خبرگزاری شبستان - گروه قرآن و معارف: "نذر و عهد برای موفقیت در تغییرات معنوی لازم است. شما می بینید که شهید رجایی در خاطرات شان به این موضوع اشاره می کنند که اگر یک روز نمازم را دیر می خواندم، روز بعد عهد می کردم روزه بگیرم. یعنی این فرد مشارطه و مراقبه با خود داشته است. در نشست و برخاست ها هم همین طور است. انسانی که می خواهد زمینه رشد معنوی خودش را تدارک ببیند، باید مراقب نشست و برخاست های خود باشد. این نشست و برخاست ها هم صرفا معطوف به اشخاص نمی شود. " آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی خبرنگار سرویس "قرآن و معارف" با حجت الاسلام و المسلمین علی اصغر آیتی، مدیر مرکز تخصصی نماز درباره شیوه تغییرات معنوی در سال جدید است که در ادامه می خوانید.
وقتی آغاز سال جدید و پایان سالی که گذشت فرا می رسد بسیاری از افراد بر این امر واقف می شوند که بایستی تغییراتی در درون و افکار و ایده های خود به وجود آورند. مثلا فرض کنید در این جدال دایمی میان خیر و شر یا عقل و شیطان دیگر بازنده نباشد. اگر از همن جا شروع کنیم فکر می کنید این افراد چگونه باید عمل کنند که به این هدف نزدیک شوند؟
در روایات ما وارد شده است راه مهار شیطان این است که انسان محاسبه نفس داشته باشد، یعنی همچنان که بازاری ها و تجار در آخر سال حساب و کتاب های خودشان را دارند که در سالی که گذشت من چه کردم و چقدر پیشرفت داشتم و چقدر پسرفت، انسانی هم که می خواهد این محاسبات را در درون خود داشته باشد همان کارها را می کند با این تفاوت که پسرفت ها و پیشرفت ها را از یک منظر معنوی دنبال می کند. در روایات هم داریم که اگر می خواهید از نفس خود حساب بکشید و ببینید که چه کاره بوده است و چه کرده است، مثل دو شریکی که دقیق از هم حساب می کشند و محاسبه می کنند محاسبه کنید و حساب بکشید.
امام رضا علیه السلام می فرماید: "کسی که حساب و کتاب نفس خود را داشته باشد ربح - سود - می برد ولی کسی که غفلت کند خسران می کند." این هم که می فرماید خسران منطور از خسران یک ضرر معمول و عادی نیست، منظور و مراد از خسران زیان اساسی است، یعنی از آن زیان ها که یک عمر انگشت ندامت را انسان بگزد و آه و حسرت داشته باشد.
این در واقع نشان می دهد که چقدر به حساب و کتاب نفس رسیدن مهم و ارزشمند است و آخر سال این امتیاز را دارد و ما از این امتیاز باید استفاده کنیم که برگردیم و ببینیم با ماه ها و هفته ها و روزها و ساعات سالی که گذشته چه کرده ایم و از این سرمایه که به ما داده شد چگونه بهره برده ایم.
این محاسبه و مراقبه که قطعا فقط منحصر در پایان سال نمی شود؟
بله همین طور است. این یک نیاز همیشگی است و مسلما انسان مؤمن و مسلمان روزانه باید مراقبت از خود را داشته باشد اما توجه کنید که پایان سال مثل یک منظری می ماند که یک فرد بعد از طی مسافتی برمی گردد و به عقب نگاه می کند یعنی نگاه دوباره ای به راهی که آمده می اندازد. مثل این می ماند که کارخانجات و شرکت ها با این که هر روز محاسبه ها و دفترها و خرید و فروش های خود را دارند اما همان کارخانه ها و شرکت ها در پایان سال، حسابرسی سالیانه خود را دارند و می بینید گاهی یک هفته آخر کارهایشان را به گردش مالی سالی که سپری شده اختصاص می دهند. همچنان که شما اشاره کردید این مواظبت بر رفتار و اعمال یک کار همیشگی است اما در پایان سال ضرورت بیشتری پیدا می کند، از این که انسان یک سال را سپری کرده و می خواهد ببیند در این سال چگونه رفتار کرده است و چگونه می تواند برای سال آینده اش برنامه ریزی کند. البته این دغدغه در طول سال باید پایدار بماند و اساسا نشانه شیعه این است که با خود حساب و کتاب داشته باشد و ارزش رشد معنوی خودش را بداند و متوجه باشد که هدف از خلقت چه بوده است.
اگر کسی متوجه این معنا در زندگی اش شود همچنان که در آیه 56 سوره ذاریات آمده است: "وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ" به این معنا متوجه و ترغیب می شود که هدف از خلقت، تکامل او بوده یعنی رسیدن به همان مقام عبد. پیامبر (ص) و ائمه و اهل بیت (ع) هم آمده اند که انسان را در این مسیر تکامل قرار دهند و انسان را به این مسیر بکشند و اگر این انسان در این مسیر قرار بگیرد و رشد خود را آغار کند در آن صورت بالاتر از ملائک و فرشته ها قرار می گیرد اما اگر در این مسیر نباشد و استعدادهای وجودی خود را رشد ندهد، آن گاه از حیوانات هم پست تر می شود. پس ارزش کار این است که انسان در مسیر رشد قرار بگیرد.
نکته همین جاست که بسیاری از ما به ویژه در آغاز سال جدید این عزم را داریم که در همین مسیر تکاملی قرار بگیریم و آن استعدادهای عقلانی و برتر وجودی مان را به ظهور برسانیم. اما از آن طرف هم گاهی افراد به کامیابی چندانی در این زمینه نمی رسند. در این باره چه کار باید کرد؟
نکته اول در این باره معرفت است. هرچقدر معرفت انسان نسبت به تعهدی عمیق تر باشد، پایبندی بیشتری به آن تعهد خواهد داشت. اگر من ارزش نماز اول وقت را بدانم اهتمام بیشتری به رعایت نمازم خواهم داشت. اگر کسی بداند اهل بیت (ع) و علما و صلحا تا چه اندازه مقید به نمازهایشان بودند، متوجه این نکته خواهد بود که پس این نماز برکات و آثار عظیمی برای این بزرگان داشته است. از آن سو را هم می بیند یعنی اگر این نماز سر وقت خوانده نشود چه ضررهایی که متوجه فرد نخواهد شد.
چه کنیم که وفادار به این تعهدات باشیم؟
نذر و عهد در این جا لازم است. شما می بینید که شهید رجایی در خاطرات شان به این موضوع اشاره می کنند که اگر یک روز نمازم را دیر می خواندم، روز بعد عهد می کردم روزه بگیرم. یعنی این فرد مشارطه و مراقبه با خود داشته است. در نشست و برخاست ها هم همین طور است. انسانی که می خواهد زمینه رشد معنوی خودش را تدارک ببیند، باید مراقب نشست و برخاست های خود باشد. این نشست و برخاست ها هم صرفا معطوف به اشخاص نمی شود.
نظر شما