، نخستین قربانی دین های جعلی و انحرافی و یا رواج برداشت های نادرست از دین، طرح موضوعات انحرافی برای اندیشه است: موضوع تثلیث مسیحی، قدیم یا حادث بودن قرآن، مباحثی که در نزد پیروان فرقه وهابیت درباره خدا و صفات او و سایر آموزه های دینی مطرح است، همگی حاکی از نقش مخرب ادیان تحریفی یا برداشت های نادرست از متون دینی است.
جهان بینی الهی اجازه طرح هر موضوعی را به دانشمند الهی نمی دهد. خلاصه آنکه بر اساس این تفسیر معنای علم دینی این نیست که مطالعات جامعه شناختی و روان شناختی و اقتصادی به طور کلی کنار گذاشته شوند و یا به طریق جدید دنبال شوند و یا لزوما مسایل و راه حل های آنها مستقیما از متون دینی استخراج شوند، بلکه منظور آن است که توجه به متافیزیک اسلامی یا جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی و یا به تعبیر کامل تر توجه به مبانی اسلامی صبغه دینی به سراسر روند تحقیق علمی خواهد داد و محصول آن نیز علوم انسانی مورد تایید اسلام و در خدمت اهداف و غایات اسلامی و مبتنی بر مبانی دینی خواهد بود.
ادامه دارد...
برگرفته از کتاب مبانی علوم انسانی اسلامی نوشته احمدحسین شریفی
نظر شما