به گزارش خبرنگار شبستان، مقام معظم رهبری (مدظله العالی) سال 1395 را سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری کردند، عنوانی که بی تردید قرابت اساسی دارد با مساله تحول در سبک زندگی و اصلاح الگوی مصرف و بهره وری، مواردی که معظم له بارها بر آن تاکید داشته اند؛ امروز با توجه به هجمه های مختلف فرهنگی بیگانگان در راستای ترویج مصرف گرایی، به نظر می رسد تکیه بر تولید داخلی و استفاده از کالای داخی می تواند علاوه بر زدن ضربه مهلک به بدنه اقتصاد کشورهای بیگانه، زمینه ای برای رشد و شکوفایی اقتصاد داخلی را فراهم کند.
در راستای تحقق این مساله رسانه های تصویری و رسانه های مجازی در کشور نقش مهمی را ایفا می کنند ،همچنین در بعد مردمی تر و دینی رسانه مسجد نیز می تواند نقش مهمی را تحقق شعار امسال ایفا کند.
این مباحث را با حجت الاسلام ربانی نژاد، کارشناس حوزه رسانه و از روحانیون دغدغه مند مسجد، به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
به عنوان اولین سوال بفرمایید انتقال مفهوم و تبیین ماهیت شعار امسال باید از چه طریقی به مردم منتقل شود؟
این که موضوع سبک زندگی وابعاد اقتصادی فرهنگی آن طی حدود 10 سال از سوی مقام معظم رهبری به عنوان شعار سال بیان می شود ، نشان از اهمیت این امر دارد و این که در صورت غفلت می تواند منشا آسیب های جدی به کشور باشد.همه ما باید باور کنیم شعار سال صرفا یک پوستر و یا شعار به عنوان عرفی آن نیست. شعار سال مانند نقشه راه و برنامه درسی یک دانشجو است و همواره همگان باید به آن توجه داشته باشیم.
به نظر می رسد تحقق شعار امسال "اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل" دومحور مردم و مسئولین را در بر می گیرد. تحقق این شعار در هر کدام الزامات و شرایطی دارد که اولین قدم آن باورمندی است. ابتدا باید یک موضوع را باور کنیم ، چراکه بدون باور تنها واژه ها را تکرارمی کنیم و ارزش ها به کلیشه تبدیل می شوند و این بزرگترین ضربه است.
اقتصاد مقاومتی روی ابرها و در خلاء محقق نمی شود بلکه یک حقیقت بیرونی است و یک معدل و محصول است که از جمع شدن عوامل مختلفی شکل می گیرد.شاید بتوان آن را به "واژه سلامت" تشبیه کرد .وقتی می گوییم شخصی از نظر پزشکی در سلامت است این یک موضوع نیست بلکه نتیجه درست کارکردن صدها عضو و دستگاه دربدن است .
اقتصاد مقاومتی چنین مفهومی است و ارتباط مستقیمی با سبک زندگی و الگوی مصرف و لایه های اجتماعی فرهنگی اقتصادی و سیاسی جامعه دارد. نکته دیگرآنکه در این زمینه باید واقع نگر باشیم یعنی نباید مایوس بود و منفی بافی کرد و نه می توان خوشبینی افراطی داشت .
مادامی که سبک زندگی ما به سمت وابستگی بیشتر باشد و این فرهنگ از طریق نمادهای دیداری و شنیداری و رسانه ها تبلیغ و تشویق شود و جامعه با خرید کالای خارجی ذوق زده شود، نمی توان گفت که شعار اقتصاد مقاومتی در لایه های مختلف اجتماعی محقق شده است. یکی از الزامات دیگر مساله اقتصاد مقاومتی بحث الگوی مصرف است که در این زمینه رسانه ها نقش مهمی را در فرهنگ سازی دارند.
اکنون باید از خود بپرسیم که از تبلیغات بنرهای سطح شهر تا ده ها برنامه ها تاثیرگزار در رسانه ملی تا متن کتابهای درسی کودکان و نوجوانان تا آثار رسانه ای تولیدی ما و... چه میزان در راستای ترغیب به مصرف کالای داخلی و بوده است ....
بنابراین، این گونه مفاهیم باید در قالب های متنوع و با روش های القاء مستقیم و غیر مستقیم، متناسب با هر قشر از مخاطبان تبیین و منتقل شود که رسانه ها به معنی اعم آن –همان گونه که از اسم آنها پیداست ازبهترین زمینه ها و ظرفیت ها هستند .
