به گزارش خبرنگار معارف خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام سیدعلی قاضی عسگر، نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت و سرپرست حجاج ایرانی پیش از ظهر امروز در نشست علمی بررسی فاجعه منا تصریح کرد: حادثه امسال حج قطعا یک حادثه بزرگ و ثلمه ای برای جهان اسلام بود که سابقه آن را در طول تاریخ نداشتیم و هرگز تصور نمی کردیم چنین حادثه ای در منا اتفاق بیفتد چرا که در طول تاریخ ما در مسیر جمرات مشکلی نداشته ایم، هرچند در 10 یا 15 سال گذشته چون اجازه داده می شد که اتوبوس ها نیز در این مسیر وارد شوند به این دلیل تلفاتی داشتیم اما بیشتر حوادث مربوط به خود جمرات می شد که با طرح توسعه تلفات کاهش یافت، امسال نیز احتمال خطر داده نمی شد و به همین دلیل در پیش بینی ها رویداد چنین حادثه ای به هیچ وجه مورد تصور نبود.
وی افزود: البته گروه های امدادی ما چندین سال است در مسیر زائرانی که برای جمرات می روند، مستقر شده و کنترل جمعیت و هدایت آنها را بر عهده دارند که امسال نیز این آمادگی وجود داشت و من شخصا شاهد حضور نیروهای امدادی در مسیر زائران ایرانی بودم اما امسال بی سابقه بود که پلیس منا برخلاف سال های قبل مسیر خاصی را برای حرکت حجاج در نظر گرفته بود و همه جمعیت را به همان مسیر (خیابان 204) هدایت می کرد که بر اثر این تصمیم ازدحام جمعیت در مسیر به حالت بحرانی درآمد و در همین مسیر نیز اتومبیل هایی پارک شده بود که برای دقایقی مسیر را بستند البته سابقه داشته است که گاه برای شکستن جمعیت توقفگاه هایی را ایجاد می کردند و دقایقی مسیر را می بستند اما این اتفاق در نزدیکی های جمرات انجام می شد. دلیل این مسئله را هم هنوز نمی دانیم که چرا مسیر حجاج بسته شد، این شایعه که یکی از مقامات عربستان سعودی برای رمی وارد این جمعیت شده بود به هیچ وجه صحت ندارد.
حجت الاسلام قاضی عسگر افزود: جای این سوال است که آیا برای چنین شرایطی دولت عربستان چاره اندیشی کرده بود یا خیر؟ امروز در بحث مطالعات رفتار جمعیت در دانشگاه ها و همچنین در رابطه با مسئله ازدحام جمعیت مباحثی مطرح می شود و مقالاتی درباره تراکم جمعیت و کنترل وضعیت های بحرانی ارایه می شود که نه فقط در حج بلکه در سایر کشورها نیز چنین مباحثی مطرح می شود مانند هندوستان یا ایران که بزرگترین اجتماعات ما اجتماعات مذهبی است اما برای آن برنامه ریزی و طراحی وجود دارد.
نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت یادآور شد: در طول تاریخ تنها یک سال در شرایطی که حجاج پیاده تونل منا را طی می کردند ما تلفاتی داشتیم اما امسال بیش از 7500 نفر در مناسک حج جان باختند و این آمار بر اساس اطلاعات میدانی آمار قطعی است. یک مسئله در این رابطه موضوع مدیریت است که اساسا این نحوه اداره کردن حج از نظر علمی آیا صحیح است؟ شیوه مدیریت حج به این شکل سنتی امروز قطعا پاسخگو نیست و عربستان می بایست از قبل برای آن تدابیری می اندیشید.
