«بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل»

به گزارش خبرنگار شبستان، کتاب «بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل» نوشته محمدرضا دهشیری عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه است که در سال 1390 توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.

نویسنده کتاب بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل در قالب 6 فصل با موضوعات محوری «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در حوزه مفاهیم و ادبیات»، «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در حوزه فرهنگ»،« بازتاب انقلاب اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی»، «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در عرصه تعامل میان ملت ها»،« مذاهب و نخبگان»، «بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر ساختار و فرایند نظام بین الملل»،« فرصت ها»، «آسیب ها و تهدیدات فراروی انقلاب اسلامی ایران» پرداخته است.

گفتارهایی نظیر ادبیات سیاسی انقلاب اسلامی ایران با الهام از کلام امام خمینی (ره)، جایگاه و نقش شعارهای انقلاب اسلامی در تبیین جمهوریت خواهی و اسلامی باوری، انقلاب اسلامی و تحول هویت فرهنگی، انقلاب اسلامی ایران و توسعه فرهنگی، قدرت نرم و انقلاب اسلامی ایران، تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر روابط بین الملل در این کتاب مطرح شده است.

«پیوندجامعه مدنی و سیاست خارجی در انقلاب اسلامی ایران»،«کارنامه انقلاب اسلامی در عرصه سیاست خارجی»، «انقلاب اسلامی ایران و چشم انداز سیاست خارجی نظام»، «انقلاب اسلامی ایران و تبادل فرهنگی میان ملت ها»، «انقلاب اسلامی ایران و گفتگوی درون تمدنی در استرانژی تقریب مذاهب اسلامی»،«انقلاب اسلامی ایران و تعامل نخبگان» از دیگر بخش های محوری کتاب بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل است.

در کتاب بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل به موضوعات مهم دیگری نظیر «انقلاب اسلامی ایران و نظام بین الملل»، «رویکرد انقلاب اسلامی ایران به جهانی شدن»، «انقلاب اسلامی ایران در گستره جهانی شدن»،« فرصت ها»،« آسیب ها و تهدیدات فراروی انقلاب اسلامی ایران»، «فرصت ها و تهدیدات منطقه ای و بین المللی فراروی انقلاب اسلامی» پرداخته شده است.

نویسنده در مقدمه کتاب بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل آورده است:

«انقلاب اسلامی ایران به عنوان انقلابی تمدن ساز، ضمن شناساندن حوزه معرفتی اسلام به جهانیان و معرفی منطق فکری خود که برآمده از خردباوری و اعتقادات وحیانی است، توانسته است نوعی نظام گفتمانی مبتنی بر «حیات معقول» را در روابط بین الملل تبیین نماید که بر تمدن سازی، انسان شناسی و نهادینه سازی ارزش های عام و جهان شمول بشری و برآمده از وجدان و فطرت انسانی استوار است. انقلاب اسلامی، علاوه بر ارائه فراروایت و فراگفتمان مبتنی بر آرمان های عدالت و استقلال و آزادی که ریشه در رویکرد انسان شناسانه و هستی شناسانه نظام فکری و اعتقادی اسلامی دارند، توانست از رهگذر معنابخشی به واژگان، دمیدن روح تازه در ادبیات سیاسی و اعطای بار معنایی به ترمینولوژی روابط بین الملل به مفهوم سازی و اندیشه ورزی مبادرت نماید.

امام خیمنی (ره)، بنیانگزار انقلاب اسلامی، توانست براساس شناخت جامع از انسان و جهان و ارائه نظام فکری و اندیشه ای منسجم با زبانی روزآمد، عام، جهانی و ملهم از دین، تمامی انسان های آگاه و عدالت خواه را گردهم فراآورد و ندای همبستگی جهانی برای تحقق صلح پایدار بر پایه عدالت را طنین اندازد. بدین ترتیب، برخلاف نظریه کارل پوپر که آرمان گرایی را مبتنی بر خشونت می داند انقلاب اسلامی توانست نوعی آرمان نگری واقع بینانه را به منصه ظهور رساند که ویژگی این وحدت ارزشی در عین کثرت روشی و رو به آرمان داشتن و واقعیات را لحاظ کردن است. این آرمان نگری که مبتنی بر دین باوری، ارشاد محوری و عینیت شناسی است، پیشروی اندیشه دینی را در گردونه توسعه همه جانبه و صلح پایدار با نگاهی چندوجهی به انسان آشکار می نماید و باطل بودن رویکرد تقابل گرایانه، مطلق انگارانه، متعصبانه و برون زای آن دسته از مستشرقان را هویدا می سازد که سعی دارند با ایجاد حصر عقلی مطلق بین اسلام و مدرنیته یا بین عدالت و آزادی، مدرنیته را مظهر آزادی، پویایی و پیشرفت و اسلام را مظهر ایستادگی و تحجر وانمود کنند.

