فلسفه توصیه رهبری به حضور میدانی طلاب در خدمات اجتماعی

خبرگزاری شبستان-گروه قرآن و معارف: آیت‌الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، 25 اردبیشهت‌ماه 95 در دیدار جمعی از مدیران، مدرسان و طلاب حوزه‌های علمیه تهران «هدایت فکری و دینی»، «هدایت سیاسی و بصیرت افزایی» و «راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی» را سه وظیفه عمده روحانیت برشمردند و تأکید کردند: طلاب باید با کسب صلاحیت‌ها و آگاهی‌های لازم، در دنیای متفاوت امروز خود را برای ایفای مسئولیت‌های تعیین کننده در جامعه آماده کنند.

ایشان، هدایت عملی مردم را مکمل هدایت اندیشه‌ای آنان دانستند و افزودند: با بهترین روش‌ها، مردم را به عبادات و ظواهر و مصادیق دینی از جمله صدق، امانت، تقوا، ترک منکر، امر به معروف و سبک زندگی صحیح، هدایت کنید.

رهبر انقلاب طلاب را به «درس خواندن خوب و تهذیب نفس» توصیه کردند و خاطر نشان کردند: همت خود را برای ایفای مسئولیت‌های روحانیت که هیچ تخصص دیگری نمی‌تواند جایگزین آن شود، به‌کار گیرید؛ البته این کار نباید به معنای هدف‌گیری مناصب و مقامات و عناوین باشد بلکه در همه اوقات باید کسب رضایت پروردگار و امام عصر(عج)، هدف اصلی قرار گیرد.

خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین دقیقی شاهرودی، کارشناس حوزوی و امام جماعت نایبِ مسجد روح الله(ره) تهران به تبیین تاکید مقام معظم رهبری بر «تهذیب نفس»، «پالایش اخلاقی» و «حضور هدایتگر و میدانی طلاب در خدمات اجتماعی» پرداخت که شرح آن تقدیم می‌شود.

گام نخست طلبگی، اخلاق است

حجت‌الاسلام والمسلمین دقیقی شاهرودی با بیان اینکه حدیث نبوی «أول العلم معرفة الجبار و آخر العلم تفویض الأمر إلیه: سر آغاز علم، شناخت خداوند جبار و سرانجام آن، واگذارى امور به او است»، نخستین عبارتی است که طلبه در ابتدای «جامع المقدمات» می خواند، گفت: تاکید رسول الله(ص) بر تهذیب نفس و پالایش اخلاقی است که لازمه آن، شناخت خداوند و تفویض تمام امور به پروردگار است. بنابراین گام نخست طلبگی، اخلاق است.

وی افزود: اخلاق، موضوعی گفتاری یا نوشتاری نیست بلکه بیش از هرچیز، «عملکردی» است. برای مثال اگر بیان حدیث «أول العلم معرفة الجبار و آخر العلم تفویض الأمر إلیه» از زبان بنده اثر کم تری نسبت به کلام مرحوم آیت الله بهجت یا آیت الله مجتبی تهرانی(ره) دارد؛ زیرا مردم رفتار اخلاقی را در ایشان مشاهده کردند.

انتقاد آیت‌الله سبحانی از کم رنگ شدن اخلاق در حوزه‌ها

این کارشناس حوزوی بحث اخلاق در حوزه های علمیه را «کیفیتی و کاربردی» خواند و اضافه کرد: افت و خیزهای اخلاقی حوزویان ریشه در عملکردها دارد؛ وگرنه احادیث و روایات معصومین(ع) و کتب و دستورالعمل های اخلاقی همیشه وجود داشته اند. کم رنگ شدن اخلاق در حوزه ها که اخیرا حضرت آیت الله جعفر سبحانی بر آن تاکید کردند به دلیل حضور کم رنگِ علمای متخلق است. همچنان که فقدان شخصیت هایی مانند آیات حق شناس، مجتبی تهرانی، خوشوقت و ... در کاهش حسنات و ملکات اخلاق جامعه اثرگذار بود.

وی با اشاره به اینکه صرف برگزاری درس اخلاق کارساز نخواهد بود، بنابراین مدیران و مسئولان حوزه ها، کارکردهای این درس را بررسی و آسیب شناسی کنند، خاطرنشان کرد: امام علی(ع) فرمودند «آفَةُ الْعِلْمِ تَرْکُ الْعَمَل بِه  آفةُ العملِ تركُ الإخلاصِ». چقدر مدیران و اساتید آفات علم و عمل را در طلابشان بررسی می کنند؟!

توصیه طلایی مرحوم آیت‌الله مشکینی به طلاب

حجت‌الاسلام والمسلمین دقیقی شاهرودی گفت: آیت الله مشکینی(ره) –از مراجع تقلید معاصر- در درس اخلاق فرمود «من آنچه را برای طلاب می گویم، ابتدا خود، عمل می کنم و سپس برای شما می گویم». یکی از دلایلِ کم رنگ شدن کیفیت مباحث و عملکردِ اخلاقی در مدارس علمیه و مساجد، عدم عَمَل برخی استاد و علما است!

شرکت شیخ انصاری در درس اخلاق شاگردِ خود

وی افزود: مرحوم شیخ انصاری آن قدر به کیفیت و اثرگذاری درس اخلاق اعتقاد داشتند که هفته ای یک بار در درس اخلاقِ شاگرد خود –سید علی شوشتری(ره)- شرکت می کردند و وقتی به ایشان خرده گرفتند، پاسخ داد «من به تذکرات اخلاقی نیاز دارم». چنین اخلاصی، عِلم شیخ انصاری را جاودان کرد.

