مبادلات ۱۰ میلیاردی ایران و ترکیه تا سال ۲۰۱۵

خبرگزاری شبستان – گروه سیاسی: روابط ایران و ترکیه همراه با تغییراتی که در دوران معاصر در جغرافیای سیاسی خاورمیانه ایجاد شده‌است دستخوش تحولات زیادی بوده است. رابطه پر‌فراز‌و‌نشیب ایران و عثمانی از زمان حکومت قاجاریه، شکل تازه‌ای به خود گرفت. ایران در زمان پادشاهی ناصرالدین‌شاه و صدراعظمی امیرکبیر در سال۱۸۵۱ میلادی نخستین سفارت خود در عثمانی را تاسیس کرد. «امیر‌کبیر»، حاج «میرزا احمدخان» را که از کارکنان وزارت‌خارجه آن‌زمان بود، به‌عنوان مصلحت‌گذار ایران راهی استانبول کرد. هرچند از زمان امپراتوری دو کشور تا الان «تنش» جزو لاینفک روابط ایران و ترکیه بوده اما این تنش هیچ‌گاه نتوانسته بر همسایگی دو‌کشور سایه افکند و دو طرف هرطور بوده با یکدیگر کنار آمدند. شاید همین امر هم بوده که باعث شده تا روند اعزام سفیر بین تهران و آنکارا هم چند‌سال دچار اخلال شود. شاید چشمگیرترین اتفاق بین تهران و آنکارا در دوران پهلوی‌ها را لغو روادید عبور‌و‌مرور بین اتباع دو کشور در زمان پهلوی اول دانست.

بنابراین گزارش، پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی در ایران، آن‌هم در زمان حکومت سکولارها در ترکیه، دو‌طرف سعی داشتند با یکدیگر تعامل کنند. سال۱۳۶۴ و در اوج جنگ تحمیلی، سفر «تورگوت اوزال» نخست‌وزیر وقت ترکیه به ایران، فصل جدیدی در روابط ترکیه و ایران گشود. اما باز هم این روابط دستخوش ناملایماتی شد.

در سال١٣٧٥ و دولت سازندگی، «نجم‌الدین اربکان» رهبری حزب اسلامگرای رفاه در ترکیه روی کار آمد. هرچند عمر نخست‌وزیری او یک‌سال بیشتر نشد اما در همان یک‌سال نیز فرصتی مهیا شد تا به تهران بیاید و کمی روابط را رو‌ به گرمی ببرد. اما سکولارها دولت او را ساقط کردند و خود روی ‌کار آمدند. پس از سقوط دولت اربکان، در سال١٣٧٥ اتحادیه اروپا به بهانه ماجرای میکونوس سفرای خود را از تهران فراخواند، آنکارا هم به پیروی از اتحادیه اروپا برای به‌دست‌آوردن دل اروپا جهت عضویت در این اتحادیه، سفیر خود را از تهران فراخواند. اما با این وجود دیدار سال٧٦ رئیس دولت اصلاحات و رئیس‌جمهوری ترکیه در حاشیه پنجمین نشست سران کشورهای عضو اکو در قزاقستان منجر به تبادل سفیر بین دو کشور شد.

بنابراین گزارش، ایران و ترکیه به سمت توسعه روابط خود حرکت کرده اند؛ در ابتدای سال جاری فارس در این خصوص نوشته بود که: "در سفر اخیر رئیس جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، به ایران دو کشور قصد دارند تا مبادلات تجاری خود را به 30 میلیارد دلار در پایان سال جاری افزایش دهند. طی سال های گذشته و تا پیش از اعمال تحریم ها از سوی غرب، ایران و ترکیه همواره روند افزایشی را در حجم مبادلات تجاری خود تجربه کرده اند به گونه ای که حجم این مبادلات از 1 میلیارد دلار در سال 2000 به 22 میلیارد دلار در سال 2012 افزایش یافت. با اعمال تحریم ها علیه اقتصاد ایران از سوی غرب، حجم مبادلات تجاری دو کشور روند کاهشی را در پیش گرفت به گونه ای که مبادلات تجاری دو کشور به 13.7 میلیارد دلار در سال گذشته کاهش یافت. صادرات ترکیه به ایران به میزان قابل توجهی طی سال های اخیر تحت تأثیر تحریم ها قرار گرفته است و دو کشور امیدوارند با لغو تحریم ها، همکاری های تجاری خود را گسترش دهند. بر اساس آمارها، در حال حاضر حدود 100 شرکت ترک در ایران فعالیت می کنند که بیشتر این شرکت ها در زمینه های واردات و صادارت فعالیت می کنند. عمده ترین صادرات ترکیه به ایران را ماشین آلات، خودرو، آهن و محصولات فولادی، دیگ بخار، تجهیزات الکترونیکی، و محصولات دخانی تشکیل می دهند. از سوی دیگر 90 درصد از صادرات ایران به ترکیه را نفت خام و گاز طبیعی تشکیل می دهند."

این گزارش می افزاید: در همین راستا اخیرا فارس به نقل از علیرضا بیکدلی، سفیر کشورمان در ترکیه نوشته است: "بر اساس داده‌های وزارت اقتصاد ترکیه، واردات از ایران 6 میلیارد و 96 میلیون دلار (38 درصد کاهش نسبت به سال 2014) و صادرات به ایران 3 میلیارد و 665 میلیون دلار (6 درصد کاهش نسبت به سال 2014) را تجربه کرد. بدین ترتیب مجموع تجارت دو کشور در سال 2015 حدود 10 میلیارد دلار می‌شود."

