شهادت اعضای گروه تئاترمحلات/گرفتن تعهد برای پایان دادن به فعالیت های انقلابی

خبرگزاری شبستان//اراک

 

کنار هم قرارگرفتن خاطرات گوناگون افراد، می تواند روایت صادقانه‌ای از مهمترین دوره تاریخ ایران که با کمترین تحریف روبرو شده باشد را در اختیار مخاطبان قرار دهد.

 

برای تهیه گزارش  از فعالیت  های فرهنگی مسجد القائم (عج)شهرستان محلات در دوران انقلاب دنبال کسی می گشتم که در بطن ماجراهای آن دوران حضور داشته باشد که از طریق رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی محلات پیگیر می شوم و ایشان آقای حضوری را که از فعلان انقلابی بودند را معرفی می کند.

 

بعد از تماس های مکرر آقای حضوری را حضوری در مسجد القائم که گویا پایگاه انقلاب در شهرستان محلات بوده ملاقات می کنم و از ایشان در خصوص فعالیت های دوران انقلاب خود و مسجد سوال می کنم.

 

وی سخنانش را از سال های قبل از پیروزی انقلاب در سال 1350 آغاز می کند و می گوید: در دوره انقلاب تقریبا از سال های 1350 به بعد در دوران کودکی و نوجوانی با مسجد القائم (عج)شهرستان محلات آشنا شدم و تا حدودی در نمازهای جماعت مسجد و فعالیت های فرهنگی آنجا شرکت می کردم.

 

 

امامت جماعت مسجد با عالم ربانی مرحوم آیت الله سید طه مقدسی بود وایشان نسبت به فعالیت های فرهنگی و ارشاد و راهنمایی نوجوانان و جوانان علاقمند و فعال بودند تا اینکه در همان سالها  مسجد را تخریب کردند تا فضای بزرگتر و بهتری را ایجاد کنند ولی علیرغم نبود مکان برای نماز جماعت و فعالیت روحانی مبارز و دلسوز مسجد برنامه ریزی کرده بودند و با گروهی از مردم بخصوص جوانان در منازل اهل مسجد بعضا نماز جماعت تشکیل می دادند و به تشکیل جلسات و ارشاد و راهنمایی جوانان می پرداختند. بعد از تعمیر و آماده شدن مسجد فعالیت های فرهنگی به صورت جدی تر شروع شد. تشکیل گروه های سرود تئاتر جز فعالیت های مهمی بود که تعدادی از جوانان و نوجوانان تحت نظارت امام جماعت محترم مسجد و سرپرستی جوانان انقلابی مثل مرحوم حاج آقا مهدی نادری و برادر جانباز آقای محمد تقی ابراهیمی و000 در مرکز فرهنگی مسجد به صورت مرتب هر روز شرکت می کردند و به نسب های مختلف مذهبی اجرای سرود و دکلمه و قرائت مقاله داشتند و نیز تئاتری تشکیل داده  بودند و نمایش نامه های جالبی با موضوعات سیاسی مذهبی اجرا می کردند تشکیل کلاس های قران و معارف اسلامی با دعوت از اساتید مهم از قم از جمله فعالیت های فرهنگی مسجد بود که هر ساله در تابستان جمعیت قابل توجهی را جذب می کردند .

 

او گفت: کتابخانه مسجد مکان مستقلی به آن اختصاص داشت از کتابخانه های مهم و بزرگ شهر بود که با داشتن تعداد زیادی کتاب های سیاسی و مذهبی و تاریخی .... جمعیت قابل توجهی از مردم عضو بودند و از آنجا استفاده می کردند ضمنا سالن نسبتا بزرگی با تجهیزات میز وصندلی هم داشت که برای مطالعه در آنجا نیز جوانان حضور پیدا می کردند آرام آرام به دوران شکل گیری انقلاب اسلامی نزدیک می شدیم و بدون شک یکی از مراکز مهم یا مهمترین مرکزی که فعالیت های انقلابی در آن صورت می گرفت.