قاضی عسگر تصریح کرد: از 20 سال قبل نامه هایی توسط مسئولان ما به عربستان نوشته شده است که در رابطه با برخی از معضلات و مشکلات موجود در زمینه حج پیشنهاداتی به آنها ارایه شده از جمله در سال 54 طرحی توسط یکی از مهندسان ایرانی به عربستان اعلام شد که بر اساس آن می شد 5 میلیون نفر را در منا اسکان داد که این طرح به تصویب رسیده و مراحل اجرایی آن نیز تا حدودی پیش رفت اما در همان زمان بن باز (مفتی سعودی) ادعا کرد که بر اساس روایات ساخت و ساز در منا حرام است و بر همین اساس اجرای این طرح متوقف شد، اگر این طرح در همان سال های اولیه اجرایی می شد آیا امروز چنین فاجعه ای رخ می داد؟ زمانی ما در مناسک حج شاهد آتش سوزی خیمه ها بودیم که با توجه به تدابیری که در این زمینه اندیشیده شد این معضل امروز حل شده اما برخی از مسایل همچنان باقی است. عربستان سعودی حتی در رابطه با جمع آوری زباله هایی که در این چند روز در این منطقه متراکم می شود توانایی لازم را ندارد و نظافت منا را تامین نمی کند، آیا چنین صحنه ای برای جهان اسلام پسندیده است؟ آیا سرویس های بهداشتی، سیستم طراحی خیابان ها و مواردی از این دست که در منا به چشم می خورد بر اساس قواعد و اصول صحیحی طراحی شده است چرا در مسیرها پست های امدادرسانی حضور نداشتند؟
وی در ادامه به بیان برخی از موارد عدم مدیریت صحیح عربستان در حج به خصوص حج امسال اشاره کرد و افزود: چرا در رابطه با کنترل هوا و بهبود وضعیت تنفسی در این ازدحام جمعیتی هیچ طراحی و برنامه ریزی از سوی مسئولان عربستان انجام نشده بود؟ بحثی که امروز مطرح می شود مبنی بر اینکه اداره حرمین شرفین باید به جهان اسلام سپرده شود آیا بحث صحیحی است؟ آیا اگر حج به صورت شورایی اداره شود واقعا مشکلات مسلمانان برای انجام این مناسک حل می شود؟ آیا اینکه یک کشور بخشی از شهرهای خود را در اختیار جهان اسلام قرار دهد منطقی و پاسخگوی مشکلات خواهد بود؟ چنین چیزی مسلما قابل تحقق نیست و این نوع برخورد کردن نیز اشتباه است؟ رسانه های ما به جای بحث اصلی به سراغ موضوع اداره حرمین شرفین رفته اند در صورتی که ما باید درباره نحوه مدیریت حج بحث کنیم.
سرپرست حجاج ایرانی خاطرنشان کرد: اینکه برخی کشورها آموزش های لازم را برای حجاج خود ندارند یکی از معضلات ما است، ما می بایست مدیریت عالی حج را طراحی کرده و آن را به مسئولان اجرایی حج پیشنهاد دهیم تا عملی کنند. حج می بایست نشانه اقتدار و عظمت اسلام در جهان باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: امروز مدام در رابطه با اسرار و معارف حج و آگاهی زائران از آن سخن می گوییم در حالی که وقتی زائر در این فشار جمعیتی قرار می گیرد به تنها چیزی که می اندیشد نجات جان خود است نه معارف و اسرار حج. در رابطه با حوزه حمل و نقل و رفت و آمد در ایام حج نیز چه کسی گفته است مسیرها حتما باید با اتوبوس طی شود چرا عربستان برای این معضل چاره ای نمی اندیشد و از مترو یا منو ریل برای جابجایی حجاج استفاده نمی کند. طی یک مسیر چند کیلومتری از منا تا مسجدالحرام گاه تا 10 ساعت به طول می انجامد.
