به گزارش خبرگزاری شبستان//خراسان رضوی
اشاره: جریان کاوش های باستان شناسی در یکصد و پنجاه متری جنوب غربی بنای هارونیه قدیمی ترین مسجد موجود در خراسان و بقایای یکی از منحصر به فرد ترین مساجد اولیه ایران کشف گردیده است.
بقایای این مسجد به طول 94 و عرض 53 متر به سبک شبستانی ستون دار اولیه (خراسانی) ساخته شده و بر اساس بررسی ها شامل شبستان قبله (جنوبی) صحن و شبستان شمالی است. آثار مکشوفه احتمالا متعلق به اواسط سده پنجم هجری است و گویابانی آن خواجه نظام الملک توسی بوده است امروزه این مکان به صورت سایت موزه باستان شناسی مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد.
***** در جریان کاوش هایی که طی سال های ١٣٧٩ تا ١٣٨٢ شمسی در شهر تاریخی توس صورت گرفت، بقایای مسجدی که به احتمال بسیار مسجد جامع شهر بوده و در سده 5 ق به دستور خواجه نظام الملک ساخته شده است، از زیر خاک بیرون آورده شد. بنا به قولی بعدها مدرسه ای نیز به این مسجد ضمیمه شده که تا زمان ویرانی توس در دوره تیموریان رونق داشته است. این محوطه تاریخی ٩4 متر طول و 5٣ متر عرض دارد.
الف: واقع شدن این مسجد در فاصله تقریبا ١٠٠متری بنای مشهور هارونیه، نشان می دهد که به احتمال بسیار زیاد محوطه ای که اکنون هارونیه و مسجد جامع تابران در آن قرار دارند، مرکز شهر تاریخی توس بوده است. آنچه این گمان را تقویت می کند، این است که کارشناسان باستان شناسی معتقدند؛ در ضلع غربی و شمالی این بنا بازارهایی نیز وجود داشته است. این موضوع می تواند در طرح احیای شهر توس که از چند سال پیش در جریان است، دارای اهمیت بسیار باشد.
ب: آثار بیرون آمده از زیر خاک، خوشبختانه توسط کارشناسان به خوبی مرمت شده و ایجاد سقفی مناسب بر فراز کل محوطه، آن را در برابر حوادث جوی نیز محافظت می کند. نصب طناب هایی به دور محوطه و عدم امکان تماس افراد با آثار کشف شده، آنها را از صدماتی که ممکن است توسط بازدید کنندگان وارد شود نیز محفوظ می دارد.
ج: به نظر می رسد آثار موجود کامل نباشد و حداقل با توجه به موقعیت مسجد و بازارهای مذکور، می توان امیدوار بود که در جریان کاوش های آینده، بخشی دیگر از این مسجد و مدرسه و دیگر بناهای مرکز شهر تاریخی توس از زیر خاک بیرون آورده شود. جالب اینکه فرو رفتگی ستون های ضلع جنوبی مسجد در زیر آسفالت اتوبانی که به سوی آرامگاه فردوسی کشیده شده، تردیدی باقی نمی گذارد که بخش هایی از شهر توس در زیر این اتوبان مدفون است.
طرح بازسازی و احیاء شهر تاریخی توس، از دهه ٧٠ آغاز شده، اما تاکنون گزارشی از پیشرفت های به عمل آمده در این زمینه به صورت عمومی منتشر نشده است. اکنون کشف چنین آثاری در این مکان نشان می دهد؛ اصلی ترین کاری که باید در این باره صورت داد، کاوش های باستان شناسی به صورت گسترده است. این کار موجب کشف بقایای شهر می گردد و آنچه از زیر خاک بیرون خواهد آمد، نقشی مهم در تهیه نقشه شهر آینده توس خواهد داشت. البته ساخت و سازهای گسترده در سالیان گذشته در محوطه توس، این کار را با مشکلاتی بسیار مواجه ساخته است، اما باید امیدوار بود که در آینده ای نه چندان دور، توس پس از گذشت 6٠٠سال ویرانی، حیاتی تازه از سر گیرد.
پایان پیام/
نظر شما