 

پایگاه مسجد القائم به  سرپرستی امامت جماعت مسجد مرحوم آیت ا...مقدسی بود  دعوت از سخنرانان مهمی مثل حضرت آیت ا...خزعلی و....توسط روحانی مبارز مسجد صورت می گرفت و به صورت مرتب به مناسبت های مختلف از آنها دعوت می کردند که حضورآنها در شهرستان محلات و سخرانی هایشان نقش مهمی در روشنگری مردم داشت با اوج گیری مبارزات مردم در سال 1355و1356 داشت.

 

فعالیت های محرمانه  ای نیز در آنجا شروع شده  از جمله جلسات مخفیانه ای با حضور تعدادی از جوانان مسجد که اکثر آنها بعد ما در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند امثال شهیدان حسن رضایی ،مهدی ولی ،سعید شکرایی ....که این جلسات به صورت مخفیانه با سرپرستی و هدایت مرحوم حاج آقا نادری در منزل خودشان تشکیل می شد که پس از مدتی ماموران رژیم شاه در شهر متوجه شدند و بالاجبار جلسه را تعطیل کرده اند.

 

تشكيل گروه تئاتر ابوذر از جمله فعاليت هاي فرهنگي مسجد بود كه هر چند ماه يكبار نمايش نامه اي را تمرين و اجرا مي كردند كه با استقبال خيلي خوب مردم انقلابي شهر بخصوص جوانان روبرو مي شدند كه اين نمايش نامه ها مثل حجربن عدي، جوشش خدم مظلوم ، زنده باد آزادي و .... تا اينكه در دوران دفاع مقدس به اجراي نمايش نامه هاي دفاع مقدس و سرگذشت شهدا مي پرداختند كه تعدادي از بازيگران گروه تئاتر بعدها به شهادت رسيدند.

 

بازیگران گروه تئاتر مسجد:

 

شهید احمد صفری ،شهید حسن رضائی ، شهید محمد سلیمی، حسن ابراهیمی، مهدی سلیمی، حمید قدس ، عاشوری و برادر رضائی.... بازیگران گروه تئاتر مسجدالقائم بودند که تعدادی از ایشان شهید شدند.

 

در سال 1355 نزدیک عید سعید مبعث پیامبر (ص) بود که جوانان مسجد تصمیم گرفتند نمایش نامه انقلابی را تمرین و در مسجد اجرا کنند و بیش از یک ماه به صورت جدی تمرین های مستمری و مخفیانه در مسجد و منزل انجام می شد تا اینکه نزدیک عید مبعث و زمان اجرای مراسم فرا رسید و از آنجایی  که امکان برگزاری مراسم و اجرای نمایش نامه در مسجد مشکل بود با هماهنگی در منزل یکی از همسایگان مسجد مرحوم حاج آقای قدس که از فعالین انقلاب بود قرار شد مراسم شب جشن مبعث پیامبر (ص)انجام شود.

 

حدود دو روز قبل از آن تدارکات لازم صورت گرفت و با پی گیری های جدی فضا برای اجرای مراسم آماده شد و در شب عید بدون آن که قبلا مردم خبر داشته باشند نماز جماعت درمسجد اقامه شد و بعد از نماز امام جماعت محترم مسجد چند دقیقه برای مردم صحبت کرد و اعلام کرد که امشب مراسم  ویژه ای در منزل یکی از همسایگان مسجدداریم و جمعیت زیاد مسجد بلافاصله بطرف محل مورد نظر حرکت کردند و مراسم جشن مفصلی برگزار شد و نمایش نامه اجرا شد؛ و جالب بود که ماموران رژیم تا زمان اجرای مراسم اصلا متوجه نشده بودند و یک مرتبه غافلگیر شدند و با جمعیت انبوه مردم که روبرو شدند عملا دیگر نتوانستند جلوگیری کنند ولی از آنجایی که بشدت از اصل مراسم بخصوص از اجرای نمایش نامه انقلابی که بدون مجوز آنها اجرا شده بود به شدت عصبانی شده بودند فردایی آن روز تعدادی از مسولین اصلی و بازیکنان نمایش نامه را بازداشت کردند و به شهربانی برده و از آنجا تعهد گرفتند که دیگر فعالیتی نداشته باشند البته تا مدتی برنامه ها مخفیانه تر انجام می شد.