علت ناراحتی امام، هنگام شهادت فرزندش چه بود؟

پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: آیت الله قرهی نقل می کند «امام خمینی(ره) مبلغی پول به بنده برای رساندن به فرد نیازمندی دادند و ساعتی بعد، آقا مصطفی خمینی در نجف درگذشت. فردا صبح درس تعطیل شد و طلاب برای عرض تسلیت خدمت امام رسیدند. اما ایشان با مشاهده بنده فرمودند: پول را به صاحبش رساندی؟ وقتی پاسخ منفی من را شنیدند، گفتند: همین الان برو و کار را انجام بده». نتیجه اخلاق عملی، عمل به وظیفه الهی در اوج ناراحتی دنیوی است.

وی ادامه داد: اگر حوزه های علمیه به سمت اخلاق کیفیتی و عملکردی بروند، اثرات شگرفی در طلاب دارد؛ و بالتبع اثرات سازنده ای در جامعه خواهد گذاشت. از سوی دیگر، کم توجهی به اخلاق، جامعه را چار کژکاری های رفتاری می کند. بنابراین اخلاق مقدم بر دانش اندوزی است؛ همچنان که امام(ره) فرمودند «اگر تهذیب نباشد، علم توحید نیز فایده ندارد».

فلسفه توصیه رهبری به حضور میدانی طلاب در خدمات اجتماعی

این پژوهشگر حوزوی ادامه داد: علم باید همراه با عَمل و عَمل باید همراه با اخلاص باشد؛ و همه این ها باید همراه با مردم داری و خدمت به جامعه باشد. همچنان که رهبر معظم انقلاب فرمودند:

«سومین وظیفه مهم روحانیت «حضور هدایتگر و نیز میدانی در عرصه خدمات اجتماعی» است. حضور طلاب در خدمات رسانی به مردم، مدرسه سازی، بیمارستان سازی، کمک به مردم هنگام حوادث و دیگر عرصه ها، نیروهای مردمی را نیز به صحنه می آورد و منشأ خدمات خواهد شد».

وی افزود: حضور ملیونی مردم در مراسم تشییع آیت الله بهجت(ره) ریشه در علاقه قلبی آن ها به عبد صالح عامِلِ اخلاق گرایی داشت که بیش از حرف زدن، «اهل عَمل» بود.

تلاش‌های فراوان حوزه‌های علمیه و مرکز رسیدگی به امور مساجد

حجت‌الاسلام والمسلمین دقیقی شاهرودی با اشاره به تلاش های فراوان حوزه های علمیه برای ترویج اخلاقیات در طلاب و ائمه جماعات گفت: ترویج اخلاق بیش از برگزاری دروس، نیازمند حضور اساتید ربانی و عامل اخلاقی است. هرچند مشغله های فراوان، موجب دوری روحانیون از مسایل و مباحث اخلاقی شده است.

وی افزود: معرفی اساتید و علمای گمنام اخلاق به جامعه از وظایف رسانه ها و مراکز مدیریتی و ستادی حوزه های علمیه است که در صورت تحقق این موضوع، فضایل اخلاقی در جامعه گسترش می یابد. جامعه خاصه جوانان ما نیازمند استفاده از نکات اخلاقی اساتید هستند.

نگاه و کلام تاثیرگذار آقای صدیقی

امام جماعت مسجد روح الله(ره) با بیان اینکه عالم متخلق با نگاهش و کلامش، تحول می آفریند، خاطرنشان کرد: زمانی مرحوم جعفر ثمری، امام جمعه شهریار به بنده فرمودند «زمانی که سکته کردم، ناراحت بودم و اجازه ملاقات به کسی را نمی دادم؛ تا اینکه ماجرا را به آقای صدیقی، امام جمعه موقت تهران گفتند و ایشان به دیدار بنده آمد و گفت: آشیخ جعفر چه شده است؟ گفتم: چه شده است. در حال مرگ هستم اما دستانم برای دیدار با خدا خالی است! در این هنگام آقای صدیقی، نگاهی به من و سپس به آسمان کرد و به من گفت: یا الله العاص». آن گاه آقای ثمری به بنده گفت «بعد از 70 سال، تازه فهمیدم گناهکاران نیز خدا دارند». اخلاق عملی چنین اثری در عالم 70 ساله نیز دارد.

وی ادامه داد: لازمه اثرگذاری جلسات اخلاقی در مردم و طلاب، استفاده از علما و اساتید برجسته اخلاقی است؛ کسانی که نفس پاکشان موجب تحول معنوی در مخاطب و شنونده می شود. استاد باید حال درونی طلبه و عموم مردم را متوجه معارف الهی کند.

دلیل تاکید امام خمینی(ره) و رهبری انقلاب بر تهذیب نفس

حجت‌الاسلام والمسلمین دقیقی شاهرودی گفت: تاکید امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر اولویت تهذیب نفس نسبت به تحصیل علم به دلیل نگاه مردم و طلاب جوان به کردار و عملکرد علما و بزرگان است. بنابراین طلبه باید از الفاظ بگذرد و معارف در آینه وجودشان تجلی عینی یابد.