زندگی فرعونی و قارونی با نماز علی وار جمع نمی شود

خبرگزاری شبستان - گروه قرآن و معارف: همنشینی و مصاحبت با دوست فاسق، اثرات منفی در آدمی می‏گذارد، چرا که شخصیت انسان بستگی به شخصیت دوست و همنشین او دارد و این واقعیتی غیر قابل انکار است که امام صادق علیه السلام به آن اشاره کرد است:  "المرء علی دین خلیله / دین آدمی بستگی به نوع دین دوست او دارد " تو اول بگو با کیان دوستی /پس آن گه بگویم که تو کیستی. اگر انسان دوستان خود را از سلسله قابیلیان، فرعونیان و یزیدیان و.....انتخاب کند، روح او فرعونی و یزیدی خواهد شد. مگر ممکن است یزیدی باشیم و حسینی فکر کنیم. مگر ممکن است با فرعونیان زندگی و همانند سازی بنماییم، ولیکن افکار موسویان و علویان را داشته باشیم. مگر ممکن است که با معاویه باشیم، ولی همانند علی علیه السلام در نماز حضور قلب داشته باشیم.  

یکی از عوامل مهم در شکل گیری رذایل اخلاقی در وجود انسان که منجر به بی عفتی و از دست دادن حضور قلب در نماز می شود، مولفه های بیرونی موجود در اجتماع است. از طرف دیگر یکی از رفتارهای درونی آدمی که سایه سنگینی بر روی معراج او در نماز دارد چشم چرانی است. بیماری ای که ریشه های آن گاه به آنچه در بیرون جامعه می گذرد برمی گردد. بحث های این مطلب برگرفته از کتاب "حضور قلب در نماز، علل و درمان حواس پرتی در نماز" تألیف علی اصغر عزیزی تهرانی است.

 در شکل گیری نظام شخصیتی و روحی آدمیان، علاوه بر عوامل درونی و فردی، عوامل بیرونی نیز مؤثر است و این واقعیتی است که دین واقع گرای اسلام به آن توجه کرده است، چرا که روح انسانها دایماً دستخوش تأثیرپذیری از عوامل بیرونی است. از عوامل بیرونی، دوست فاسد، مجلس گناه و محیط فاسد را می‏توان برشمرد و هر یک احکامی دارند که در بحث عوامل ترک نماز در همین کتاب آمده و در این جا با رعایت اختصار بدانها اشاره می‏نماییم.

وای آن زنده که با مرده نشست

همنشینی و مصاحبت با دوست فاسق، اثرات منفی در آدمی می‏گذارد، چرا که شخصیت انسان بستگی به شخصیت دوست و همنشین او دارد و این واقعیتی غیر قابل انکار است که امام صادق علیه السلام به آن اشاره کرد است:  "المرء علی دین خلیله / دین آدمی بستگی به نوع دین دوست او دارد " تو اول بگو با کیان دوستی /پس آن گه بگویم که تو کیستی. اگر انسان دوستان خود را از سلسله قابیلیان، فرعونیان و یزیدیان و.....انتخاب کند، روح او فرعونی و یزیدی خواهد شد. مگر ممکن است یزیدی باشیم و حسینی فکر کنیم. مگر ممکن است با فرعونیان زندگی و همانند سازی بنماییم، ولیکن افکار موسویان و علویان را داشته باشیم. مگر ممکن است که با معاویه باشیم، ولی همانند علی علیه السلام در نماز حضور قلب داشته باشیم.  "ای خنک آن مرده کز خود رسته شد / در وجود زنده‏ای پیوسته شد / وای آن زنده که با مرده نشست / مرده گشت و زندگی از وی بجست‏."
همنشینی با کسی که تارک نماز است، موجب ترک نماز یا سهل انگاری در آن می‏شود، مگر کسانی که از استقلال فکری و روحی بالایی برخوردار باشند و در مقابل هر نوع بیماری و آلودگی بیمه و واکسینه شده باشند که این اشخاص بسیار اندک هستند.
همنشینی با اولیا، روح را خوشبو می کند

همان طور که دوست بد، اثر منفی در انسان می‏گذارد، انتخاب دوست خوب، نقش سازنده در آدمی دارد. مگر ممکن است انسان با دوست اهل نماز همراه باشد و اثر مثبت نپذیرد. یقیناً دوست هر مقدار بهتر و انسانتر و با معرفت‏تر باشد، تاثیر پذیری و همانند سازی به همان مقدار، سازنده‏تر و مثبت‏تر خواهد بود.  همنشینی با کسانی که اهل حضور قلب هستند، زمینه را برای تحصیل حضور قلب آماده می‏کند.
سعدی می گوید: "گلی خوشبوی در حمام روزی / رسید از دست محبوبی به دستم‏ / بدو گفتم که مشکی یا عبیری / که از بوی دلاویز تو مستم‏ / بگفتا من گلی ناچیز بودم / ولیکن مدتی با گل نشستم‏ / کمال همنشین در من اثر کرد / و گرنه من همان خاکم که هستم‏"
دوستی با اهل بیت علیه السلام و ارتباط با آنها نقش بسیار سازنده در تمام مراحل زندگی ما دارد؛ آنها الگوهای دینی ما در زندگی هستند. قرآن می فرماید:  "لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنه لمن کان یر جوا الله و الیوم الاخر / به تحقیق رسول خدا صلی الله علیه و آله برای شما، الگوی نیکی است، برای کسی که به پروردگار و روز آخرت امیدوار است. "  ارتباط با معصومین به عقل و دین ما می‏افزاید. عاشق علی علیه السلام همانند علی علیه السلام در همه جا و همه چیز خدا را می‏بیند.  همنشین تو، به ز تو باید تا تو را عقل و دین بیفزاید

