خبرگزاری شبستان: یکی از ارکان مهم هر مسجد و شاید مهم‌ترین آنها، امام جماعت است. امام جماعتی فقیه، عالم و البته خوش‌برخورد و خوش‌سیما می‌توانداز کلامی نافذ برخوردار باشد و نبض محله را به دست بگیرد. اما چنین شخصیتی چگونه شکل می‌گیرد؟ قطعاً تهجد در کنار تهذیب، ویژگی است که هر امام جماعت باید با تلاش شخصی به آن دست پیدا کند. در کنار این موضوع، مردم داری و تعامل اجتماعی محوری است که باید مورد توجه امام مسجد باشد تا در کارش به موفقیت برسد. در همین زمینه و به منظور بررسی نقش خطیر امام جماعت در جاذبه مندی مسجد، خبرنگار حوزه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام حسین صنوبری، مدیر ناحیه علامه امینی مرکز رسیدگی و امام جماعت مسجد و حسینه امام حسین(ع) و یکی از ائمه جماعات موفق تهران ترتیب دادیم که از نظرتان می گذرد.
-حاج آقای صنوبری در صدر اسلام مساجد يكي از مهم‌ترين پايگاه‌هاي مردمی محسوب می شدند و تقريبا تمام امورات مهم در مساجد صورت مي‌گيرد با اين فرض اكنون جايگاه مسجد كجاست؟
خداوند در آيه 18سوره توبه اينطور مي‌فرمايد كه«مسجدهاي خدا را كساني عمارت مي‌كنند كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده‌اند و نماز مي‌گزارند و زكات مي‌دهند و جز از خدا نمي‌ترسند. اميد است كه اينان از هدايت يافتگان باشند.» با توجه به اين آيه و همچنين مقامي كه خداوند جاي ديگري در قرآن به مسجد داده با اين مضمون كه خداوند خود خواسته كه جايگاه مساجد رفيع باشد لذا نخستين چيزي كه براي نسل بشر روي زمين ساخته و مهيا شد مسجدالحرام بود كه آيه 96سوره آل‌عمران به اين قضيه اشاره مي‌كند.
مردمی داری و تعامل اجتماعی
-با مقدمه ای که در مورد جایگاه مسجد اشاره داشتید، مدیر چنین مرکز مهمی چه ویژگی هایی باید داشته باشد تا بتواند پاسخگوی سوالات مردم و جوانان باشد؟
نخست باید دین‌شناس باشد. بخشی از لطمه‌هایی که از نوع برخورد برخی ائمه جماعات داریم، این است که دین را به معنای واقعی خودش کامل نشناخته‌اند و تنها یک شناخت دورادور به‌دست آورده‌اند. مسئله دوم اینکه بحث معنویت و اخلاقیات را در خودشان پیاده کرده باشند. یعنی فقط به عنوان اینکه به دیگران توصیه کنند، نباشد. چون در روایات داریم که مردم را به غیر از زبان خودتان دعوت کنید: «کونوا دعاهَ النّاسِ بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم» یعنی خودتان باید عامل باشید. ویژگی سوم، مردمداری امام جماعت است یعنی احتمال دارد کسی سواد کافی هم داشته باشد و دین را خوب شناخته باشد، ولی با شیوه‌های مردمداری آشنا نیست. یعنی یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه امام مسجد باشد، مردمداری و اجتماعی بودن است. یعنی امام جماعت خودش را وارد مشکلات مردم کند. برقراری ارتباط دوستانه و صمیمانه با مردم هم یکی دیگر از مواردی است که باید مورد توجه امام جماعت مسجد قرار گیرد. من در این راستا همواره تلاش داشته ام تا برخورد صحیح با مردم داشته باشم به این معنا که سعی می کنم خودم را از مردم جدا ندانم.
در همین بحث مردمداری یکی از مهم‌ترین بخش‌ها، ارتباط با نوجوان و جوان است. یعنی مردمداری یک معنای عامی است که مهم‌ترین بخش آن ارتباط با نوجوانان و جوانانی است که در مساجد یا اطراف مسجد یا مدارس تردد دارند، عمده‌ترین تلاش امام مسجد باید جذب آنها باشد و با برخورد مناسب، اخلاق نیکو و برنامه‌هایی که برنامه ریزی می کند، بتواند این قشر را به مساجد بیاورد.