آیا اکنون رسانه ملی به عنوان رسانه برتر در سطح کشور توانسته است در حوزه سبک زندگی و اصلاح الگوی مصرف فرهنگ ساز باشد؟
تلاش هایی انجام شده است و افراد دلسوزی در بخش های مختلف رسانه برنامه های خوبی ساخته اند،ولی اگر خروجی کارها را درنظر بگیریم متاسفانه نمره خوبی نداریم اگر چنین بود رهبری باانتخاب این شعار بر ضرورت اقدام و عمل تاکید نمی کردند.
حتی شاید بتوان گفت ما بیشتر مردم را به سمت مصرف گرایی و انواع مدها سوق داده ایم.کافی است یک روز به موضوع سریال ها و فیلمهای داخلی و خارجی شبکه ها و طراحی های صحنه و دکوراسیون خانه ها حتی در سریالها و فیلم های تولیدی صدا و سیما و حجم و محتوای تبلیغات کالاها توجه کنیم.
اجازه بدهید نمونه هایی را از این دست عرض کنم که بیان گر اهمیت نقش رسانه در فرهنگ و اقتصاد است:
آیا طی این سالها آن قدر که تب خوانندگی را بطور مستمر در دهها برنامه و شبکه افزایش داده ایم به فرهنگ سازی مفاهیم و ارزش هایی که زیر بنای بهره وری و اقتصاد مقاومتی و ارزش مندی خرید کالای ایرانی است پرداخته ایم؟
نمی توانیم بگوییم نمی شود چون در هر زمینه ای که کارکردیم نتیجه گرفتیم . یک نمونه مثبت آن فرهنگ سازی برای بستن کمربند هنگام رانندگی بود.خواستیم و باورکردیم و برنامه ریزی کردیم و دیدیم شد و در یک بازده زمانی ده ساله رفتار و فرهنگ جامعه را ارصلاح و ارتقا یافت.
طی این سال ها می بینیم از یک سو مقام رهبری همواره بر مساله سبک زندگی، اقتصاد مقاومتی و انضباط مالی و ضرورت دشمن شناسی و نقش بازی های و....تاکید کرده اند ولی از سوی دیگر برخی مسولین و متولیان و جریان سازان فرهنگی و خانواده ها و احاد جامعه این موارد را جدی نگرفته اند نتیجه ان که جریان فرهنگی استکباری صهیونیستی با یک اهرم رسانه ای به ظاهر کوچک یعنی بازی تلفن همراه "کلش اف کلنز: بخش عظیمی از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و حتی بهره برداری اقتصادی می کند.
به گونه ای که در کمتر از 5 سال در همه کشور و بین همه سنین و اقشار فراگیرمی شود .کارشناسان تخمین می زنند بیش از پانزده میلیون نفر در ایران کلش بازی می کنند .این مجال فرصتی برای تبیین ابعاد آسیب های این – به ظاهر – بازی نیست و در جلسات مستقلی مفصلا آسیب شناسی این بازی عرض شده است اما خلاصه آن که اولا روح حاکم بر این بازی ویرانگری و غارت و کشتار است. فرد باید خراب کند و غارت کند تا بتواند امتیاز بیشتر بگیرد مهارت در آباد کردن و ساختن نیست بلکه غارت بیشتر است و باید با ویران کردن و کشتن دیگران جامعه خود را بنا کنی !.
در این بازی آنلاین گرچه اکثر محتویات و قابلیت های بازی رایگان و به اصلاح آنلاک و باز هستند ولی شما جهت دریافت یک سری تجهیزات و آپشن های اضافی باید پول خرج کنید –به اصطلاح جم بخرید یعنی پول واقعی خرج کنید - تا ابزار آلات هجومی و دفاعی قوی تری داشته باشید یا اگر به الماس و منابع بیش تری نیاز دارید باید آن را بخرید. حال اگر تنها ده میلیون از افرادی که در ایران کلش بازی می کنند جم خریده باشند -یعنی پول واقعی که به حساب شرکت سانده این بازی در خارج واریز می شود - و هر نفر تنها سی هزار تومان ،می بینید که رقم هنگفتی بالغ بر300میلیارد تومان – تاکید می کنم تنها از ایران -از جیب خانواده ها و از خزانه کشور خارج شده است و هیچ سود و ثمره ملی نداشته است!!! این مبلغ پول چند بشکه نفت ماست ؟با این مبلغ چه گره هایی از کار افراد و خانواده ها و کارگاه های تولیدی باز می شود ؟ ایا این نحوه رفتار و سبک زندگی ما بر اساس فرهنگ اقتصاد مقاومتی است؟
نکته دیگر ان است که اقتصاد مقاومتی مورد نظر مقام رهبری در منشور نظام جمهوری اسلامی و متکی بر باورها و ارزشهای اسلامی ایرانی تعریف می شود. قرآن کریم می فرماید :
وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ ...تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّكُمْ ...