اثرپذیری ایمان از مجالس لهو و لعب

مجلس گناه و محیط فاسد خانواده، اجتماع و... جو روحی انسان را فاسد می‏کند و جو روحی فاسد، زمینه لازم را برای رشد معنویات از بین می‏برد. به میزان تأثیر پذیری از مجلس گناه و محیط فاسد، معنویات ضعیف می‏شود.
اثر پذیری به دو صورت ممکن است صورت بگیرد: اول، گاهی اثر پذیری چنان زیاد است که سعادت دنیا و آخرت آدمی از بین می‏رود و منجر به ترک معنویات و دین می‏گردد که در این صورت خوشبختی و لذت واقعی و حقیقی از زندگی هم رخت بر می‏بندد. دوم، گاهی تاثیر پذیری، منجر به ضعیف شدن و سهل انگاری در امور معنوی، مخصوصاً نماز می‏گردد که این حداقل اثر منفی مجلس گناه و محیط فاسد است، به همین جهت است که امام صادق علیه السلام می‏فرماید:  "لا ینبغی للمؤمن ان یجلس مجلسا یعصی الله فیه و لا یقدر علی یغییره /  شایسته نیست، مؤمن، در مجلسی که معصیت خدا در آن می‏شود و قادر بر تغییر آن نیست، بنشیند. " مجالست با گناهکاران، روان آدمی را بیمار نموده و اسارت نفسانی را شدت می‏بخشد و ذهن را آشفته می‏کند.
چگونه ممکن است کسی در فلان مجلس فساد، پای فیلم مخرب ویدئو و ماهواره بنشیند و بعد در محضر خدا حاضر گردد؟ چگونه ممکن است چشمها به تماشای تصاویر مبتذل و فیلمهایی که رقص فلان رقاص را نشان می‏دهد، بپردازند و خاطره آنها در نماز مزاحمت ایجاد نکند؟ چگونه خدا در قلبی که غیر خدا حکومت می‏کند، جا دارد؟ نتیجه آن که اگر می‏خواهیم زمینه رشد معنویات پدید آید، باید از حضور در مجالس گناه و محیطهای فاسد پرهیز کنیم و به جای آن در مجالس علمی و مذهبی و فرهنگی شرکت داشته باشیم؛ هنگامی که زمینه‏های رشد معنویات به وجود آمد در صدد کسب عبادت با حضور قلب باشیم.

پرخوری مانعی برای حضور قلب در نماز است

نماز گزار برای این که بتواند با سکون و طمانینه در محضر خدا حاضر شود، بایستی تمام موانع را از سر راه بردارد، از جمله موانعی که باید برداشته شود، پرخوری، کثرت خواب، کسالت و خستگی، است. پرخوری علاوه بر مضرات جسمی و فیزیولوژیکی دارای مضرات روحی و روانی نیز هست که از جمله ناراحتیهای روحی آن، مانع بودن از قلب در نماز است.
چگونه آدمی که در طول شبانه روز دایماً در فکر خوردن غذاهای لذیذ بوده و انبار شکم را از انواع غذاها انباشته ساخته است، می‏تواند با خدای خویش خلوت کند و با او انس بگیرد؟ چگونه می‏تواند قلبش در نماز حاضر باشد؟ کسی که از خوردن و آشامیدن لذت می‏برد و لذت را صرفاً در اینها می‏داند، چگونه لذت مناجات را چشیده و احساس لذت می‏کند؟
اندرون از طعام خالی دار تا درو نور معرفت بینی‏/ تهی از حکمتی، به علت آن که پری از طعام تا بینی‏.
البته آن چه مذموم است، پرخوری و افراط در خوردن است که اختلال در انگیزه‏های معنوی ایجاد می‏کند والا گرسنگی یک غریزه خدادادی است و آدمیان برای زنده ماندن و نیرو گرفتن باید غذا بخورند، بلکه گرسنگی زیاد و فشار حاصل از آن، موجب اختلال در انگیزه‏های معنوی، از جمله همین حضور قلب و اختلال در فعالیتهای عقلی می‏شود.