حل معضلات محیط زیست در ایران به ساماندهی شجاعانه نیاز دارد

به گزارش خبرنگار محیط زیست شبستان، مدت هاست که موضوع محیط زیست و حفاظت از آن به یکی از دغدغه های اصلی همه کشورهای دنیا تبدیل شده است، کشورمان ایران نیز از این قافله زیست محیطی و دغدغه های آن عقب نمانده است.

جغرافیای ایران در منطقه خشک دنیا قرار گرفته، جایی که متوسط بارندگی اش کمتر از 250 میلی متر است و این امر، موضوع را برای کشورمان سخت تر می کند، از طرفی وضعیت کشورهای همسایه نیز بهتر از ایران نیست که این خود نیز چالشی دیگر پیش روی ایران قرار می دهد و نمی توان تاثیرات و پیامدهای منفی آن را بر تعاملات بین ایران با همسایگانش نادیده گرفت.

در واقع کاهش میزان بارندگی طی چهار دهه اخیر با توجه به نسبت افزایش جمعیت در ایران خود به یکی از عوامل موثر در بحرانی شدن وضعیت اقلیم و محیط زیست کشور تبدیل شده و عوامل انسانی نظیر استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی، کاهش بارندگی توام با افزایش نرخ تبخیر آب باعث بر میزان چالش ها و بحران آب افزوده است.

بحران دریاچه ارومیه یکی از بارزترین نگرانی از وضعیت آب در ایران است چراکه از دست رفتن آب، کشاورزی و اقتصاد روستاها را از بین می برد و ساکنان را وادار به مهاجرت برای ادامه زندگی خواهد کرد. همانطور که در اثر خشک شدن دریاچه های هامون در شرق ایران، ساکنان محلی را وادار به مهاجرت کرد.

به طور کلی آب بزرگ ترین محدودیت منابع در ایران و بزرگ ترین خطر محیط زیست کشور در درازمدت خواهد بود؛ چراکه با از دست رفتن منابع آب زیرزمینی، بسیاری از بخش های کشور غیرقابل سکونت خواهد شد و پیامدهای ویرانگری خواهد داشت.

تجدید نظر کامل درباره شیوه و رویکرد مدیریت آب در ایران، راه حلی است که می تواند از بروز مخاطرات زیست محیطی بسیاری در کشور جلوگیری کند.

مشارکت همه گروه های ذی نفع در برنامه ریزی اختصاص منابع آبی، قیمت گذاری آب (باید برخورد با آب را به‌عنوان منبعی رایگان و تمام‌نشدنی متوقف کنیم)، حفاظت و بهینه سازی استفاده از آب چهار اولویتی است که می تواند در تغییر رویکرد و شیوه مدیریت آب در ایران موثر باشد.

البته مخاطرات زیست محیطی ایران فقط به منابع آبی محدود نمی شود و آسیب دیدگی و فرسایش خاک، انرژی،  آلودگی هوا  و خسارت تنوع زیستی؛ بحران ها و چالش های جدی پیش روی محیط زیست ایران هستند. قرار گرفتن ایران در اقلیم خشک، روندهای تغییر آب و هوا و نابودی جنگل ها بر سرعت گسترش بیابان زایی در کشور افزوده است.

همچنین ایران به واسطه استفاده از سوخت های فسیلی به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی هیدروکربن در دنیا، با چالش تولید گارهای گلخانه ای مواجه است به طوری که در  مصرف انرژی و میزان سرانه تولید دی‌اکسید کربن نیز جزو اولین ها در جهان می باشد. این درحالیست که در کنفرانس پاریس، ایران متعهد شد تا سال 2030 ، چهار درصد تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به صورت غیرمشکوک و هشت درصد در صورت رفع کامل تحریم‌های ظالمانه علیه ایران کاهش دهد.

 در میان همه مسائل مربوط به محیط زیست ایران، تاثیر آلودگی هوا بر کیفیت زندگی، ملموس ترین و مشهودترین تهدید محسوب می شود. طبق ارزیابی سازمان جهانی بهداشت، علاوه بر تهران، شهرهای اهواز، کرمانشاه و سنندج نیز جزو شهرهای آلوده می باشند. البته شهرهای اصفهان و اراک نیز توسط دولت ایران به لیست شهرهای آلوده افزوده شده است. از طرفی توفان ریزگردها که چند سالی است آغاز شده و از مرزهای غربی وارد کشور می شود، معضل آلودگی هوا را تشدید می کند.

صدمه به اقتصاد کشور به ویژه در بخش کشاورزی ( تولید عسل) و حمل و نقل، تضعیف بهداشت و سلامت عمومی شهروندان، تهدید نظام زیستی ایران به ویژه جنگل های بلوط در رشته کوه های زاگرس و پیامدهای منفی در روابط ایران و همسایگان غربی اش از جمله آثار بروز طوفان ریزگردها می باشد.

اصلاح الگوی مصرف، جلوگیری از هدر رفتن انرژی، کاهش آلودگی هوا، ارتقا شاخص های محیط زیستی در حوزه موضوعات مختلف زیست محیطی نظیر تغییر اقلیم و الودگی ها و گرم شدن هوا از جمله گام هایی است که سران سه قوه و مجموعه مدیریت کشور برای اجرای آنها در سطح ملی و در قالب سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست، متعهد شده اند.

چشم اندازهای زیست محیطی در برنامه ششم توسعه و بودجه امسال نیز مورد توجه دست اندرکاران و مسئولان کشوری قرار گرفتته است و اقداماتی نظیر اقتصاد کم کربن و اقتصاد سبز و کاهش آلودگی هوا نیز تا حدودی عملیاتی شده است.

نظارت دقیق‌تر بر خسارت وارده به محیط زیست، مشارکت جوامع محلی در حفاظت از منابع طبیعی و ایجاد معاش جایگزین برای جوامع روستایی- مانند اکوتوریسم- در جهت کاهش اتکای بیش از حد به برداشت ناپایدار از منابع طبیعی در کاهش فشار وارده بر زیستگاه‌ها از مولفه هایی است که اجرای آنها در حفاظت از محیط زیست موثر خواهد بود.

 باید به این نکته توجه داشت که حفاظت از محیط زیست صرفا با ابلاغ بخشنامه ها و دستورالعمل های متعدد به سرانجام نخواهد رسید و به یک ساماندهی شجاعانه برای حل معضلات محیط‌زیست در ایران نیازمندیم که البته به نظر می رسد این اقدام به تدریج در کشورمان آغاز شده است. به طوریکه در دولت یازدهم به مسائل محیط زیستی به صورت جدی پرداخته است و دولت یازدهم مساله محیط زیست را در راس مسائل می داند و بهبود وضعیت محیط زیست، وظیفه اصلی، اساسی، دینی و اولویت بسیار مهم دولت است.

از طرفی حفاظت از محیط زیست باید به فرهنگ عمومی کشور تبدیل شود چراکه امروز عموم مردم به این سطح از آگاهی رسیده اند که مسائل زیست محیطی در زندگی روزمره آنها نقش دارد بنابراین باید از این ظرفیت برای ترویج و گسترش فرهنگ مشارکت مردم و جوامع محلی برای حفاظت از منابع خدادادی و محیط زیست کشورمان استفاده کنیم.