به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، سیدجمال موسوی، استاد گروه تاريخ و تمدن ملل اسلامي دانشگاه تهران در نشست «نیم روزه هم اندیشی تمدن نوین اسلامی» که صبح امروز چهارشنبه، دوم دی ماه برگزار شد، مقاله حسین احمدی، مدیر گروه تاریخ و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با عنوان «قرآن و تمدن» را مورد نقد قرار داد و گفت: نفس اندیشیدن در قرآن در ارتباط با موضوعات و مفاهیم امروزی مثبت است.
وی ادامه داد: موضوع مهم تمدن که امروزه مورد مطالعه بسیاری از محققان قرار می گیرد و دیدگاه های مختلف در خصوص مصادیق و شاخصه های تمدن که در این باره مطرح می شود از اهمیت بسیاری برخوردار است و یکی از تمدن هایی که در هزاره های اخیر مورد توجه و مطالعه محققان قرار گرفته و تنها تمدنی که نسبت دینی به خود گرفته، تمدن اسلامی است.
این استاد تاریخ و تمدن اسلامی تصریح کرد: شاید به همین دلیل امروزه گفتمانی در خصوص تمدن نوین اسلامی مطرح شده نیم نگاهی به تاریخ دارد، هرچند عنوان تمدن اسلامی بحث جدیدی است یعنی محققان مسلمان و غیرمسلمان درباره آنچه که 1400 سال گذشته اتفاق افتاده به تحقیق و مطالعه می پردازند.
موسوی با یادآوری اینکه در مجموع محققان با بررسی شاخصه های تمدن اسلامی نگاه مثبتی به این موضوع دارند، بیان کرد: اما قطعا کارنامه مسلمانان در این زمینه 20 نبوده اما آن را مردود هم نمی توان انگاشت.
وی بحث تمدن نوین اسلامی را به نحوی معطوف به تمدن اسلامی دانست و گفت: تمدن یک فرآیندی است که ابتدا شکل گرفته اما بعدها مورد قضاوت قرار می گیرد لذا در این خصوص باید تامل و تدبر داشت.
موسوی در ادامه با اشاره به مقاله دکتر احمدی تصریح کرد: کتاب های متعددی با دیدگاه های مختلف در زمینه قرآن و تمدن نوشته شده است که مقاله آقای احمدی نیز یکی از این نوشتارهاست که شاید این نشست فرصت کافی را برای نگاه به آثاری که در قالب کتاب و مقاله در خصوص ارتباط قرآن و تمدن تدوین شده است را به ما نمی دهد.
وی تاکید کرد: یکی از نگرانی هایی که در این زمینه وجود دارد آن است که ما دچار سطحی نگری نشویم، بنابراین، در وهله نخست ما باید زبان قرآن که زبان خاصی است را در ارتباط با موضوعاتی که به این کتاب مقدس قابل عرضه است، درک کنیم.
موسوی اضافه کرد: قرآن کتاب دین بوده و کتابی است که به فکر بشر نمی رسد و به ما تذکر داده و راه را به ویژه در خصوص جنبه های پنهانی زندگی فردی و اجتماعی به ما نشان می دهد اما با توجه به مقاله دکتر احمدی آیا واقعا قرآن می خواهد به ما تاریخچه تمدن ها را بگوید یا حتی اگر عوامل سقوط یک تمدن را در نظر بگیریم آیا حقیقتا قرآن می خواهد این عوامل را ذکر کند که به نظر می رسد این گونه نیست، هرچند من مخالف تیتر مقاله آقای احمدی نیستم.
وی ادامه داد: قرآن هدفی دارد و به طور کلی درصدد است که بیان کند برای زیست در یک جامعه و زندگی متوازن و متعادل و توشه اندوزی از این دنیا برای آن دنیا چه کارها و اقداماتی باید انجام داده که این مسئله از منظر اجتماعیات قابل طرح است، بنابراین ما نباید مصادره به مطلوب کنیم و بگوییم قرآن از تاریخچه تمدن ها سخن می گوید.
وی با بیان اینکه مدل تمدن های یاد شده در قرآن با یکدیگر قابل قیاس نیست، اذعان کرد: به طور مثال در تمدن سبا همه چیز مادی است اما در تمدن حضرت سلیمان همه امور به خود رنگ غیبی می گیرد که با دو دوتای امروزی قابل هضم نیست، بنابراین زبان همه این موارد را باید در ارتباط با تاریخچه تمدن ها کشف کنیم.
موسوی تمدن را امری دانست که انسان بر اساس یافته های وحیانی، زندگی خود را بر پایه آن می سازد و در ادامه گفت: سنت های الهی یا تاریخی چیزی جز علل و معلولات اجتماعی نیست؛ ما در علوم تجربی و زیست شناسی علت و معلول داریم که قابل کشف است، امروز هم در فلسفه علم، به صورت توری پایین آمده و به سراغ علوم اجتماعی می رویم که بهره ای از روش دارد.
این استاد دانشگاه مهمترین کلید واژه قرآن را بحث کفران خواند و اظهار کرد: ما باید این امر را درک کنیم و بفهمیم قومی که به تعبیر قرآن یک زندگی اجتماعی توسط گروهی خاص داشته و در زمانی به حد اعلی روابط اجتماعی خود رسیده چرا منقرض شده اند؟!
وی با تاکید بر لزوم تامل در زندگی اجتماعی کفر ورزیدن به چه معناست و اینکه دلیل انقراض یک قوم بعد از رسیدن به اوج چیست، خاطرنشان کرد: وقتی ما یک مفهوم جدید همچون تمدن به قرآن را عرضه می کنیم باید متوجه باشیم که در این راستا دچار مسامحه نشویم و از عناوین و تیترها همراه با تسامح و تساهل استفاده نکنیم و مطالعات عمیقی در این زمینه داشته باشیم هرچند آثار بسیاری که در این زمینه مشاهده کردم توصیفی به نظر می رسد.
موسوی در پایان یادآور شد: روش پژوهی در قرآن با توجه به مفاهیم جدید باید تغییر کند چراکه ما هنوز در این عرصه دچار فقر روشی هستیم که البته روش دکتر احمدی نیز در مقاله خود سنتی بود.
نظر شما