همچنین آذر ماه سال جاری ایرنا در این باره گزارش داده بود که: "در 10 ماه نخست سال جاری میلادی در حالی که صادرات ترکیه به ایران 3.9 درصد افزایش داشته، واردات این کشور از ایران 37.3 درصد افت کرده که بخش مهمی از کاهش در واردات ترکیه از جمهوری اسلامی ایران ناشی از کاهش نرخ نفت در بازارهای جهانی است. حجم تجارت 2 کشور در سال 2013 حدود 14 میلیارد و 575 میلیون و 728 هزار دلار بود که در سال 2014 با کاهشی به میزان 854 میلیون و 107 هزار دلار، به 13 میلیارد و 721 میلیون و 621 هزار دلار رسید. چنین دیده می شود که با احتساب دو ماه باقیمانده از سال، حجم تجارت دو کشور به حدود 10 میلیارد دلار خواهد رسید. براساس داده های بازرگانی خارجی ترکیه که به تازگی موسسه آمار دولتی این کشور منتشر کرد، حجم مبادلات بازرگانی ایران و ترکیه فقط در ماه اکتبر سال گذشته یک میلیارد و 92 میلیون و 582 هزار دلار بود که در دوره مشابه سال جاری با افتی به میزان 21.63 درصد «برابر 236 میلیون و 362 هزار دلار» به 856 میلیون و 220 هزار دلار کاهش یافته است.

 در ماه اکتبر « مهر-آبان» صادرات ترکیه به ایران شش درصد افت کرد که این چهارمین ماه متوالی افت در صادرات ترکیه به ایران در مقطع یک ماه سال جاری میلادی می باشد؛ اما واردات این کشور از ایران که بخش بزرگی از آن را نفت و گاز و فرآورده های آن تشکیل می دهد در همین ماه با افت 43.2 درصدی روبرو شد. کاهش در واردات ترکیه بیش از اینکه ناشی از کاهش وزنی باشد، ناشی از افت ارزش نفت در بازارهای جهانی است. میزان صادرات ترکیه به جمهوری اسلامی ایران در اکتبر سال گذشته برابر 339 میلیون و 143 هزار دلار بود که در دوره مشابه امسال به 318 میلیون و 755 هزار دلار افزایش یافت و در مقابل واردات ترکیه از ایران از 753 میلیون و 439 هزار دلار به 428 میلیون و 100 هزار دلار کاهش یافته است. در این دوره سهم ایران در واردات ترکیه برابر 2.4 درصد و در صادرات این کشور 2.5 درصد بوده است.

 براساس همین داده ها در 10 ماهه نخست سال جاری میلادی صادرات ترکیه به ایران با 3.9 درصد افزایش از دو میلیارد و 875 میلیون و 542 هزار دلار به دو میلیارد و 986 میلیون و 964 هزار دلار و واردات این کشور از ایران با 37.3 درصد کاهش از 8 میلیارد و 352 میلیون و 685 هزار دلار به پنج میلیارد و 235 میلیون و 12 هزار دلار رسیده است تا حجم مبادلات دو کشور با افت 26.77 درصدی «برابر سه میلیارد و شش میلیون و 251 هزار دلار» به هشت میلیارد و شش میلیون و 251 هزار دلار برسد. در 10 ماهه نخست سال جاری سهم ایران در کل صادرات ترکیه 2.5 درصد و در کل واردات این کشور سه درصد محاسبه شده است. صادرات ترکیه به کشورمان در حالی با نزدیک به چهار درصد افزایش در 10 ماهه اول سال جاری روبرو بوده که کل صادرات این کشور در همین دوره زمانی با 8.2 درصد افت روبرو بوده است. بازرگانی خارجی به عنوان یکی از مهمترین محرکه های اقتصادی ترکیه تحت تاثیر تحولات در بازارهای جهانی در 9 ماه نخست سال جاری میلادی با 11.6 درصد افت روبرو شده که این افت در صادرات به میزان 9.4 درصد و در واردات به میزان 13.1 درصد بوده است.

 حجم بازرگانی خارجی ترکیه در 10 ماهه نخست سال گذشته میلادی برابر 330 میلیارد و 227 میلیون و 813 هزار دلار بود که در 10 ماه اول امسال به 293 میلیارد و 736 میلیون و 273 هزار دلار کاهش یافته است. صادرات ترکیه در 10 ماهه اول سال گذشته 131 میلیارد و 273 میلیون و 538 هزار دلار بود که در 10 ماهه نخست سال جاری به 120 میلیارد و 505 میلیون و 371 هزار دلار و واردات این کشور نیز از 199 میلیارد و چهار میلیون و 275 هزار دلار به 173 میلیارد و 230 میلیون و 902 هزار دلار افت کرده است."

یادآور می شود: دو کشور طی چند سال گذشته هدفگذاری روابط تجاری 30 میلیارد دلاری را در دستور کار داشته‌اند که البته طی دو سال گذشته با افزایش تحریم‌ها علیه ایران این روند مختل شد.