خبرگزاری شبستان: مسجد در اسلام، تنها معبد نیست، زیرا عبادت در اسلام دعا و نیایش و انجام امور مخصوصی که در ادیان به این نام وجود ندارد نیست، بلکه حتی جهاد نیز جزئی از عبادات است. عبادت هر عملی و حتی احساسی است که آدمی نه برای نفع فردی، برای خود، که برای خلق انجام می دهند و همین «برای خلق» در اسلام «برای خدا» تلقی می شود.
به بیانی دیگر مسجد در اسلام کانون عبادت است اما عبادتی که دامنه تعریف و توسعه آن، چگونگی و چه سانی کلیه امور مربوط به حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جهان اسلام را در بر می گیرد و گزاره های دینی را مفهوم و عینیت می بخشد.
بر اساس همین گستردگی مفهوم عبادت در اسلام است که مسجد نبوی(ص) برای کارکردی چندگانه اختصاص می یابد و سنت بهره برداری چندمنظوره را بنیان می گذارد. نکته ظریف و پر معنایی که تنها در شناسنامه مسجد نهفته است و دیگر معابد، فاقد آن شاخصه مهم می باشند، پیوند دیانت و سیاست در تار و پور و در ساختار پیکره مسجد را می توان نام برد زیرا که تولد مسجد با ظهور و طلوع خورشید حکومت اسلامی آمیخته و همراه بوده و نظام مهندسی آن نشات گرفته از تعالیم عالیه و مفاهیم هدفدار و بلند آسمانی و فرهنگ و ادبیات وحیانی می باشد.
از آن جایی که بقاء و دوام فرهنگ دینی جوامع، علاوه بر بستگی آن به وجود قوانین مستقن و وحیانی همواره مستلزم وجود کانون فعالیت های اجتماعی و سیاسی و مجتمع های تشکیلاتی بوده است، اسلام نیز در راستای شکل بندی بر چنین ستادی که مبتنی بر مرام نامه الهی و توحیدی باشد، مسجد را پایه گذاری می نماید به طوری که ما در طول تاریخ اسلام، شاهد فعالیت ها و تاثیرگذاری های آن در تربیت انسان های شایسته و متقی و نقش آفرینی آن در جنبش ها و حرکت های اسلامی در ابعاد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بوده و خواهیم بود.
حافظه تاریخ صدر اسلام، عمده فعالیت ها و اموری که در مسجد-علاوه بر برگزاری نماز و اعمال صرفا عبادی انجام می گرفت موارد فراوانی را یادداشت کرده است که ذکر همه آنها با کلیات تاریخ اسلام برابری خواهد کرد، زیرا که مسجد عمده ترین حلقه اتصال محتوای تاریخ را با اسلام تشکیل می دهد. کاربری مسجد در این خصوص به قدری عام و گسترده بود که اگر در جملاتی خلاصه کنیم سخن آن نویسنده ای می شود که گفته است:
«مسجد کانون اجتماعات عمومی، شور، تصمیم عام، رفراندوم، انتخابات، بیعت، نظرآزمایی درباره جنگ، خطرات اجتماعی، مسایل سیاسی، شکایت و اعتراض مردم، پارلمان آزاد مردم که در آن هر فرد، نماینده ای است».
و در یک برداشت همه جانبه آنکه امام خمینی (ره) فرمود:
«مسجد محلی است که از مسجد باید امور اداره شود».
گذشته از سخن علما و داشمندان جهان اسلام، اعتقاد مستشرقین عالم اروپا نیز بر این اساس استوار شده است:
«سر توماس آرنولد» می گوید:
«مسجد فقط محل عبادت نبود بلکه مرکز زندگی سیاسی و اجتماعی نیز بود، پیغمبر فرستادگان را در مسجد می پذیرفت و در آنجا به کارها رسیدگی می کرد و برای مسلمانان درباره سیاست و دین سخن می گفت: ... وقتی خلیفه انتخاب می شد نخستین خطابه خود را که به منزله برنامه سیاسی او بود از منبر می خواند، بنابراین منبر در اسلام مانند تریبونی بود که در حکومت مشروطه برنامه سیاسی دولت از پشت آن شرح داده می شود ... ».
«دکتر گوستا ولبون» فرانسوی نیز در کتاب «تمدن اسلام و غرب» می نویسد:
«مهمترین مرکز زندگی واقعی برای اعراب مسجد است، زیرا اعراب مسجد را مرکز اجتماع، عبادت و تعلیم و تربیت و گاهی مسکن خویس قرار می دهند و چنان نیست که مانند کلیساهای نصاری فقط مرکز عبادت باشد».
عموما در اطراف مساجد، حمام، مسافرخانه، اصطبل، بیمارستان، مدرسه و غیره بنا کرده اند و از همین جا می توان توام بودن زندگی اجتماعی مسلمانان را با زندگی دینی آنان به دست آورد... ».
منبع: کتاب «مسجد نهاد عبادت و ستاد ولایت» نوشته حسن رهبری
نظر شما