انقلاب اسلامی با نمایاندن واقعیت های جوامع شرقی و اسلامی نشان داد که تعابیر و تفاسیر ذهنی شرق شناسان و غرب شناسان از جوامع مسلمان نیازمند بازنگری و بازپردازی است زیرا واقعیت های جامعه اسلامی ایران در فرایند نهضت امام خمینی (ره) نشان داد که سعادت انسان با دین رقم می خورد، قدرت معطوف به عشق و اراده توان تبیین و تعیین هویت استقلالی خود را دارد و اسلام به عنوان موتور محرکه توسعه، پویایی، تحرک، خودباوری و خلاقیت عناصر پیشرفت و سازندگی را درون جوامع مسلمان می پروراند.

چنین رویکرد تمدنی در فرایند انقلاب اسلامی بیانگر آن است که اسلام از قدرت و توانمندی لازم برای ارایه طرح منسجم و سازگار اندیشه ای، محتوایی و روش شناختی مبتنی بر هنجارهای بومی و درون زا و برخاسته از بستر فقاهت و اجتهاد برخوردار است. بدین ترتیب انقلاب اسلامی با مفهوم سازی برخاسته از حوزه معرفتی و نظام فکری مستقل اسلامی توانست اهمیت فرهنگ پیشرو مبتنی بر دین داری و دین مداری و سیاست دینی را برای نیل به مرحله بالاتری از شعور سیاسی و تعیین کنندگی به منصه ظهور رساند و موجبات گسترش بیداری اسلامی را به عنوان موتور محرکه جنبش های اجتماعی در شرق فراهم آورد. این مهم را می توان زاییده توان مفهوم سازی، قدرت نرم افزاری و توانمندی اندیشه ورزی و تفکرپردازی انقلاب اسلامی دانست که با تبیین اهمیت هنجارها و نمادهای فرهنگی و مذهبی نشان داد که قدرت پدیده ای پیچیده، چندوجهی، عینی - ذهنی و اندازه ناپذیر است.

همچنین انقلاب اسلامی نشان داد که اندیشه ‌پردازی و هدف مداری می توانند عناصری قدرت ساز و هویت بخش محسوب گردند که با بکارگیری سرمایه تمدنی و تاریخی و با توجه به تداوم ساختارهای ذهنی در عین تغییر بازیگران و کارگزاران امکان ارتقای سطح بازیگری از پیرو به پیشگام فراهم می سازند. تاکید بر اهمیت قدرت مذهب و ایدئولوژی و اولویت فرهنگ بر اقتصاد و سیاست در فرایند انقلاب اسلامی با استفاده از عناصر دیپلماسی عمومی شامل مفهوم سازی، واژه پردازی و نوآوری فکری و اندیشه ای نشان داد که امکان ایفای نقش سازنده برای شناساندن هویت عظیم تمدنی از رهگذر نهادینه سازی اقدامات ارتباطی و گسترش فضاهای عمومی وجود دارد و در عرصه بازی گفتمان ها در روابط بین الملل، الگوی نظام سیاسی مبتنی بر مردم سالاری دینی و الهام بخش مدل توسعه درون زا، بومی و همه جانبه، از قابلیت و توانمندی لازم برای چیرگی بر الگوهای شبه مدرنیستی و تک خطی غرب برخوردار است. الگوی مزبور ضمن تلاش برای ایجاد نظم جدید گفتمانی بر اساس تکثرباوری و رعایت اخلاق رفتاری در مناسبات بین الملل خواهان تجدیدنظر در قواعد و قوانین یکسویه و یکسان انگارانه حاکم بر روابط بین الملل است و در منطق انقلاب اسلامی با تاکید بر اصل نه شرقی نه غربی و نفی جهان تک فرهنگی و نظام سلطه تحقق نظام بین الملل عاری از سلطه قدرت های استکباری با توجه به واقعیت جهان متنوع و چند فرهنگی با حفظ هویت های فرهنگی و تمدنی متکثر و بر اساس احترام به حقوق فرهنگی و کرامت انسانی مورد اهتمام قرار گیرد.

در چنین سیاست غیر متعهد به غرب و نافی تفکرات لیبرالیستی مبتنی بر سودانگاری و ابزارگرایی، گسترش همکاری با جهان سوم و جهان اسلام بر اساس منطق فراملی و اهتمام به اصل استقلال و تکامل فرهنگ در عرصه جهانی و نفی الگوهای ملی گرایانه محدودنگر، تعصب آمیز و تنگ نظرانه مطمح نظر قرار می گیرد. بدین ترتیب این انقلاب در رویکرد تجدیدنظرطلبانه به ساختار و کارکرد نظام بین الملل واقعیت چند فرهنگ گرایی و چندگانگی فرهنگی در جهان امروز را مورد توجه قرار داده بر ضرورت مدیریت فرهنگی، اتخاذ سیاست فرهنگی جامع و کلان نگر و لزوم کنش مندی فعال فرهنگی بر اساس روشنگری و بازدارندگی فرهنگی در قبال سیاست های یکجانبه گرایانه در نظام بین الملل تاکید می نماید.