حجت الاسلام قاضی عسگر با اشاره به ابعاد حقوقی فاجعه منا گفت: به هر حال این حادثه به شکل طبیعی رخ نداده است و می بایست از نظر حقوق بین المللی و همچنین از نظر شرعی مشخص شود که مقصر کیست و چه کسی مسئول این فاجعه است. قرائن نشان می دهد که این حادثه عمدی نبوده است چون معنا ندارد که عربستان با دست خود حیثیت خود را در جهان خدشه دار کند اما اینکه چرا راه را به روی حجاج بستند در حالی که تمام این مسیرها توسط دوربین های مداربسته و بالگردها تحت کنترل بود جای سوال دارد. ما از مسئولان عربستان سوال می کنیم که شما که این همه امکانات در اختیار دارید چرا برای کنترل جمعیت و مهار آن از امکانات استفاده نکردید این قابل بحث است که آیا این فاجعه قتل خطایی بوده است یا قتل شبهه عمد که در هر مورد نتایج آن متفاوت است. نکته دیگر اینکه عربستان وقتی مسلمانان جهان را برای حج دعوت می کند و هزینه این کار را هم از آنها می گیرد می بایست امکانات مورد نیاز آنها را نیز فراهم کند، ما که در این کشور میهمان هستیم اما آنها به عنوان میزبان چه طرحی داشتند که بتوانند در هنگام وقوع بحران آن را مدیریت کنند چرا نیروهای آموزش دیده و باتجربه را در این مسیر قرار ندادند. آیا در چنین صحنه هایی ما نیاز به نیروهای نظامی داریم یا نیروهای امدادی تربیت شده؟ عربستان نیروهایی را در این مسیر قرار داده بود که نه آموزش دیده بودند و نه تجربه کافی داشتند و نه کمک های امدادی را می دانستند. شاهدان عینی می گویند که وقتی تراکم جمعیت بالا رفت افراد یکی یکی از نفس می افتادند و نمی توانستند خود را کنترل کنند، یکی از مشکلات ما در این فاجعه این بود که گروه های امدادی به موقع نتوانستند به حجاج کمک کنند. این موضوع چرا پیش بینی نشده بود؟ چرا برای ورود آمبولانس ها در صورت نیاز از قبل هیچ برنامه ریزی و طرحی وجود نداشت؟ سوال دیگر ما این است که نیروهای امنیتی چرا اجازه دادند که افراد ویلچری نیز وارد این مسیر شوند، خدا به ما رحم کرد که بر اساس مسایل فقهی بانوان ایرانی شب به رمی جمرات رفته و اعمال را انجام می دهند و در ساعات روی دادن این حادثه غیر از چند کاروان از بانوان سایر بانوان ایرانی در محل حضور نداشتند.
حجت الاسلام قاضی عسگر افزود: امدادگران و نیروهای امدادی ایران نیز وقتی وارد عمل شدند توانستند 500 نفر را نجات دهند که از این میان تنها 100 نفر ایرانی بودند چرا عربستان به نیروهای امدادگر ایران اجازه کمک رسانی نداد؟ اگر خودشان توانایی امدادرسانی نداشتند چرا از امدادرسانی امدادگران ایرانی نیز جلوگیری کردند. سوال دیگر ما این است که چرا از امداد هوایی در این فاجعه استفاده نشد؟ چرا در بحث نجات مجروحان و مصدومان پیش بینی های لازم انجام نشده بود. امروز باور ما این است که بسیاری از مجروحان و مصدومان این حادثه به دلیل عدم رسیدگی جان باختند و بسیاری از شاهدان عینی به این مسئله اذعان دارند حتی بیمارستان های عربستان نیز برای چنین شرایطی آمادگی نداشتند، ما عکس هایی در اختیار داریم که نشان می دهد اتاق بیمارستان ها با تخت های خالی آمادگی پذیرش بیماران را داشته است اما مجروحان روی زمین مانده اند در حالی که این افراد به دلیل قرار گرفتن در زیر جمعیت از ناحیه ریه دچار مشکل شده و آسیب دیده بودند.