 

کسی كه در اجرای نمایش پادشاه را كشت را به اداره ساواك بردند

 

مراسم تمام شد اما مشكلات از فردا شروع شد . مامور ساواك از فردا آقايان حاج آقا قدس كه منزل را در اختيار گذاشته بود و سخنراني كرده بود ، حاج آقا نادري سخنران و گرداننده تئاتر ، برادر ابراهيمي كه پادشاه را كشت و ديگران را به اداره ساواك بردند و بازجوئي و شكنجه كردند....

 

اما من را مامور ساواك در بيرون اداره خواست شايد حدود دو ساعت نصيحت مي كرد كه اين آخوندها را رهاكن تئاتر بايد با اجازه ما در شهر اجرا شود تو چرا حالي اينها نكردي كه بايد بيايند و اجازه بگيرند و ...... ديپلم بخواهي بگيري ما بايد تاييد كنيم كه به تو بدهند يا نه. سر كار بخواهي بروي ما بايد تاييد بكنيم ، زن بخواهي بگيري ما بايد تاييد كنيم ......خلاصه دو ساعت ما را نصيحت كرد و گفت بخاطر دوستي با پدرت و آشنايي با او تو را به ساواك نبردم.  

 

چگونگی شهادت سید مرتضی صدر هنوزم یک راز است

 

حضوری در ادامه صحبت هایش و مرور خاطراتش می گوید:  تشکیل گروهای کوهنوردی و رفتن به کوههای اطراف محلات از جمله فعالیت های جوانان مسجد بود که بعضا مورد تعقیب و حتی تهدید نیروهای رژیم قرار می گرفت و به نوعی مخالفت با این فعالیت می کردند که متاسفانه یک بار در آبان ماه 1357 که تعدادی از جوانان مسجد به کوهنوردی رفته بودند ماموران رژیم که متوجه شده بودند بچه ها را تعقیب کردند و زمان برگشت به روش مرموزی یکی از جوانان انقلابی مبارز که حتی از قبل تحت تعقیب بود شبانه دستگیر کردند و چون از فعالیت های ضد رژیم او شناخت داشتند اورا مخفیانه در محلات و اراک تا مدتها نگه داشته بودند و پس از شکنجه های فراوان او را به شهادت رساندند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در اردیبهشت ماه 1358 بدنش را در کوهای اطراف محلات پیدا کردند و در حرم امام زادگان فضل و یحیی محلات به خاک سپردند او شهید سید مرتضی صدر بود که به گفته بسیاری از نزدیکان و شاهدان آن روز مخفیانه بدست ماموران رژیم دستگیر و به شهادت رسید ولی ظاهرا آن جریان هنوز به صورت یک رازی باقی مانده است.

 

حضوری می گوید:

 

خریدن و بخش کتابهای انقلابی و سیاسی و در اختیار دیگران گذاشتن از دیگر فعالیت های فرهنگی جوانان مسجد بود تهیه رساله حضرت امام خمینی (ره)تهیه و پخش نوارهای سخرانی امام خمینی (ره)و دیگر شخصیت های انقلابی و نیز پخش اعلامیه های حضرت امام و تهیه و تکثیر آن بصورت مخفیانه به سرپرستی و هدایت امام جماعت مسجد و جوانان انقلابی و مومن مسجد همچنان نقش موثری در روشنگری و شور انقلابی داشت.

 

با شکل گیری راهپیمایی ها و تظاهرات مردمی یکی از پایگاههای مهم انقلاب و برنامه ریزی جهت حرکت های مردمی مسجد القائم بود که به رهبری امام جماعت مسجد حضرت آیت ا...مقدسی وعده ای از جوانان مومن و انقلابی شکل می گرفت ومردم بعد از نماز جماعت و سنخرانی در مسجد به خیابانها می ریختند و در تظاهرات های اعتراض آمیزعلیه رژیم شاه شرکت می کردند که بعضا با دخالت ماموران شهربانی روبرو می شدند که چند بار هم با پرتاپ گاز اشک آور به متفرق کردن مردم می پرداختند و با تیر اندازی بطرف مردم می کردند که چند نفر نزدیک مسجد در این تیر اندازی مجروح شدند و تعدادی از جوانان مومن و انقلابی را نیز دستگیر و مدتی در زندان شهربانی باز داشت و شکنجه کردند واز آنجایی که مسئولان شهربانی محلات می دانستند اکثر فعالیت های انقلابی در سطح شهر به رهبری حضرت آیت ا... مقدسی صورت می گیرد چندین بار اقدام به دستگیری ایشان می کردند و چند بار هم به ساواک اراک بردند و از ایشان تعهد می گرفتند که دیگر فعالیت سیاسی علیه رژیم نداشته باشند ولی شش بار که از ایشان تعهد می گرفتند و تهدید شان می کردند نه تنها دست از فعالیت بر نمی داشتند بلکه مصمم تر و جدی تر می شدند.

