به گزارش خبرنگار اجتماعی شبستان، مفهوم «سبک زندگی» از جمله مفاهیم علوم اجتماعی، جامعه شناسی و مردم شناسی است که اخیراً و در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است.
سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان تأثیر می گذارند، به وجود آمده است.
تقریباً در اکثر تعریف های سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه «سبک» باز می گردد.
اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم و بیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند.
همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندی این کُل را از کُل های دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندی، کلیت، هویت و تمایز در بیانات رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم.
واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی؛ سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، جهادی، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی؛ سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آمریکایی و وسترنیزه می باشد اما آن چه در تعریف های سبک زندگی، جلوه گر می شود آن است که این تعریف قرابت بسیاری با مفهوم هویت پیدا می کند اما با این تفاوت که علاوه بر هویت، مناسبات و رفتارهای عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود و می توان مثالها و مصداق هایی از زندگی واقعی را شاهد آورد که رهبر انقلاب نیز به بیش از بیست مورد از آنها اشاره کردند.
مقایسه سبک زندگی امروزین ما با گذشته با تاکید بر دو محور امکانات زندگی و روش های آموزشی تفاوت بسیار کرده و آسایش و آرامش و نیاز مبتنی بر این نوع سبک زندگی ما بیشتر غربی و برگرفته از فرهنگ غربی است که در رسانه ها تبلیغ می شود.
سبک زندگی، زاویه نگاه ما را تغییر داده است در این نوع سبک زندگی، نیازهای ما پابرجاست منتهی به ولع تبدیل شده است. در این سبک، نیاز به خوردن و آشامیدن هست، منتهی غذاها زود پخته می شود، زود خورده می شوند و پشت میز و فرمان اتومبیل مصرف می شود و نهایت اینکه، چاق می شویم. تماشاگر فیلم های تلویزیونی هستیم که انواع مانکن ها را در قالب هنرپیشه نشانمان می دهند و دستور می دهند که لاغر شویم و بازهم خرج کنیم تا چربی های انباشته را با آن همه هزینه که پرداخته ایم، آب کنیم.
این نوع سبک زندگی هم اکنون در مدارس، در دانشگاه ها، در محیط های کاری ما نیز وجود دارد و سبک زندگی ایرانی اسلامی در هیچ جای کشور نه نوشته شده و نه هیچ دانشگاهی به تدریس آن می پردازد.
در جامعه امروز ما، سبک زندگی ایرانی اسلامی که برگرفته از حیات طیبه اسلامی و مبتنی بر توجه به تولید و آسایش همراه با احسان به دیگران – از همسایه گرفته تا همنوع – ترویج هم نمی شود.
برای ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی در جامعه کاری انجام نشده و حوزه های علمیه ما هم به ابعاد اسلامی آن نپرداختند و دانشگاه های ما هم به شکل غربی و سبک زندگی مبتنی بر رفاه عام و آرامش و آسایش عمومی مبتنی بر مدرنیسم پرداخته اند.
این نوع سبک زندگی، مبتنی بر پیشرفت های صنعتی و الکترونیکی و ارتباطی در غرب است که در خود غرب هم فلسفه زندگی آنها را تغییر داده به نوعی که می توان گفت که بالارفتن سن ازدواج و عدم تمایل به داشتن همسر و از طرف دیگر گرایش به تنوع طلبی در همه امور از استفاده از وسایل مادی گرفته تا نوع گرایش به ارزشهای غیر مادی مبتنی بر سبک زندگی غربی است.
می توان گفت: انقلاب صنعتی و به تبع آن انقلاب در ارتباطات که عصر ارتباطات و اطلاعات را رقم زده است بسیاری از متغیرهای زندگی را تغییر داده و این تغییر باعث دستکاری نوع انسان شده است که سبک زندگی مدرن امروزی که انسان ها را کسل، دلمرده و خودشیفته می سازد، حاصل مصرف گرایی مدرن امروزی است که با اسلام تفاوت فاحش و مغایرت دارد.
ما باید سبک زندگی را با شرایط امروز تعریف کنیم. تعریفی که با استناد به معارف ناب آسمانی تضمین کننده سعادت دنیوی و اخروی باشد و از سویی نسبت آرامش و آسایش را هم به هم نریزد و نیاز کاذب ایجاد نکند و نیازهای واقعی را برآورده سازد.
باز تعریف سبک زندگی امروز، گذران زندگی را آسان تر خواهد کرد و نظام آموزشی ما را کار آمد خواهد ساخت. هدف از زندگی و دانش اندوزی را روشن خواهد ساخت و هیچ کس کار بیهوده و رنج بی گنج نخواهد داشت.
سبک زندگی ایرانی اسلامی باید متاثر از آموخته های دینی خود ما باشد که میتوان در قالب حیات طیبه اسلامی آن را طرح کرد. توجه به الگوهای صحیح زندگی، کشف هویت تاریخی، معرفتی عمیق در استفاده از کالاهای مدرن امروزی و داشتن دین عقلانی به نام اسلام در سبک زندگی ایرانیان، تعیین نسبت ایرانی بودن و اسلامی بودن، یافتن یک نقطه شروع برای تغییر سبک نسبتا غربی کنونی، خصوصا برای ایران باید در ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی مورد توجه قرار بگیرد.
