حجت الاسلام برنجکار، رییس انجمن کلام اسلامی حوزه در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که منع کردن و عیب جویی چه تفاوتی با نقادی سازنده داشته و این که در منابع اسلامی ذکر شده اگر انسان از مومنی عیب جویی کند نمی میرد تا خود به آن عیب مبتلا شود، چگونه با وجود این امر می توان امر به معروف و نهی از منکر انجام داد، گفت: تفاوت مهم عیب جویی و نقادی سازنده در هدف و روش است.
وی ادامه داد: در واقع هدف از عیب جویی آن است که مخاطب را تحقیر کرده و به اصطلاح شخصیت او را زیر سوال ببرند و او را سرزنش، و با کلام تلخ و گزنده و نامناسب او را اذیت کرده تا تشفی خاطر پیدا کنیم.
حجت الاسلام برنجکار با تاکید بر این که اهداف یاد شده مذموم و نادرست و ناپسند است، افزود: در روایات وارد شده است مومن آینه مومن است و این امر نشان می دهد نقدی که برای اصلاح و کمک به برادر دینی است تا مشکلات او برطرف شود، مطلوب و محمود است؛ در حقیقت این نقدی که مخاطب را در راه رسیدن به سعادت و کمال و رشد و تعالی یاری و تعاون می کند، نیکوست.
این استاد دانشگاه تهران با بیان این که عیب جویی و نقد سازنده در روش نیز با یکدیگر تفاوت دارند، ابراز کرد: در عیب جویی به دلیل آن که هدف تحقیر مخاطب است، عیب فرد مقابل در برابر دیگران و با الفاظ ناپسند و تحقیرکننده بیان می شود و از تعابیری استفاده می شود که فرد اذیت شده و به نوعی با او تسویه حساب شود.
وی اضافه کرد: اما در روش نقد سازنده و امر به معروف و نهی از منکر از الفاظ ملایم استفاده می شود تا طرف مقابل متوجه شود نیت در این جا خیرخواهانه بوده و قصد تخریب شخصیت نیست همچنین این امر در جمع صورت نمی گیرد مگر این که مساله مربوط به جامعه و اجتماع و عمومی باشد.
حجت الاسلام برنجکار همچنین در پاسخ به این سوال که چه معیارها و شاخص هایی وجود دارد تا بتوان تشخیص داد سخنی عیب جویی است یا نقد سازنده، تصریح کرد: همان طور که بیان شد هدف و روش تعیین کننده این امر است و باید تامل کرد انتقادی که می شود یا نیت و قصد ضربه زدن به شخص مقابل است یا رشد و تعالی او و با نیت خیرخواهانه.
وی ابراز کرد: ملاک دیگر در نقد خیرخواهانه این است که عیب و اشکال به همان صورت که هست بیان می شود و نه چیزی بر آن اضافه می شود و نه تحریف.
رییس انجمن کلام اسلامی حوزه در ادامه با تاکید بر این که بحث نقد سازنده بسیار مهم است، گفت: این امر در اسلام گاهی به عنوان امر به معروف و نهی از منکر بیان می شود و گاه به عنوان النصیحه (نصیحت) نسبت به برادران ایمانی، حکومت، اجتماع و سیاست.
وی بیان کرد: نقد سازنده اگر به درستی انجام شود، بسیار مفید بوده و ترک آن موجب آسیب به جامعه می شود چنان چه مشاهده می کنیم جامعه نبوی به جایی رسید که فرزند رسول خدا (ص) را ذبح کردند و این به دلیل پیشروی جامعه در انحراف و نبودِ نقد سازنده بود.
این استاد دانشگاه در پایان یادآور شد: لذا نقد فرد و جامعه یک واجب دینی اجتماعی و فردی است و ترک آن آسیب های جدی به دنبال دارد و از سوی دیگر نقد غیر سازنده نیز مشکلات اساسی در پی خواهد داشت که از جمله می تواند به بی انگیزگی در افراد بینجامد، بنابراین باید با هدف و روش صحیح و با رعایت ملاک هایی که دین و اخلاق به آنها توصیه کرده است، نقد را انجام داد.
نظر شما