جای خالی طنز در شعر کودک

به گزارش خبرنگار شبستان، انسیه موسویان، شاعر و منتقد ادبی عصر دیروز در جلسه نقد و بررسی هیولای مهربان که در سالن امیرحسین فردی برگزار شد، گفت: خانم زرنشان از شاعران خوب کودک هستند که آثار ایشان را قبلا در نشریات کودک خواندم. کتاب هیولای مهربان در اسم پارادوکس جالبی دارد هیولا و مهربان. گروه سنی در شناسنامه کتاب قید نشده است بر اساس لحن شعرها و تصاویر می توان فهمید که کتاب متعلق به گروه سنی ج است یعنی نه خردسال و نه نوجوان.

موسویان با بیان اینکه کتاب هیولای مهربان متشکل از 16 شعر با موضوعات مختلف است، عنوان کرد: به لحاظ موضوع در این کتاب شش شعر با موضوع طبیعت، 4 شعر با رویکرد خانواده، 5 شعر با پرداختن به عناصر پیرامون محیط کودک و یک شعر عاطفی وجود دارد. شعر دوست دارم می شد در این کتاب نباشد چون با گروه سنی کودک فاصله دارد و به گروه سنی نوجوان نزدیک است.

وی تنوع موضوعی را از نقاط مثبت کتاب هیولای مهربان ذکر کرد و افزود: در این کتاب نشان داده شده است که می توان در مورد ابزاری مثل هواپیما و جاروبرقی برای کودک شعر گفت. در این کتاب اشعاری هم در مورد طبیعت است آنچه مهم است نگاه شاعر به این موضوع است که نگاهی نو باشد. در شعر درخت توپ شاعر برعکس عمل کرده است و از درختی صحبت می شود که پر از توپ است و بعدا معلوم می شود که منظور درخت پرتقال است. شعر سه پاره شانه ما نیز یکی از بهترین شعرهای این کتاب است. در این شعر شاعر نگاهی زیبا و خلاقانه به ماه و حوض داشته است. شعر کوه خامه نیز شعر خوبی است.

این شاعر و منتقد ادبی در مورد بحث ساختاری کتاب هیولای مهربان اظهار داشت: یکی از مشکلات شعر کودک امروز لغزش های زبانی در شعر کودک است. بچه ها با داستان و شعر به طور غیرمستقیم زبان یاد می گیرند پس این وظیفه شاعر و نویسنده است که با زبان شسته و رفته و صحیح و درست با مخاطب حرف بزند. شاعران فکر می کنند به خاطر شعر شدن این مجوز را دارند که از زبان فصیح فاصله بگیرند. در شعر کهن جابجایی در ارکان جمله و حذف یکی از آنها جزو عیوب فصاحت و بلاغت شمرده می شد به نظر من این مشکل ناشی از مطالعه کم شاعران و کم حوصلگی آنها در کلنجار رفتن با واژه هاست.

موسویان تصریح کرد: در شعر کودک آمدن فعل به اول جمله به شکل نرم و قاعده درآمده است. جابجایی ارکان جمله باعث ایجاد مشکل برای بچه ها در فهم شعر و داستان می شود. ما در شعر کودک شاهد اشکالات دستوری و عدم تناسب فعل ها هم هستیم. آوردن فعل در اول جمله را در برخی از شعرهای هیولای مهربان شاهد هستیم. در برخی از شعرهای این کتاب نیز شاهد این هستیم که اول شعر زمان حال به کار برده شده و بعد زمان، زمان گذشته استفاده شده است.

وی با بیان اینکه شاعر باید زبان معیار و رسمی با واژه های صحیح و درست را در کنار هم آورد، عنوان کرد: این مسئله به روند زبان آموزی بچه ها کمک می کند. این روزها شبکه های اجتماعی با به کار بردن غلط های دستوری و املایی آسیبی برای زبان آموزی بچه ها محسوب می شوند و نویسندگان باید این آسیب را جبران کنند.

این شاعر کلیشه سازی را یکی دیگر از مشکلات شعر کودک نام برد و افزود: از جمله کلیشه ها این است که کلاغ به شکل آقا و بهار و خورشید به شکل خانم دیده می شوند. در کتاب هیولای من نیز شاهد این موضوع هستیم. در شعر بوی دعوا در روزگاری که اکثر مادرها شاغل هستند تصویر مادری را می بینیم که پیشبند زده است.

موسویان خاطرنشان کرد: تشخیص یکی از صورت های خیال بود که در کتاب هیولای مهربان زیاد بود، این از نقاط قوت کتاب محسوب می شود. در مورد تصویرگری باید بگویم متخصص این امر نیستم اما خودم که جای بچه ها بگذارم باید بگویم که فونت کتاب مناسب نیست و تصاویر به لحاظ زیبایی و خیال انگیزی به شعرها شباهت ندارند به عنوان مثال در شعر درخت توپ چهره پسر وحشتناک است و در شعر پرستار نیز چهره وحشتناکی از مادر و بچه ترسیم شده است.

وی با بیان اینکه در شعر کودک امروز نگاه شیطنت آمیز و طنز کم داریم، عنوان کرد: تم اصلی شعرها اندوه و حسرت است که با گروه سنی کودک تناسب ندارد. طنز به معنای واقعی برای کودک مناسب نیست و باید در حوزه شعر نوجوان به آن پرداخت. منظور از طنز در حوزه شعر کودک نگاه فوکاهی و فضایی شاد و مفرح است این مسئله به نگاه شاعر برمی گردد که چقدر طناز باشد.