نگاه پارادایمی انقلاب اسلامی به روابط بین الملل بر تبیین اهمیت قدرت نرم افزاری و ارزش گرایی یعنی پایبندی به اصول و مواضع اخلاقی و نیز فرهنگ گرایی به عنوان عامل معنابخشی به نظم نوین متوازن و پایدار استوار است زیرا معتقد است که بر اساس اصلاح ساختار و کارکرد نظام بین الملل باید به اصلاح ساختارهای فکری و ذهنی از قدرت و تصحیح ادراک های تصویری از دنیای بیرون بر اساس دیپلماسی عمومی، علمی و فرهنگی مبادرت کرد.

با توجه به اینکه مدل های ذهنی از سه عنصر دانش، تجربه و اطلاعات و ارتباطات سرچشمه می گیرند، انقلاب اسلامی راهبرد توسعه گرای خود را بر اندیشه ورزی، معرفت، دانایی، ارتباطات، عقلانیت و خردورزی به عنوان پایه های قدرت نرم و نمایانگر قدرت صلح استوار ساخته است لذا انقلاب اسلامی در کنار ایفای نقش عینی استکبارستیزی و شکستن هیمنه قدرت های بزرگ، محیط روان شناختی در روابط بین الملل را که بر ایده پردازی، اندیشه ورزی و سناریوپردازی مبتنی است مورد اهتمام قرار می دهد و رویکرد تمدن محور خود را بر پایه تحقق جوامع معرفتی و ایجاد زیرساخت های تمدنی بر پایه هویت یابی، عدالت گرایی، اخلاق مداری، خردورزی، اندیشه پردازی، هنجارسازی و چند بعدی گرایی و در راستای بازسازی تمدنی، احیای تمدنی و تمدن سازی بر پایه الگوی نوین مردم سالاری دینی در محیط عینی و تحقق جنبش نرم افزاری و تولید علم در محیط ذهنی به منصه ظهور می رساند.

انقلاب اسلامی با تاکید بر لزوم همگرایی و هم افزایی جریان جنبش نرم افزاری و توسعه پایدار علمی به منظور تحقق جوامع معرفتی و دانش مدار بر پایه انسانیت و معنویت و پیوند عقل، عشق و معرفت خواستار آن است که مطالبات تاریخی و تمدنی ملت ایران مبتنی بر ایفای نقش فعال در عرصه تحول علمی و دانش جهانی را نهادینه سازد و با طراحی نقشه راه علمی و تولید دانش متناسب با فرهنگ بومی زمینه جهش تمدنی را بر اساس تولید فکر، علم و دانش در جهان پیچیده ارتباطی فراهم آورد.

امید آنکه با تحقق جامعه معرفتی در فرایند انقلاب اسلامی، رویکرد تمدنی انقلاب اسلامی به روابط بین الملل عینیت یابد و بازتاب مفهومی و نظری آنکه در عرصه نظریه پردازی و اندیشه پردازی جهانی، بسط قدرت نرم دانایی، آگاهی و بیداری را در بین نخبگان و کلیه قشرهای محروم و مستضعف جهان به ارمغان آورد.»

محمدرضا دهشیری استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه است. وی در سال 1343 در خانواده ای متوسط و مذهبی در یزد به دنیا آمد.

در خرداد 1361 به تحصیل در رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی در دانشگاه امام صادق (ع) پرداخت و فوق لیسانس خود را از آن دانشگاه در سال 1368 اخذ نمود.

پس از قبولی در آزمون اعزام به خارج کشور، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و به دنبال گرفتن درجه کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه تولوز فرانسه در سال 1371، دکترای علوم سیاسی را از همان دانشگاه در سال 1375 با درجه «خیلی ممتاز با تبریکات» کسب کرد.

پس از بازگشت، به عنوان مدیر امور پژوهشی اداره کل پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما (1375-1380 ) ، مدیر گروه سیاسی شبکه چهار سیما (1380-1385) رییس بخش تحقیق مرکز اسناد انقلاب اسلامی (1376-1378) و عضو هیات علمی و مدیر گروه مطالعات منطقه ای دانشکده روابط بین الملل (1379-1385) به فعالیت پرداخت.

وی از اول مهر 1385 تا مهرماه 89 مسئولیت معاونت نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران نزد یونسکو را بر عهده داشت. معاون پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ( آبان ماه 1389 تا بهمن ماه 1392 )، معاون آموزشی و پژوهشی مرکز ملی مطالعات جهانی شدن ( بهمن 92 تا شهریور 94) و از اول مهر 94 تاکنون مسئولیت معاونت همکاری های علمی و بین المللی دانشکده روابط بین الملل را عهده دار است.

 نامبرده مسلط به زبان های فرانسه، انگلیسی و عربی است.دهها مقاله علمی-پژوهشی را در فصلنامه های معتبر کشور به رشته تحریر درآورده است و مولف کتاب های درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی (ره) 1380، خبررسانی و برنامه سازی 1383، یونسکو؛از مذاکره تا تصمیم سازی 1387 و مترجم کتاب خیانت رسانه ها 1387 است.

 شرکت انتشارات علمی و فرهنگی اثر حاضر را در سال 88 چاپ و منتشر کرده است.