حجت الاسلام دکتر راد،معاون پژوهشی پژوهشگاه قرآن و حدیث و مدیر پروژه کتاب‌های «مسجد در قرآن» و «مسجد در احادیث و روایات»، به ارائه گزارشی از مجموعه اقدامات انجام گرفته پیرامون این دو کتاب پرداخت.
وی بیان کرد: کتاب حاضر با توجه به رعایت ساده‌نویسی و رویکرد ترویجی که دارد زمان زیادی گذاشته شده تا طبق خواست و نظر دفتر مطالعات و پژوهش‌های مرکز رسیدگی به امور مساجد به نحو احسن اجرا شود.
وی بیان کرد: مطالعات اولیه کار انجام شده و در مجموع بیش از دویست صفحه از دو کتاب تألیف شده است. فیش‌هایی که در بخش اول گردآوری شده بود در مرحله دوم بازخوانی شده و در قرآن و حدیث ساختار اولیه کتاب تثبیت شده و بر اساس ساختار تثبیت شده تدوین و تألیف انجام گرفته است یعنی تقریباً فصل اول هر کتاب را که بخش بنیادی و راهبردی پژوهش هست انجام شده است.
وی با بیان اینکه از سوی نویسندگان در هر دو بخش حدیث و قرآن مطالبی ارائه شده که مشابهش را هم نمی توان پیدا کرد، بیان کرد: زاویه نگاه‌ها کاملاً متفاوت است، پژوهش‌های پیشین هم بیشتر پژوهش‌های توصیفی و گردآوری است.
حجت الاسلام راد گفت:درباره قرآن، همه مسائلی را که مد نظر مرکز رسیدگی به امور مساجد بود در یک ساختار بسیار حرفه‌ای گنجاندیم و آموزه محور کردیم به این معنا که در قرآن، «آیات المساجد» را درآوردیم که چنین کاری صورت نگرفته بود. آیات المساجد منظور، صرف آیاتی که در آنها کلمه «مسجد» باشد، نیست. بلکه پژوهش‌های اولیه این کتاب با روش مفهومی انجام شده، یعنی مطالعه کل قرآن با این هدف که قرآن در کجاها و با چه ادبیات و با چه مفاهیم و با چه اصول‌هایی به بحث مسجد پرداخته است که بسیار زمان‌بر بود.
وی گفت: ما ابتدا مفاهیم جانشین مسجد را پیدا کردیم، اگر می‌خواستیم همین مطالب را بنویسیم شاید همین صد صفحه کافی بود و کار تمام شده بود. اما این آیات المساجد بود، ما مسجد را شناسایی، دسته‌بندی و گونه‌شناسی، تاریخ گذاری کردیم. این کارها نه در مطالعات شیعه و نه اهل سنت صورت نگرفته است. جایگاه و منزلت مسجد در ادیان وحیانی، سیر نزول آیات مسجد از دیگر مواردی است که در این کتاب به آن توجه شده است.
وی ادامه داد: در بخش دیگری از کار یک نوآوری انجام شده است و آن این است که تمامی آیات و روایات مرتبط با مسجد را با رویکرد نظریه‌شناسی و آموزه‌شناسی مورد بحث قرار دادیم. یعنی اینکه تمامی آیات مسجد را یک جا گردآوری کردیم، بعد بررسی کردیم که قرآن درباره اینها چه می‌خواهد بگوید و چه آموزه‌هایی از آیات قابل استخراج است که بخشی از این آموزه‌ها در حقیقت برمی‌گردد به تاریخچه مسجد در ادیان و بخشی به منزلت و جایگاه مسجد برمی‌گردد در این کتاب به کارکردمسجد هم توجه شده است.
حجت الاسلام راد گفت: ما یک سری آموزه‌های شناختی تاریخی داریم یعنی آیاتی از قرآن کریم که یک معرفت درباره مسجد به ما می‌دهد، یا به تعبیری اصلاً مسجد در جهان‌بینی الهی چیست؟ از این موضوعات، نکات جدید و بکری به دست می آید. مثلاً یک آموزه‌ای که داریم بحث جنسیت و مسجد است، که در روایات و آیات به آن توجه نشان داده شده است، تقابلی که در بین برخی از ادیان و فرهنگ جاهلی هم بود که اصلاً زن با مسجد خیلی نسبتی ندارد، اما می‌بینیم که قرآن کریم، حضرت مریم را به عنوان یک بانو همواره در مسجد توصیف می‌کند. پس می‌شود از آن الگوبرداری کرد و اگر هم روایاتی وجود دارد که به نوعی می‌خواهد نهی کند می‌شود آنها را تأویل کرد.این آموزه‌ها استخراج شده است و برای استخراج، کار اجتهادی انجام می شود که مقداری کندی کار به همین دلیل است، و کار با دقت و وسواس خاصی دنبال می‌شود.
وی گفت: مطالعاتی که غربی‌ها در باب مسجد داشتند در تحقیقاتی که برای تالیف این کتاب داشتیم مورد جستجو قرار گرفت.
نظر شما