 

دستگیری آیت الله مقدسی

فکر می کنم شب پنجم ماه مبارک مضان سال 1357 بود که با هماهنگی های قبلی مردم در مسجد القائم (عج)جمع شده بودند بعد از نماز و سخنرانی همه به صورت راهپیمایی بطرف امام زاده فضل و یحیی محلات حرکت کرده اند که در بین راه ماموران شهربانی جلوی مردم را گرفتند و مانع حرکت آنها شدند که کار به در گیری بین نیروهای رژیم و مردم کشیده شد و مرحوم آیت ا... مقدسی که در جلوی جمعیت حرکت می کرد توسط ماموران شهربانی تهدید و دستگیر شد و با خشونت اقدام به متفرق کردن مردم کردند که آن شب تا نیمه های شب مردم بخصوص جوانان انقلابی در خیابانها و کوچه های اطراف امام زاده و خیابان آبرویه (مام خمینی )در حال درگیری ماموران رژیم را تهدید می کردند و خواستار آزاد کردن ایشان می شدند و آن شب تا به صبح بعضی از جوانان و نوجوانان به علت حضور نیروهای نظامی در خیابان نتوانستند به خانه های خوشان بروند .

 

در یکی از همین روزها بودکه درگیری خیابان بچه های مسجد با نیروهای رژیم اطراف مسجد زیاد شد و ماموران جلوی مسجد جمع شده بودند واز ورود به مسجد جلوگیری می کردند و حتی بطرف مردم تیر اندازی می کردند  که آن روز یکی از جوانان انقلابی به نام سعید رضایی در حال شعار دادن علیه رژیم شاه در کوچه کنار مسجد بر اثر تیر اندازی ماموران شهربانی از ناحیه سر به شدت مجروح شد که بعد از مدتی بطور معجزه آسا شفا گرفت .

 

در 12 بهمن سال 1357 با ورود امام خمینی (ره)به ایران اسلامی جمع کثیری از مردم انقلابی شهر و همه مساجد شهر به سرپرستی حضرت آیت ا... مقدسی به تهران رفتند تا در مراسم استقبال از امام خمینی (ره) شرکت کنند.

 

 

 

تشکیل انجمن اسلامی قلم در مسجد القائم

 

تشکیل انجمن اسلامی قلم زیر نظر امور فرهنگی مسجد در یک محل مستقل زمينه اي فراهم شد تا تعداد زيادي از كودكان و نوجوانان جذب فعاليت هاي فرهنگي، ورزشي و هنري آنجا شدند و پايگاهي شد كه نوجوانان از همه نقاط شهر براي شركت در كلاسهاي آموزشي و فرهنگي به آنجا مي آمدند.

 

در كنار آن صبح هاي جمعه جلسه اي با عنوان آموزش قرآن به سرپرستي برادر جانباز آقاي محمدتقي ابراهيمي و تعدادي ديگر از جوانان پرشور و انقلابي تشكيل شده بود كه هر جلسه حدود 500 نفر از نوجوانان و جوانان شركت مي كردند و هر بار در منزل يكي از آنها برگزار مي شد كه البته بسياري از آنها بعدها در دوران دفاع مقدس به درجه رفيع شهادت نائل شدند.

 

تشكيل گروه هاي سرود و اجراي سرودهاي انقلابي در مساجد و نماز جمعه و مراسم هاي مذهبي و سياسي خيلي پرشور و جدي بود. به مناسبت هاي مختلف مذهبي و سياسي بويژه ايام دهه مبارك فجر و .... از سخنرانهاي مهم كشوري و سران انقلاب دعوت مي شد و در مساجد مختلف شهر اجراي مراسم بود همه اين فعاليت ها با رهبري و نظارت مستقيم روحاني انقلابي و خستگي ناپذير، امام جماعت مسجد و امام جمعه شهر حضرت آيت اله مقدسي بود.

