به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری: در سال‌های اخیر، افق‌های روشنی پیش روی پژوهشگران تاریخ معاصر كشور گشوده شده و در همین زمینه، انتشارات سوره مهر نیز به عرضه و نشر آثار پژوهشی متنوع در این زمینه اقدام كرده است. علاقه‌مندان تاریخ و به‌ویژه تاریخ معاصر كشورمان كه انقلاب اسلامی، بخش مهمی از آن را تشكیل می‌دهد بسیارند و از این رو در این یادداشت، به معرفی برخی از این كتاب‌های پژوهشی تاریخی با محوریت انقلاب می‌پردازیم.
گزارش یك طرح
قیام 15 خرداد 1342 به عنوان مبداء تاریخی نهضت فراگیر اسلامی در مبارزه علیه رژیم پهلوی به رهبری امام خمینی (ره) به رغم تمامی اهمیت و نقش كم نظیری كه در پیروزی انقلاب دارد، از جمله مظلوم‌ترین زمینه‌های پژوهشی است كه هنوز ابعاد آن به تمامی مورد بازشناسی و تحقیق قرار نگرفته است. حوزه هنری با در نظر داشتن چنین موقعیتی، نخستین بار در سال 1371 با هدف تولید مجموعه‌ای مستند – داستانی تلویزیونی درباره قیام 15 خرداد 1342 قدم در راه گذاشت و مسئولیت نهایی آن را به علی باقری سپرد. اما متاسفانه این پروژه تاریخی عظیم بر اثر برخی مشكلات، نیمه تمام رها شد.
كتاب «گزارش یك طرح» گزارشی مكتوب و لحظه به لحظه از سیر مراحل این پروژه تلویزیونی است كه جواد كامور بخشایش آن را بر اساس متن دست نویس روزانه علی باقری تدوین كرده است. مخاطبان این كتاب می توانند علاوه بر كسب آگاهی در زمینه چگونگی پیشبرد مراحل یك پروژه تحقیقاتی تاریخی، از آن به عنوان یك متن اموزشی برای انجام تحقیقات عملی مورد علاقه شان بهره ببرند.
ظهور و سقوط خاندان تنگستانی
تنگستان، منطقه ای كوهستانی در جنوب شرقی بوشهر است و از جنوب دشتستان بوشهر تا ساحل دریا امتداد دارد. شهرستان تنگستان شامل تنگستان شمالی به مركزیت اهرم و تنگستان ساحلی به مركزیت دلوار است و به سبب مقاومت دلیرانه مردم این منطقه در برابر استعمارگران خارجی در خلال جنگ جهانی اول، اهمیت چشمگیری در تاریخ مبارزات مردم جنوب دارد؛ به ویژه آن كه ظرف چند سده اخیر خاندان های معروفی در این منطقه ظهور كرده اند كه بی گمان «خاندان تنگستانی» از معروف‌ترین و اثرگذارترین آن ها به شمار می رود. باقرخان تنگستانی و فرزند شهیدش احمدخان تنگستانی دو تن از افراد برجسته همین خاندان هستند كه در تاریخ قاجار و خصوصا نهضت مقاومت جنوب عیله بریتانیا نقش مهمی ایفا كردند.
سیدقاسم یاحسینی در این كتاب، با رویكردی پژوهشی و مستند ضمن ریشه شناسی دقیق وقایع تنگستان، به طور مبسوط در مورد این چهره ها سخن گفته و زوایای پنهانی از منش و اقدامات آن ها را به نگارش درآورده است.
خمین در گذر تاریخ
كتاب «خمین در گذر تاریخ» نوشته محمدجواد مرادی نیا، تاریخ مختصر شهرستان خمین در استان مركزی است كه به حوادث خمین از ابتدا تا پایان سلطنت پهلوی اشاره دارد. پرداختن به زندگی رجال نامدار كمره، موضوعی دیگر است كه در این كتاب مورد توجه قرار گرفته و خواننده برای اولین بار دفتر زندگی رجال برجسته ای همچون سید محمد كمره ای را در مقابل خود گشوده می بیند. زندگی خاندان امام خمینی (ره) شامل پدربزرگ، پدر و حوادث دوره كودكی و نوجوانی ایشان در زادگاه خود، فصل پایانی كتاب را تشكیل می دهد كه در خلال آن یافته های جدیدی به خواننده عرضه می شود.
