نویسندگان و ناشران اهل نوآوری نیستند

محمد رضا شمس، نویسنده، شاعر، عروسک گردان و گوینده عروسک در پاسخ به این سئوال که چه آفت هایی ادبیان کودک و نوجوان کشورمان را تهدید می کند، به خبرنگار شبستان گفت: علاوه بر جدی نگرفتن کودکان و نوجوانان و سانسور که از جمله آفت های مهم حوزه ادبیات کودک و نوجوان هستند، ما در صنعت چاپ نیز با آفت هایی مواجه هستیم.

شمس ادامه داد: ما در زمینه پخش کتاب دچار مشکل هستیم. پخش کتاب در دست واسطه است و همین باعث می شود که به کتاب و صنعت کتاب ما لطمه وارد شود. تیراژ کتاب زمانی 60 هزار بود و حالا به هزار رسیده و اگر اینطور پیش برویم، روزی تیراژ کتاب به 500 و 100 می رسد. متاسفانه در صنعت چاپ در قسمت پخش، کارها دست واسطه است و باندی وجود دارد که نمی گذارد، پخش صحیح صورت گیرد.

این شاعر و نویسنده اظهار داشت: کتاب های ترجمه شده هم می توانند نوعی آفت برای ادبیات کودک و نوجوان باشند. البته کتاب ها باید ترجمه شوند و بازار رقابت وجود داشته باشد و ما ببینیم در کجای ادبیات دنیا هستیم. من مخالف این رقابت نیستم اما هر کتابی را نباید ترجمه کرد.

وی با اشاره به اینکه ما کپی رایت را رعایت نمی کنیم، بیان کرد: هر نوشته ای را ترجمه و چاپ می کنیم، در صورتی که برخی از آن کتاب ها بار ادبی ندارند. مسئله مهم این است که انتخاب درستی داشته باشیم و بهترین های بهترین ها در دنیا را ترجمه کنیم، نه اینکه هر کتاب متوسط و حتی ضعیفی را ترجمه کنیم.

این نویسنده کودک و نوجوان عدم تمایل ناشران به نوآوری را از دیگر تهدیدهای ادبیات کودک و نوجوان برشمرد و افزود: ناشران ما از این می ترسند که سرمایه آنها برنگردد، برای همین کتاب هایی را برای چاپ انتخاب می کنند که بازگشت سرمایه داشته باشد و البته حق هم دارند.

شمس خاطرنشان کرد: در هر کشوری برای نوآوری و تحقیقات علمی سرمایه گذاری می شود. ناشران هم باید بخشی از کار خود را به نوآوری اختصاص دهند تا بتوانند ویترین خود را کامل کنند و در ضمن این مسئله باعث امتحانی هم برای کتاب های جدید و نویسندگان جوان می شود. ناشران باید این ریسک را کنند تا شاهد نوآوری در بازار کتاب باشیم.

وی اظهار داشت: کشور ما به گونه ای است که گویی همه چیز باید در آن تثبیت شده باشد.به عنوان مثال اگر من به خاطر تیپ و شرایط جسمی ام، یک بار طنز بازی کنم دیگر مدام و سلسله وار به من نقش های طنز پیشنهاد می شود. در ادبیات هم همینطور است، گاه نویسندگان به تکرار می افتند. برای همین ناشران باید در زمینه نوآوری ریسک کنند و سرمایه ای برای آن بخش در نظر بگیرند.

نویسنده کتاب های " جن و پری "، "صیادان ماه "، " افسانه های جن و پری " و " تو مادر منی؟ " یادآور شد: من کارهایی داشتم که 17 سال دستم ماند زیرا شخصیت های آثارم نو و نگاهم تازه بود. 17 سال کارهایم در خانه ماند و چاپ نشد و وقتی زمانی گذشت، چاپ شد. این نشان می دهد که ما به نوآوری اهمیت نمی دهیم.

وی با بیان اینکه نویسندگان ما نیز اهل ریسک نیستند، عنوان کرد: نویسندگان هم حاضر به نوآوری و ارایه کار تازه نیستند.قصد بنده توهین نیست اما واقعیت این است که ما اکثرا روایتگری را بلد هستیم اما خیلی از ما چگونه روایت کردن را بلد نیستیم.

این نویسنده کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: هر قصه و رمان روایت خاص خود را دارد، ما می بینیم که یک اول شخص داریم که در تمام قصه ها یک جور روایت می کند، یک جور تکه کلام دارد و کار طنز و تراژدی را با آن می نویسیم. متاسفانه ما از نظر تئوری ادبی نسبت به کشورهای اروپایی عقب هستیم. نویسندگان ما کمتر تئوری ادبی را می شناسند.

وی با بیان اینکه نویسندگان باید بیشتر بخوانند تا بنویسند، اظهار داشت: ما به عنوان نویسنده باید یک سوم آنچه که می خوانیم، بنویسیم. در حال حاضر برعکس شده است ما چندین برابر آنچه می خوانیم، می نویسیم. این باعث می شود که اگر به عنوان مثال در پله دوم نردبان ترقی هستیم، همان جا بمانیم و پیشرفتی نکنیم. همه ما در هر نقشی اعم از دکتر، ورزشکار، بازیگر، نویسنده و شاعر باید به روز باشیم تا بتوانیم رشد کنیم.

گفتنی است، محمدرضا شمس تاکنون جوایزه همچون، لوح تقدير كتاب سال كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان، كتاب سال سلام، قصه‌ سال مجله‌ سروش كودک، لوح زرين جشنواره مطبوعات كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان،‌ جشنواره مطبوعات، كتاب سال شوراى كتاب كودک و ديپلم افتخار از IBBY،  انجمن فرهنگي را از آن خود کرده است. وی همچنین در نمایش های عروسکی "عصای کارگشا" (فیاضی)، "موش کوچولو "(دادشکر)، "کارآگاه ۲" (غریب پور)، "بابابزرگ و ترب" (غریب پور)، "لی‌لی‌حوضک" (عبدالملکی)، "هرچیز به جای خویش نیکوست" (غریب پور)، "٦ جوجه کلاغ و یک روباه" (غریب پور) و در فیلم عروسکی "کارآگاه ٢" به کارگردانی غریب پور هم به عنوان عروسک گردان و بازیگر حضور داشته است.