قاضی عسگر در ادامه به موضوع مدیریت اجساد و جان باختگان اشاره کرد و افزود: ما شنیدیم که 25 کانتینر را که حامل اجساد جان باختگان بود به مکه منتقل کردند، پیشنهاد ما به عربستان این بود که ما نیروهای خودمان را برای شناسایی جنازه های ایرانی مستقر کنیم اما چنین اجازه ای به ما داده نشد و از آنجایی که انتقال جنازه به سردخانه نیازمند درج مشخصات است این اجساد و بدن ها در دمای بالای 45 درجه عربستان در داخل کانتینرها باقی ماند ضمن اینکه برای انتقال اجساد به سردخانه کارت و وسایل شناسایی اجساد از آنها جدا می شد و این کار شناسایی را دوچندان مشکل می کرد. در چنین شرایطی احساس کردیم که دست هایی در کار است تا ما را در عمل انجام شده قرار داده و ادعا کنند که به دلیل شرایط نامطلوب و بحرانی اجساد دفن شده اند که این مسئله سریعا به اطلاع مقامات و مسئولان کشوری در ایران رسید و پس از سخنرانی با صلابت مقام معظم رهبری عربستان در رابطه با شناسایی و انتقال اجساد با ما همکاری کرد.
وی افزود: موضوع مستندسازی وقایع منا و همچنین بررسی ابعاد و مسایل فقهی مناسک حج در دستور کار پژوهشگاه حج قرار گرفته است تا در رابطه با اینکه آیا می شود از نظر فقهی ترتیب اعمال و مناسک حج را تغییر داد یا خیر بررسی های لازم انجام شود.
سرپرست حجاج ایرانی همچنین به شبهه ای که در این رابطه مطرح شده بود مبنی بر اینکه عربستان ابلاغ کرده بود که ایرانیان بعد از ساعت 10 برای رمی جمرات عازم شوند، تصریح کرد: چنین چیزی را صراحتا تکذیب می کنم ما هیچ سندی در این رابطه نداریم، این تنها در حد یک توصیه است که همیشه در طول سال های قبل هم به همه حجاج توصیه می کنیم و امسال نیز قبل از ایام تشریق بنده خطاب به همه مدیران و روحانیون کاروان ها توصیه کردم که بعد از ساعت 10 و طی شدن ساعات اولیه صبح که فضا خلوت تر است حجاج عازم رمی جمرات شوند ضمن اینکه با توجه به سیستم کنترل کنونی که در عربستان برای حج وجود دارد اصولا امکان اینکه بگوییم چه کسی در چه ساعتی برای انجام مناسک برود، وجود ندارد.
حجت الاسلام قاضی عسگر عامل عمده در افزایش تلفات این فاجعه را هدایت کردن همه حجاج در یک مسیر برشمرد و گفت: بیشترین دلیل بروز این فاجعه و بالا بودن تعداد جان باختگان این بود که پلیس عربستان همه زائران را به خیابانی هدایت می کرد که از قبل تعیین شده بود در غیر این صورت اگر حجاج ما از سایر مسیرها برای رفت و آمد استفاده می کردند حجم فاجعه این قدر عظیم نبود.
سرپرست حجاج ایرانی همچنین با اشاره به پیگیری این موضوع در عرصه های بین المللی گفت: با توجه به اینکه سعودی ها بسیاری از مجامع بین المللی را تطمیع کرده اند و در حال حاضر رییس سازمان حقوق بشر نیز خود عربستان است ما نمی توانیم نزد چنین مجامعی شکایت کنیم بلکه باید با استناد به قوانین حقوق بین الملل و تفاهم نامه های امنیتی امضاشده بین دو کشور (ایران و عربستان) مستقیما با خود عربستان سعودی وارد بحث شویم و هم در رابطه با شناسایی مقصران این حادثه و هم برای پیگیری های قانونی اقدامات مشترک داشته باشیم.
نظر شما