علاوه بر اینها امام جماعت باید انسانی متقی، اخلاق محور و منظم باشد، بی نظمی در امام جماعت موجب می شود مسجد از کارکردش عقب بماند. قدرت جاذبه امام جماعت باید از قدرت دافعه آن بیشتر باشد زیرا که امام مسجد، مدیر طبیعی مسجد است بنابراین باید در چینش برنامه های مسجد الگو و اسوه باشد و برخورد خوب با مردم داشته و برای همه اقشار و گروه های سنی برنامه داشته باشد. مضاف بر اینها برنامه تعریف شده ای در مسجد داشته باشد و حضورش در مسجد دائمی و منظم باشد.اینجانب در طول 15 سال امامت مسجد تلاش می کردم که به این موراد توجه داشته باشم. یعنی سعی کردم که قبل از اذان در مسجد حضور یابم و با توجه به اینکه برخی به من مراجعه می کنند سعی می کنم آخرین نفری باشم که از مسجد خارج می شوم. اگر یک روزی به خاطر کار ضروری از مسجد خارج می شوم حتما سعی می کنم که یک نایب برای مسجد بگذارم تا در مسجد نماز جماعت تعطیل نشود.
امام مسجد اگر حریمی برای خودش قایل شود و با مردم راحت نباشد، متقابلا مردم هم با امام جماعت راحت نمی باشند و به وی مراجعه نخواهند داشت و در مسایل مختلف، بروز مشکلات هیچ گونه مشورتی از امام جماعت نخواهد گرفت. بنابراین امام جماعت نباید خودش را از مردم جدا بداند و باید مردمی باشد و برای مردم اهمیت قایل شود و برای شنیدن حرف های مردم وقت بگذارد. اینکه مسجد در حد یک نمازخانه باشد، درست نیست، باید به اندازه توانایی و وسع و اخلاق نیکو پاسخگوی سوالات مردم باشیم.همان گونه که پیامبر(ص)با اخلاق حسنه با مردم رفتار می کردند ما نیز باید از آن حضرت الگوبرداری کنیم.
-چه عواملی باعث جذب افراد به مسجد می‌شود؟ نقش امام جماعت در این میان چیست؟
اینکه مساجد به اندازه کافی برای پذیرش افراد جا داشته باشند، عامل مهمی است. ولی الان این تعیین‌کننده نیست چرا که در خیلی از مساجد که قدیمی نیستند و نوساز هستند، جمعیت پر نمی‌شود و جمعیت کمی حضور می یابند.
این موضوع بیشتر به نوع فعالیتی که ائمه جماعت در آن مساجد دارند، برمی‌گردد. یعنی محله‌هایی را داریم که در داخل مسجد پر از جوان است و محله‌هایی را هم داریم که هیچ ارتباطی با جوانان ندارد و تنها چند نفر سالمند در آنجا نماز می‌خوانند. این نشان می‌دهد که نوع کارکرد امام جماعت موثر است، اگرچه ساختمان قدیمی باشد یا جدید یا بودجه به اندازه کافی داشته باشند یا نداشته باشند.
امام جماعتی که به‌رغم داشتن بودجه خوب، برنامه خوبی ندارد کمتر کسی را جذب می‌کند. گاهی در مساجد می‌بینیم که امام جماعت جوانی است که برای افراد به بهانه‌های مختلف مسابقه برگزار می‌کند و نوجوانان را اردو می‌برد و خودش هم همراهی می‌کند. گویی برای هر سلیقه‌ای فکر کرده و یک برنامه ایجاد کرده تا جوان را به مساجد بیاورد. حتی برای کسانی که با ظاهر ناپسند به مسجد می آیند هم برنامه‌ای ایجاد کرده و در کنارشان قرار می‌گیرد.
-شیوه خود شما در طول ۱۵ سال امامت جماعت چگونه بوده است؟
یکی از مواردی که همواره سعی کردم مورد توجه قرار دهم، احوال پرسی از حال مردم است. برخی مواقع نمازگزاران دائمی مسجد که مشکلی برایشان پیش می آید و در مسجد حضور نمی یابند از کارگزاران مسجد جویای احوال آنها می شوم و یا به درب منازلشان می روم و احوال آنها را می پرسم، یا برخی مواقع خود من پیاده به مسجد می روم و در راه با مغازه داران و کسبه محل احوالپرسی می کنم. این خود می تواند عاملی برای برقراری ارتباط با مردم محل و زمینه ساز حضور آنها در مسجد شود.
اینجانب سالیان سال امام جماعت مسجدی بودم بعد از مدتی بنا به دلایلی خواستم از امامت جماعت آن مسجد منصرف شوم اما با مخالفت مردم و نماز گزاران آن محل مواجه شدم و شاید علت آن به برخورد و ارتباط صمیمانه اینجانب با مردم محل بر می گردد.
تجربه شیرین
یکی از تجربه های اینجانب از امامت جماعت این است که با کمک اهالی مسجد به ویژه جوانان، فردی که اهل سنت بود را به مذهب شیعه دعوت کردم و وی شیعه شد. وی از آن زمان تاکنون، همیشه در مسجد حضور دارد و من با ایشان ارتباط صمیمانه ای توانستم برقرار کنم. زیرا امام جماعت در هدایت مردم و جذب به مسجد نقش محوری می تواند داشته باشد.