 

با تشكيل حزب جمهوري اسلامي در تهران و شروع فعاليت هاي گسترده آنها با هدايت و رهبري و نظارت حضرت آيت اله مقدسي امام جماعت مسجد در مركز فرهنگي مسجد نيز دفتر حزب جمهوري اسلامي بصورت رسمي شروع به كار كرد و در بخش هاي مختلف آموزشي ، تبليغات، فرهنگي و .. با جمع كثيري از جوانان انقلابي شهر آغاز به كار كرد و با ارتباطي كه با دفتر مركزي تهران داشتند هم از نظر جزوه هاي آموزشي و تبليغاتي و توزيع آنها بين اعضا فعال بود و هم اينكه از مسئولين تهران براي ايراد سخنراني و تشكيل كلاسهاي آموزشي به محلات مي آمدند.

 

با شروع درگيري هاي  دمكرات و ضدانقلاب در كردستان جوانان مسجد القائم از همان روزهاي اول آمادگي خود را براي اعزام به آنجا اعلام كردند و با شروع جنگ تحميلي صدام عليه ايران مسجدالقائم يكي از پايگاه هاي مهم و پرشور كمك رساني به مناطق جنگي شد چه از نظر جمع آوري كمك هاي مردمي و چه از نظر اعزام نيروهاي بسيجي و انقلابي به جبهه ها كه آن نوجوانان و جواناني كه در فعاليت هاي فرهنگي مسجد آموزش هاي لازم را ديده بودند و با سخنراني ها و درس هاي امام جماعت انقلابي و متدين مسجد و توصيه هاي اخلاقي ايشان آمادگي لازم را پيدا كرده بودند در طول دوران دفاع مقدس راهي جبهه هاي حق عليه باطل شدند.

 

ناگفته نماند كه امام جماعت بزرگوار مسجدالقائم غير از فعاليت هاي مهم و اساسي كه در مسجد انجام مي دادند و سرپرستي و هدايت مي كردند در كنار فعاليت هاي مسجد و نيز داشتن سنگر خطير امام جمعه شهر بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران فعاليت هاي جدي و تاثيرگذار و ماندگار ديگري چه قبل از پيروزي انقلاب و چه بعد از پيروزي انقلاب داشتند از جمله تشكيل صندوق قرض الحسنه مهريه محلات ، تشكيل موسسه خيريه فاطميه شهرستان محلات براي رسيدگي به امور ايتام عزيز و خانواده هاي آنها،  تشكيل حوزه علميه ابتدا در مسجد (مركز فرهنگي مسجد و سپس در همسايگي مسجد و بعدعا اختصاصي مكانه مستقل و مجهز و مناسبي به اين امر،  اختصاص مكاني به عنوان زائرسرا در مشهد مقدس براي محلاتي ها و جلسات هفتگی صبح های جمعه.

 

جلسه روزهای جمعه آنهم در مکان های مختلف اجرا می شد و معمولا رسم بود که یکی از ماموران ساواک هم شرکت می کردجلسه آخری که بعداز آن هرگز اجرا نشد در مسجد صاحب الامر بود بعداز آن حاج اقا موحدی به قم رفتند ودر راه برگشت با یک کتاب در نزدیکی منزلشان دستگیر و به مدت 4ماه زندانی شدند.

 

روزی اگر اشتباه نکنم حاج آقا عبدوست وهاب با موضوع  انقلاب در مسجد سخنرانی می کرد که در پایان سخنرانی یک مامور در مجلس بود ولی چون تنها بود ترسیده بود و  اطلاع داد چند نفر به کمکش بیایند و سخنران را دستگیر کردند با وانت مرحوم حاج آقا سینجعلی و یکی از آقازاده های آن مرحوم را به دلیجان رساندند و از آنجا با اتوبوس به قم بردند.

 

محلات در جنوب غربی تهران ودر فاصله ۲۶۲ کیلومتری آن قرار دارد و یکی از شهرستان‌های استان مرکزی محسوب می‌شود؛ شهرستان محلات دارای ۲ شهر، یک بخش مرکزی 2 دهستان ودر مجموعه دارای ۴۰روستا است.

 

گزارش: لیلا آجرلی