به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر مرتضی گوهری پور، عصر دیروز در نخستین نشست تخصصی ایثار و فرهنگ عمومی که به همت خانه فرهنگ ایثار و مقاومت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، گفت: در فرهنگ تقسیمات زیادی داریم که علاقه و اهمیت بنده فرهنگ عمومی است. فرهنگ عمومی فرهنگی است که متعلق به قشر خاصی نیست. در کشور ما دو نگاه به فرهنگ عمومی وجود دارد.
دکتر گوهری پور با بیان اینکه یکی از مواردی که در فرهنگ عمومی وجود دارد ایثار است، عنوان کرد: در تحلیل مفهومی ایثار دو رویکرد طبیعی گرا و ناطبیعی گرا وجود دارد. رویکرد طبیعی گرا رویکردی قوی است که پژوهش های زیادی در مورد آن صورت گرفته است و کتاب و مقاله در این زمینه بسیار ارایه شده است. این رویکرد تلاش می کند تمام مفاهیم را به امور طبیعی تقلیل دهد و از آنها یک انگاره طبیعی گرایانه ارایه دهد.
گوهری پور اظهار داشت: در رویکرد طبیعی گرا از خود گذشتگی و ایثار به مسئله تکامل مرتبط می شود. انسان به این نتیجه رسیده است که باید از خود گذشتگی داشته باشد تا بقا حفظ شود. از حیث تکاملی تبیین تکاملی داریم که چرا انسان ها از خود گذشتگی می کنند، این ویژگی خاص از فرهنگ خاصی نیست اگر از خودگذشتگی نبود بقا و تولید مثل هم نبود. از خود گذشتگی ویژه گروه های انسانی نیست، از خود گذشتگی را در سایر موجودات مثل زنبورها می توان دید.
وی در مورد رویکرد ناطبیعی گرا بیان کرد: از نظر این رویکرد فضایل انسانی را نمی توان به خصوصیات طبیعی تقلیل داد. از خود گذشتگی را نمی توان به رفتارهای طبیعی موجودات زنده تقلیل داد، از خود گذشتگی انسان ها را نمی توان با از خود گذشتگی زنبورها یا میمون ها مقایسه کرد، در حقیقت این رویکرد می گوید که ارزش ها و هنجارها را نمی توان به امور طبیعی تقلیل داد. در مورد از خود گذشتگی در جوامع مختلف ابعادی وجود دارد که با تبیین های تکاملی صرف قابل توضیح نیست.
این استاد دانشگاه با اشاره به انصاف و عدالت تصریح کرد: از بین جانداران انصاف و عدالت را فقط می توان در گونه انسان مطرح کرد، وقتی ایثار می کنیم یعنی فراتر از انسان و عدالت پیش رفتیم در واقع رفتار ایثارگرانه یک گام بالاتر از انصاف و عدالت است. ایثار یعنی علاوه بر اینکه حق تو را ضایع نمی کنم از حق خود می گذرم و آن را به تو می دهم.
دکتر گوهری پور با بیان اینکه ایثار فراتر از عدالت است، گفت: انسان ناطق است، نطق چندین معنی برای انسان دارد. بحث عقلانی بدون رفتار انسان مطرح است یعنی اینکه انسان بتواند بین تمام ساحت های وجودی خود رابطه منطقی و عقلانی ایجاد کند. برای یک انسان منطقی، آزاد، مختار و عاقل لازمه رفتار ایثارگرانه این است که عدالت داشته باشد و فرد منصفی باشد. از خودگذشتگی فراتر از رفتار منصفانه است.
این پژوهشگر که در این نشست با سوالات متعددی از سوی حضار مواجه شده بود و با صبوری به آنها پاسخ می داد، اظهار داشت: عجول بودن یکی از ویژگی های بارز ایرانیان است که علت آن هم مشکلات زیاد است. مشکلات زیاد اجازه تأمل، فکر و مدیریت را به افراد نمی دهد. ما در زمینه فکر و عمل برعکس ژاپنی ها هستیم، آنها سه سال فکر می کنند و سه ماه اجرا می کنند و ما برعکس آنها عمل می کنیم. به تازگی شنیدم که یکی از ژاپنی ها رساله خود را به نسب شناسی سیدها اختصاص داده است کاری که ما باید انجام دهیم. در این جلسه از من انتظار نداشته باشید که مسئله ایثار را در جامعه ایران حل و فصل کنم.
دکتر گوهری پور در مورد مفهوم احسان بیان کرد: ممکن است من محسن باشم یا احسان من از روی هیجان باشد این دو با هم متفاوت است. افرادی که از روی هیجان احسان می کنند را نمی توان در جرگه محسنین قرار داد. محسنین که خداوند متعال در قرآن به آنها اشاره کرده است فضایل بسیاری از جمله عدل و انصاف دارند. کسی که اهل احسان است حتما آدم عادلی است و از عدالت و انصاف عبور کرده است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: گاهی کار نیکی انجام می دهیم و ما را وهم برمی دارد که جزو محسنین هستیم، باید ببینیم که چند کار نیک انجام دادیم و در مقابل چند شاکی داریم، احسان در مرز از خود گذشتگی و ایثار است. احسان و ایثار اشتراک زیادی دارند و به هم نزدیک هستند. نمونه احسان را می توان در مسئله روزه داری خانواده حضرت علی (ع) دید که افطار خود را به فقیر بخشیدند.
وی حب ذات را یکی از موانع ایثار دانست و افزود: هر انسانی حب ذات دارد. اگر بخواهیم احسان و ایثار کنیم با حب ذات تعارض پیدا می کند. متاسفانه شاهد این هستیم که در برخی برنامه های تلویزیون برای ترویج مردم به ایثار جایزه تعیین می کنند، حتی در مسجدی برای تشویق جوانان به ایثار جایزه تعیین کرده اند در حالی که با این کار ایثار را از ریشه می زنند.
دکتر گوهری پور با اشاره به خود مادی و خود معنوی عنوان کرد: خود مادی در برابر خود معنوی قرار دارد باید ببینیم وقتی ایثار می کنیم در کدام خود در حال حرکت هستیم. پر واضح است که وقتی ایثار می کنم در خود مادی نیستم، در آدم های مادی هم رفتار ایثارگرانه می بینیم اما بردش کم است و آنها دلیل محکمی بر رفتار ایثارگونه خود ندارند در حقیقت رفتار آنها بیشتر جنبه عاطفی و هیجانی دارد. نقطه هدف گذاری رفتار ایثارگرایانه در خود معنوی است.
نظر شما