شعر جنگ در آغاز ناگزیر بوده است

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر اسماعیل امینی، شاعر و استاد دانشگاه امروز ششم مهر در نخستین نشست از سلسله نشست های تخصصی ادبیات انقلاب اسلامی از نظر تا نظریه با عنوان شعر دفاع مقدس که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، گفت: شعر دفاع مقدس یکی از شاخصه های اصلی انقلاب است. این شعر یا در حد رسانه ها بوده یا در حد برخی از نهادهای رسمی و کمتر به مباحث علمی راه پیدا کرده است. در برخی دانشگاه ها شاخه ای به نام ادبیات پایداری داریم اما در این حوزه ها کار سامان یافته علمی انجام نشده است و با عدم منابع مواجه هستیم.

دکتر امینی ادامه داد: آن تعداد پایان نامه هایی که در مورد دفاع مقدس بوده است را دیدم، آنها بیشتر تحت تاثیر فضای رسانه ای بوده تا اینکه تحت تاثیر روش های علمی باشد. امیدوارم این سلسله نشست ها زمینه ای باشد که امکان شناخت، ارزیابی و طبقه بندی علمی شعر دفاع مقدس را فراهم کند.

وی در تعریف شعر دفاع مقدس اظهار داشت: شعر دفاع مقدس برساخته از نهادهای رسمی است. در روزگاری که بودیم می گفتند شعر جنگ، همانطور که امروز می بینیم صدا و سیما به جای 13 بدر روز طبیعت و یا به جای پول کلمه وجه را به کار می برد. اصطلاحات حاصل تفاوت در مصادیق است. تغییرات نگرش سیاسی بر حوزه ادبیات و شعر هم تاثیر می گذارد. حوزه شعر و ادبیات چون با جان آدم ها سروکار دارد حوزه خوبی برای مطالعه وضعیت دقیق هر روزگار است.

این شاعر با بیان اینکه حوزه شعر مقاومت گسترده تر از شعر دفاع مقدس است، عنوان کرد: کشوری اشغال می شود، نظام آن از بین می رود و حاکم کشور دست نشانده دشمن است. در این شرایط جنگ نیست اما مقاومت وجود دارد، شعری که حاصل می شود شعر مقاومت است. شعر جنگ شعری است که بیانگر رخدادها و تبعات جنگ در زندگی مردم است و پشتیبان نظام اندیشه ای است که جنگ را سامان می داده و برپا نگه می داشته است.

دکتر امینی با اشاره به اینکه شعر دفاع مقدس تابع شعر جنگ است، بیان کرد: شعر دفاع مقدس تبعات جنگ را منعکس می کند مثل خانواده شهدا، جانبازان و ویرانه هایی که از جنگ حاصل شده است، جنگ ما از آغاز نه نشان ملی داشت و نه سیاسی. جنگ ما بیشتر اعتقادی بود تبعات آن را هنوز داریم و این جنگ اعتقادی هم اکنون در جبهه های مختلف است.

این منتقد ادبی و استاد دانشگاه تصریح کرد: شعر جنگ در آغاز شعر ناگزیر بوده است نه پیش اندیشه بوده و نه سفارش کسی بوده است. ما در شرایطی بودیم که به کشورمان حمله شد و تعدادی از شهرها به دست دشمن افتاد، ما ناگزیر بودیم روحیه مان را حفظ کنیم و بگوییم از مرگ استقبال می کنیم. شعر جنگ برای حفظ روحیه و تهییج برای مقاومت و ایستادگی بود.

دکتر امینی یادآور شد: یک دسته از شاعران کسانی بودند که در جنگ و همراه جنگ حرکت کردند و فعال بودند اما اکنون تجلی ارزش های آفریده شده را نمی بینند و اعتراض می کنند. در زمان جنگ دیده می شد که فرمانده ای کفش های همرزمان خود را واکس می زند اما الان مدیر یک سازمان تقاضای آسانسور مجزا می کند.

این شاعر با بیان اینکه جنگ از انسان های معمولی انسان های آرمانی ساخت، گفت: شاعری که در شب با چراغ دنبال انسان می گشته است در این شرایط ذوق زده می شود چون این انسان ها را در جنگ می بیند و شعر می سراید اما بعد از جنگ این انسان ها غایب می شوند.

وی خاطرنشان کرد: بعد از جنگ و خاموش شدن صداهای توپ و تانک شعرهایی تولید شد که تازه در مورد انفجار خمپاره و تهییج مردم بود، یک فضای فانتزی و برساخته در این شعرها بود به عنوان مثال گل زدن اتوبوس ها که الان در هفته دفاع مقدس شاهد آن هستیم فانتزی است چون الان این اتوبوس ها کاربردی ندارند اما زمان جنگ کاربرد داشتند. این گونه شعرها هم به جای اینکه به واقعیت بپردازند به سفارشی پرداختند که سفارش نهادهای رسمی بود.

دکتر امینی تصریح کرد: در حال حاضر چیزی که به عنوان شعر دفاع مقدس به سفارش نهادهای رسمی تولید می شود دو گونه است یک دسته شعرهای شخصی، عاطفی و گریه و زاری است و گونه دیگر ادامه فانتزی فضای جنگ است. علت سفارش و تولید چنین شعرها این است که نهادهای رسمی ارزش های حاصل از جنگ را مورد استقبال نمی بینند. شعر انقلاب گسترده تر است و شعر دفاع مقدس زیرمجموعه شعر انقلاب محسوب می شود و شعر انقلاب نیز جزیی از شعر مذهبی است.