مرادی نیا در این اثر، مقید به رعایت اصول تحقیق در تاریخ بوده است. بنابراین از طرح موارد غیرمستند، حتی المقدور پرهیز كرده و كوشیده است تا هر مطلبی را صرفا پس از اطمینان به صحیح بودن آن مورد استناد قرار دهد.
منابع این تحقیق، علاوه بر كتب تاریخی، نشریات قدیمی، اسناد منتشر نشده و خاطرات كهن‌سالان نیز بوده و نگارنده كوشیده با بهره گیری از منابع مورد وثوق، خواننده را به سفری در تاریخ خمین دعوت كند و پرده از رخدادهای تلخ و شیرین این سرزمین كهن بردارد.
بازیابی یك واقعه
برخی منابع تاریخی عهد ناصرالدین شاه از وقوع نبردی رو در رو میان قوای ایران و انگلیس در منطقه محمره (نام قدیم خرمشهر) به سال 1272 ه.ق یاد می كنند كه شرح وقایع و ذكر جزئیات آن در مندرجات منابع تاریخی آن دوران از قلم افتاده و در هیچ سند تاریخی آن دوره توضیح روشنی درباره انگیزه ها و كیفیت وقوع چنین جنگی به ثبت نرسیده است.
كتاب «بازیابی یك واقعه» در چنین بحرانی از منابع تاریخی و به منظور بازشناسی بخشی از تاریخ مفقود كشور قدم در راه گذاشته است و علیرضا كمری در این مسیر به بازخوانی و تنقیح كتابچه ای گمنام از مرحوم خانلر میرزای احتشام الدوله در باب جنگ ایران و انگلیس در محمره پرداخته كه بنا به گفته وی تنها سند بازمانده تاریخی درباره این رویداد به شمار می اید.
این خاطره نگاشته كه از حیث شان و فایده تاریخی واجد فضیلتی منحصر به فرد و بی نمونه است، به واسطه سیاق نوشتاری و نثر ساده مولف نیز اثری چشمگیر و قابل تامل تلقی می شود و از این منظر می تواند مورد استفاده مخاطبان آثار تاریخی و ادبی قرار بگیرد.
دو نظریه تروریسم و فداكاری در ایران
اقدام تروریستی باید آن قدر برای عامل آن اهمیت داشته باشد كه ارزش فداكاری (صرف نظر از هرگونه ارزش‌گذاری) را داشته باشد و این بر ضرورت وجود یك نظام فكری و سیاسی مشخص نزد تروریست تاكید میكند.
كتاب «دو نظریه تروریسم و فداكاری در ایران» از این حیث نمونه خوبی به شمار می‌آید كه مولف از همان آغاز با تفكیك و تمیز نهادن میان دو نوع خشونت سیاسی ذیل تعاریف «آنانی كه در راه رسیدن به اهداف سیاسی به اعمال خشونت آمیز تروریستی دست می زنند» و «آنانی كه در دفاع از ملت در مبارزه ای قهرآمیز فداكاری می كنند و به شهادت می رسند»، به بحث درباره تروریسم در ایران و انواع و انگیزه های متعدد آن پرداخته است.
در ادامه هم با یادكرد نخستین چهره های انقلابی كه مورد هدف اقدامات تروریستی گروه های سازمان یافته واقع شدند، «گروه فرقان» را مورد بررسی قرار داده و از ارتباط سفارت امریكا در ایران (لانه جاسوسی) با این گروهك انحرافی پرده بر می دارد.
«نظریه فداكاری در انقلاب اسلامی» عنوان بخش دوم این كتاب است كه پس از مقدمه ای مستوفا در زمینه «حاكمیت ها و حامیان و مخالفانشان» و تقسیم بندی گروه حامیان به انواع مختلف حامیان فداكار، حامیان معتقد، حامیان متقاعد، حامیان فداكار متوقع، حامیان مجبور، حامیان فعال و حامیان عادی به تبیین كلیه مفاهیم مطروحه در پیوند با مصادیق شخصی از انقلاب می پردازد.
نظر شما