-جوانان يكي از اقشار هميشه حاضر در مسجد هستند اما بعضا شاهديم كه رابطه ائمه‌جماعت با آنها آنطور كه بايد نيست. يعني ما وقتي به شيوه پيامبر(ص) و ائمه‌اطهار نگاه مي‌كنيم، مي‌بينيم كه حتي سمت جانشيني خودشان براي حضور در جنگ را هم به يك جوان مي‌دهند ولي الان كمتر شاهد اين رفتارها هستيمعلت چیست؟،
اینکه برخی افراد حضور یافته در مسجد حضور دائمی دارند به خلاقیت امام جماعت بستگی دارد که چه اندازه امام جماعت توانمند است و توانسته افراد حضور یافته در مسجد را نگه دارد و برای ایجاد انگیزه و نگه داشتن افراد بیشتر تلاش می کند. آیا در مسجد فقط باید دعای توسل و ندبه خواند و فقط احکام برای مردم گفت و به همین میزان اکتفا کنیم؟ علت اینکه بسیاری از افراد و جوانان در مسجد ماندگار نیستند به دلیل آن است که برنامه های مسجد برطرف کننده نیاز روز آنها نیست و یا امام جماعت مسجد و کارگزاران نتوانسته اند با سپردن برخی از کارهای مساجد به جوانان بها دهند و آنها را در مسجد ماندگار کنند.
بدون شک اگر مسجد برنامه متنوع داشته باشد در جذب تاثیرگذار است. ما در مسجد خودمان تعاملی که با پایگاه بسیج داشته ایم موجب شده است که با جوانان ارتباط دوستانه ای برقرار کنیم و برنامه های متنوع و قابل استفاده جوانان را با حضور و مشارکت خود جوانان برگزار می کنیم. برپایی حلقه های دینی، گفتمان ها و کارگاه های دینی در این زمینه با تعامل بسیج بسیار موثر است.
-بعضي وقت‌ها در يك خيابان 3 يا 4 مسجد بزرگ وجود دارد كه حتي رقابت‌هايي هم بين آنها به‌وجود مي‌آيد به‌نظر شما اين تكثر و رقابت مفيد است يا فقط كافي است ما يك مسجد بزرگ داشته باشيم و همه اتفاقات و برنامه ها و فعالیت های گسترده آنجا برگزار شود؟
نظر من این است یک مسجد محوری باشد و تجربیات آن مسجد به دیگر مساجد منتقل شود تا اینکه در میان مساجد محل رقابت ایجاد شود. باید تجربیات موفق امام جماعت، هیئت امنا و خادم و کارگزاران و بسیج به دیگر مساجد منتقل شود تا دیگر مساجد از تجربیات مساجد موفق بهره مند شوند. در این زمینه باید از نهادها و ارگان های دیگر هم کمک بگیریم و برای مساجد تهیه و تدوین کرد و برنامه ها را پیش برد.
باید توانمندی ائمه جماعات را ارتقا داد، و از ایده ها و تجربیات ائمه جماعات توانمند بهره برد ما در ناحیه علامه امینی همین برنامه را در دستور کارمان داریم و موفقیت هایی نیز کسب کرده ام.
-بخشی از فعالیت هایی که در مساجد ناحیه علامه امینی دارید را برایمان بفرمایید؟
تمام تلاش ما در ناحیه علامه امینی دراین راستا است که برنامه ها و سیاست های کاری مرکز رسیدگی به امور مساجد را در مساجد اجرا کنیم. برپایی کرسی های تلاوت و تفسیر موضوعی، ترتیبی قران کریم، ساماندهی مساجد از قبیل امنا و خدام مساجد و تشکیل شورای فرهنگی در مساجد از دیگر برنامه های ما در این ناحیه است.از دیگر برنامه هایی که در این مسجد مورد توجه ما است برگزاری جلسات حفظ قران کریم است که با تلاش های صورت گرفته تاکنون 150 حافظ قران در مسجد امام حسین(ع) تربیت شده اند.
برخی از مساجدی که در این ناحیه هستند به صورت قومی، قبیله ای اداره می شوند و خروجی مورد رضایتی نیز در برنامه های آنها نیست، تلاش ما در این راستا است که این مساجد را با کمک امام جماعت نظام مند کنیم و اینکه مسجد تنها مکان اقامه نماز جماعت نباشد، بلکه باید مسجد برنامه های مختلفی برای همه گروه های سنی داشته باشد و در مناسبت های ملی، مذهبی برنامه در مسجد برگزار شود.
نظر شما