"و تا آنجا که می توانيد در برابر دشمن نیرو و توان آماده کنيد تا دشمنان خدا، ودشمنان خود را بترسانيد "
این آیه شریفه ابعاد مختلفی دارد از جمله اشاره به این نکته که به گونه ای باید آماده باشیم که وقتی دشمن به ما نگاه می کند نا امید شود به وحشت بیفتد و بترسد. آیا اگر جامعه اسلامی اقتصادی آسیب پذیرو وابسته و داای حفره های نفوذ بود، می تواند بگوید به این آیه عمل کرده است ؟؟بنابر این می بینیم که اقتصاد مقاومتی در عمل به این آیه محقق می شود و این مفهوم به هیچ وجه نسخه برداری از تجربه های نظام سرمایه داری غرب یا نظام کمونیستی شرق نیست . ولی ما باید از تجربه کشورهایی که این مسیر را رفته اند با توجه به اقتضائات جامعه مان استفاده کنیم .
این روایت که حضرت می فرماید: « أَعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ إِلى عِلمِهِ » چراغ راه همه بشریت است. در این روایت تاکید شده است که آگاه ترین مردم کسی است که از تجربه دیگران استفاده کند،
کشورهایی که این مسیر را رفتند و موفق هم شدند مانند ژاپن پس از جنگ جهانی ، هند بعد از استقلال و حتی کشورهایی مثل کره جنوبی. این کشورها با اتکا بر امید و عزم ملی و تولید داخلی شان به این نقطه رسیدند یا با تبلیغ و ترغیب مردم به مصرف گرایی و نگاه به بیرون و اعتماد به کالای خارجی و بی اعتمادی و دلزدگی از کالای داخلی ؟؟؟
چگونه فرهنگ سازی کردند و برنامه ریزی داشتند و عمل کردند و اکنون ما به چه سمتی حرکت می کنیم؟ کافی است در سطح شهر بگردیم وبه تابلو های تبلیغاتی توجه کنیم . آیا با وجود دهها مشابه ایرانی در یک محصول، لازم است همان کالا ، خارجی اش تبلیغ شود؟
هم در منابع دینی ما و هم درعلوم تربیتی و روانشناسی به این نکته تاکید شده که،عدم هاهنگی و تضاد بین عوامل تاثیرگذار در انسان سبب بروز نفاق ، دوگانگی و به نتیجه نرسیدن نصیحت ها می شود. مثلا اگر کودک و نوجوان در خانه بطور مداوم توصیه و نصیحتی را از والدین بشنود ولی در عمل آنها را پایبند به آن نبیند، دچار تضاد می شود و نمی تواند به آن ارزش پایبند شود.
جامعه نیز درصد زیادی این گونه است. اکنون وقتی در جامعه ای توده مردم و نسل جوان در تبلیغات خیابانی و رسانه ای دعوت به مصرف بیشتر و دیدن زرق و برق خارج و کالای خارجی می شوند چه طور باید انتظار داشته باشیم در چنین جامعه ای بعد از چندماه یا چند سال اقتصاد مقاومتی –یعنی فرهنگ کار و امید و ساختن و اتکای به داخل کشور - فرهنگ غالب شود، پس ما در عملکرد رسانه ای مان در یک نتیجه گیری «کلی» به سمت اقتصاد مقاومتی حرکت نکرده ایم.
راه رسیدن به اقتصاد مقاومتی را می توانیم از عملکرد رسانه های خارجی به دست بیاوریم، رسانه های خارجی برای مقابله با ما چه کار انجام می دهند؟؟ تبلیغات منفی، کاهش وحدت ملی، ترویج روحیه ناامیدی، تبلیغ مصرف گرایی، تضعیف تولید ملی. با توجه به روشی که تبلیغات رسانه های خارجی انجام م می دهند راه ما مشخص می شود یعنی باید خلاف این مسیر حرکت کنیم.آیا این گونه ایم؟
مسجد به عنوان رسانه اسلام چه طور می تواند به عنوان عامل فرهنگ ساز اقتصاد مقاومتی نقش آفرین باشد؟
مسجد به عنوان یک مرکز نورانی و معنوی و یک رسانه تاثیرگذار در قشر متدین و باورمند جامعه – که اکثریت قاطع جامعه را دربرمی گیرد - می تواند در فرهنگ سازی ارزش ها از جمله اقتصاد مقاومتی جایگاه ویژه ای داشته باشد، ممکن است که برخی مردم ارتباط مداوم با مسجد نداشته باشند ولی اگر حرکتی فرهنگی از مسجد شروع شود قطعا به مسجد اعتماد می کنند.