از طرفی پرداختن به مطالعه بین‌رشته‌ای در بررسی سبک زندگی ضرورت دارد و ما باید مطالعات خود را بر اساس قرآن و دین شروع کنیم و به مطالعه بین‌رشته‌ای قرآن و علوم روز روی آوریم.
البته باید توجه داشته باشیم به منظور تغییر سبک زندگی تنها نمی‌توان با رویکرد علمی عمل کرد؛ بلکه لازم است سبک رفتاری نیز تغییر کند.
وقتی به سخنان رهبر انقلاب در سال های اخیر نگاهی بیندازیم، مشاهده می کنیم که ایشان به موضوع سبک زندگی توجه ویژه ای دارند چرا که در بسیاری از دیدارهایشان با عناصر تاثیر گذار جامعه، به این موضوع پرداخته اند.
ایشان بحث در رابطه با سبک زندگی را موجب نشاط و زنده شدن دانشگاه می دانند به طوریکه در بیاناتشان در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی در سال 91 بیان فرمودند: «مسئله سبک زندگى» - که بنده سال گذشته در سفر بجنورد آن را مطرح کردم و مورد استقبال هم قرار گرفت - مسئله مهمى است. بحث درباره مسائل سبک زندگى، اظهارنظر، موافقت، مخالفت، در مواد گوناگون؛ اینها بحث هائى است که دانشگاه را زنده و بانشاط نگه می دارد. اینجور بحث هاى مهم و ناظر به واقعیت ها، خون در رگهاى این پیکره عظیم جارى می کند.»
یا در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب؛ مقام معظم رهبری بر موضوع سبک زندگی ایرانی اسلامی تاکید می کنند و اینگونه و می فرمایند: «یکى از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامى عبارت است از سبک زندگى کردن، رفتار اجتماعى، شیوه زیستن - اینها عبارةٌ اخراى یکدیگر است - این یک بُعد مهم است؛ این موضوع را می خواهیم امروز یک قدرى بحث کنیم. ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم - که هدف انسان، رستگارى و فلاح و نجاح است - باید به سبک زندگى اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگى راحت، زندگى برخوردار از امنیت روانى و اخلاقى، باز پرداختن به سبک زندگى مهم است. بنابراین مسئله، مسئله اساسى و مهمى است.»
مقام معظم رهبری بارها در بیاناتشان بر اهمیت و ضرورت ارائه الگوی زندگی اسلامی ایرانی و ترویج این نوع از سبک زندگی تاکید می کنند.
ایشان در دیدار با شاعران می فرمایند: «جهادِ بناى جامعه اسلامى، جهاد استحکام بخشیدن به ساخت قدرت ملى که ما مکرر رویش تکیه کردیم، جهاد اصلاح سبک زندگى - که عرض کردیم متن تمدن اسلامى این است و آنچه که در غیر از سبک زندگى بحث می کنیم، همه شکل ها و شیوه‌ها و اندازه‌گیرى‌ها است - اینها هر کدام یک جهاد است،حضور در این جهاد از طریق شعر، باید مورد توجه قرار بگیرد؛حکمت، اندیشه حکیمانه، مسائل لازم براى آموختن به انسانها، اینها را فهمیدن و در شعر گنجاندن و بیان کردن - که معارف دینى و معارف انسانى و سبک زندگى جزو برترین هایش است - اینها مسئولیت هاى شاعر است.»
در دیدار با جمعى از بسیجیان و فعالان طرح «صالحین» «همین بحث سبک زندگى و اسلوب زندگى به حسب نظر اسلام، این در داخل بسیج می تواند یک معیار براى خودشناسى باشد. بحث این نیست که دستگاه هاى برتر و بالاتر بیایند ما را عیار بزنند، ببینند چه جورى است، بحث این است که خودمان، خودمان را عیارسنجى کنیم. رفتار ما در محیط کار چگونه است؟
رفتار ما با همسر و فرزند چگونه است؟ رفتار ما در محیط زندگى و محیط اجتماعى چگونه است؟ رفتار ما با زیر دست چگونه است؟ با کسى که بالادست ماست، رفتار ما چگونه است؟ رفتار ما با دوست چگونه است؟ با دشمن چگونه است؟
اینها همه در اسلام اندازه و معیار دارد. خودمان را بسنجیم. این می شود عیار خویش را سنجیدن، خود را درست شناختن. اگر از اینجا شروع کردیم، بنیان زندگى ما، بنیان کار ما در همه بخش ها، به خصوص در بسیج، که حالا محل بحث ماست، تقویت خواهد شد.»
مقام معظم رهبری در بیاناتشان به سبک زندگی به ویژه ترویج سبک زندگی اسلامی ایران از سال 92 به بعد تاکید داشته اند و این دغدغه را بارها در دیدار با اقشار جوان و گروه های تاثیرگذار جامعه درمیان گذارده اند و تاکنون مورد توجه بسیاری از بزرگان و اندیشمندان قرار گرفته است. ولی متأسفانه در جوامع دانشگاهی هنوز فعالیتی جدی در این زمینه صورت نپذیرفته و این در حالی است که این مطالبه بسیار مورد تأکید و توجه ایشان بوده است.
عصمت پناهی
نظر شما