معمولا بسیاری از خانواده هایی که نزدیک محل زندگی شان یک مسجد فعال است همواره از حضور فرزندان شان در برنامه های فرهنگی و اردویی زیر نظر مسجد استقبال می کنند، مسجد جایگاهی فراتر از جمع نمازگزارانی که در آن نماز می خوانند دارد.حال اگر بسیاری از مفاهیم کلیدی جامعه نظیر همین مساله اقتصاد مقاومتی در مسجد بیان شود طبیعتا تاثیر به سزایی خواهد داشت.
برای رسیدن به این هدف لازم است ابتدا نقش اقتصاد مقاومتی و مدل های تحقق آن برای ائمه جماعات و مسئولان فرهنگی مساجد تبیین و با ارایه نمونه های عینی ملموس شود تا باورمندی و دغدغه عمیق ایجاد شود.مرحله بعد انتقالاین باورمندی و دغدغه به اهل مسجد و مناطق اطراف است .
برای این منظور باید قشر نوجوان وجوان را مورد توجه ویژه داشته باشیم .از تجربیات ثابت شده ما و همه فعالان فرهنگی مساجد این است که اگر در این رابطه – و هر موضوع دیگری - از جوانان و نوجوانان نظرخواهی شود، یعنی به جلسه دعوت شوند موضوع تبیین شود و بعد از خود آنها راهکار خواسته شود و با احترام به نظرات و افکار آنان، موارد جمع بندی و تکمیل شود، بسیار موثر خواهد بود و در مقام عمل نیز همراهی جدی خواهند داشت.
نکته دوم اینکه مساجد می توانند محل شکل گرفتن هسته های تولیدی شوند، جوانانی که دنبال اشتغال هستند در این هسته ها حضور یابند و مسجد بتواند از ظرفیت های محله استفاده کند و کارگاه های تولیدی کوچک که با سرمایه کم فعالیت می کند را راه اندازی کنند.یا محصولات ایرانی خوبی که در فروشگاه های آن منطقه و محل است ارایه و تبلیغ شود .چه اشکالی دارد مثلا امام جماعت روزی بین دو نماز ، ضمن بیان حدیثی کوتاه، از پارچه خوب ایرانی که در فلان مغازه یا فروشگاه محل عرضه می شود و قیمت مناسبی هم دارد و اتفاقا خود ایشان هم تجربه کرده است نام ببرد و مردم هم تشویق شوند.و حتی به راحتی می توان زمینه تخفیف برای نماز گزاران را هم فراهم کرد. این یک نمونه کوچک بود .از ده ها راهکار دیگر هم می توان استفاده کرد .
حتی مساجدی که جوانان فعال در آن حضور دارند می توانند محصولات با کیفیت داخلی را تبلیغ و ترویج کنند،گروه داشته باشند .به تعبیر فضای مجازی "کمپین" داشته باشند و....
متاسفانه ما نسبت به مصرف تولیدات خارجی – به تعبیر روانشناسان - شرطی شده ایم. جامعه ما طی چند قرن اخیر شرطی شده است و در ناخوداگاه ما جای گرفته است که هرچه کالای خارجی است خوب و هرچه که ایرانی است خوب نیست، البته قبول داریم که باید در زمینه ارتقای کیفیت کالای داخل باید کار شود ولی آیا نمی توانیم از برخی کالاهای ایرانی که کیفیت بالایی دارند استفاده کنیم.؟؟؟
بهترین مثال پوشاک است، پوشاکی که در ایران با کیفیت بسیار خوب تولید می شود چرا باید به منطقه ای دیگری برود و برند خارجی بخورد و برگردد، و حتما برچسب ساخت ترکیه یا ژاپن داشته باشد تا فروش برود؟
این مشکل دیگر تولیدی نیست بلکه فرهنگی است که البته ضربه به تولید و اقتصاد هم می زند . آیا این برای یک کشور فاجعه نیست؟؟ آن هم کشوری مثل ما با این پشتوانه قوی و رسالتی که برای نشر فرهنگ ناب اسلامی در جهان ازیک سو و دشمنانی قسم خورده از سوی دیگر داریم.
بنابراین یکی از کارهای خوب مساجد می تواند معرفی کالای خوب و با کیفیت ایرانی باشد، چه ایرادی دارد که در هرمسجدی دو هفته یک بار بین دو نماز یک کالای خوب ایرانی معرفی شود؟ ممکن است بسیاری از کسانی که مشغول تهیه جهیزیه فرزندانشان هستند از همین طریق با کالای با کیفیت خوب ایرانی و با قیمت مناسب تر آشنا شوند.
باید تلاش کنیم همواره با احیای تفکر دینی خود و مساجدمان را متحول کنیم و مساجد هر روز بیشتر از قبل سنگر هایی فرهنگی ، عقیدتی ، اقتصادی ، اجتماعی و عاطفی باشد .
.
نظر شما